pietas judiceturì Deinde fàbbati diem feria. A tum corpus tuum eat in gehennam. Ergo ficut
pueris ,itajud«is mandata flint non piena pr«-
cepta, fed ex parte , Se velut unam membri fui
partem mundam fervare pr«cepti funt, qui to-
tum corpus fuum mundum fervare non. pote-
rant.
5. Sabbati quoque ferias uno die in hebdo- Eswd.juj;
mada celebrare juffi funt,ut nulli oneri fubde-
rentur,qui mundanis operibus abfoluti utinam
fic abiiflent 5 ut in illud perpetuimi .futurorum
n - m 1 ì~ 1 _. ,— T n i . » n n a f ì r ì . a T n ^ rum effe debere obfervabatur ex Lege 3 ita ut 'w ic ( ì i n f n A n n l ^ n o
fi quis onus aliquod lignorum portafìet, mortis
fieret reus I nunc autem diem ipfum 6c one-
ribus fubeundis, Se negotiis obeundis fine pce-
na advertimus deputari. Etpleraque præcepta
funt Legis, quæ præfenti tempore ceiTare vi-
dentur.
2. Quid ergo caufæ fit confideremus 3 non
enim otiofe dixit Apoftolus quia Lex padagogus
nofter fuit in Chrifto. Pædagogus » cujus eit, B-fabbatum fæculorum nulla fecum gravium vematurioris,
an adolefcentis ? Utique aut adolef-
centis, aut pueri, hoc e il, «tatis infirm«. P«-
dagogus enim , ficut etiam interpretatio latina
habet, b doctor eft pueri: qui utique imperfeit«
xtati non poteft perfe&a adhibere prxcepta ,
qu« iiiilinere nonqueat. Denique perprophe-
tarn Deus Legis ait : Dabo vobis pracepta non
bona, hoc eft, non perfe&a; quod enim bonum.
herent onera deli&orum. Sed quia lubricum
populum Deus noverar, partem infirmioribus
diei unius obièrvatione pnefcripfìt , plenitudi-
nem fortioribus refervavit: Synagoga diem ob-
fervat, Ecclefia immortalitatem. In Lege igi-
tur portio , in Evangelio perfectio eft.
6. Populus Judxorum ligna portare prohi- Num.isW
betur,hoceft,illaqu« coniumunturincendio.
i.Cor. 3 i l a
utique perfe&um. Idem autem Deus Evangelio Umbram tenet, qui folem refugit.Tibi foljuftiperfectiora
fervavit5 fiquidem ait : Non veniC ria: umbram impedimento effe non paflus,aper_
Legemfilvere,fed implere. tum grati« fu« lumen infundens ait : Fade, & johan.%.ws
3. Qu« igitur iftius caufa dittanti«, nifi hu- amodovidene pecces. Tibi «terni illius folis imimana
varietas? Sciebat dur« cervicis populum tator ait : Si quis autem fuperadificaverit fuper
Judxorum, c lapiu mobilem, humilem, perfidi« fundamentum auritm, argentum, lapides pretiofos,
promtiorem, qui aure audiret Se non audiret, Ligna, fosnum ,ftipttlam ; uniuftujujque opus mani-
ociilis videret Se non videret, lubrico quodam feflum erjt. Dies enim Domini manifefiabit, quo-
infanti« levem Se immemorem pr«ceptorum } ni am in igne revelabitur. Et uniufcujufque opus
Se ideo Legem tamquam p«dagogum mobili quale f it , ignis probabit. Et ideo illud fupcrxdi-
plebis ingenio Se menti adhibuit infirm«, ipfa- ficemus fupra Chriftum ( Chriftus enim nofi.
que Legis prxcepta moderatus, aliud legi vo-Dtrum fundamentum ) quod non exuratur,
luit., aliud intelligi} ut infipiens fai tern quod fed melioretur. Aurum melioratur igne , me.
legeret., cuftodiret,& à pr«fcripto litter« non lioratur argentum.
recederei : iàpiens intelligeret divinx mentis 7. Audifti aurum Si argentum , putas hoc
fententiam, quam littera non refonaret : impru- materiale , congregare defideras : fed ludis ope?
dens fèrvaret Legis imperium, prudens my ite- ram. Hoc aurum Sc argentum onus habet,
rium. Ideo Lex feveritatem gladii habet tarn- fructum non habet. Onus quxrentis eft fumtus
quam pxdagogus baculum jut imperfed« pie- heredis. Hoc aurum ficut lignum exuritur,non
bis infirmitatem peen« faltem denuntiatione perpetuatur : hoc argentum in die ilio detri- .
deterreat : Evangelium autem indulgentiam ha- mentum vit« tu«, non lucrum afferet. Aliud
bet, quo peccata donantur. E aurum , aliud argentum à te quxritur, hoc eft,
4. Jure ergo ait Paulus, quia littera occidit, fenfus bonus, « verbum optimum , de qui bus Prm7.
fpiritus autem vivificai. d Littera igitur circum- dicit Dens quia dat vafa aurea 6c argentea.H xc . c
cidit exiguam corporis portionem : fpiritus in- funt munera Dei : Eloquia Domini, eloquia cafia: P fa l.n ,q .
telligens circumcifionem totius animx corpo- argentum igne examinatum, probatum terra, pur-
•rifque cuftodit 3 ut fuperfluis amputatis ( quid gatumfieptuplo. Gratia fenfus tui, nitor cafti fer-
•enim tap fuperfluum, quam avariti« vitia, li- monis exigitur -.fplendor fidei,n©n tinnitus ar-
bidinifque peccata, qux natura non habuit, genti. Hoc manet, illud perit : hoc mercedep
culpa quxfivit ) caftimonia teneatur, frugali tas habet, 6c migrar nobifcum 3 illud detrimentum
diligatur. Signum igitur circumcifio corporalis : habet, quod hie relinquitur.
veritas autem circumcifio fpiritalis eft : illa F 8. Si quis divitum putat quod illud argen-
membrum amputat, ifta peccatum. Nihil im- tum repofitum Se reconditum ei fuffragari poC
perfectum in homine natura generavi t , nec fit ad vitam, onus inane portat, quod judicii
tamquam fuperfluum jubebatur auferri : fed ut ignis abfumat. Hie.relinquite ligna veftra,di-
adverterent, qui partem fui corporis amputa- vites ,ut onus veftrum futuro incendio incre-
bant, multo magis amputanda peccata, reci- menta non addat. Si erogaveris, minuetur onus:
dendos eos, qui delieta fuadeant, etiamfi qua- 6c quod remanferit, onus non erit. Noli, avare,
dam unitate corporis conne&erentur, ficut ha- recondere j ne fias nudo quidem nomine Chrif-
bes fcriptum : Si dextera manus tuafcandalizat tianus, opere Judxus : cùm adverteris onera
te, ab fiinde earn, & projice abs te ; expedit enim tua tibi eile fupplicio. Dictum eft enim tibi non
■tibi ut pere at unum membrorum tuorum, quam toa.
M(T. aliquot, cujat eft ? Maturioris, an adolefcentis, nut \
fu eri.
b. Nonnulli m(T. duclor eft pueri, cui utique tee
’ c. Edit. vet. lapfum humilem>perfidie, promtiorem : Rom. l.ifci- I
njum, mobilem, perfidie promtiorem : m(T. quoque nonnulli omittunt 1
burnitem i quidam ctiam mobilem : reJiqui vero ut in contcxtu, nifi j
per umbram,fed in fole : Sicujusopusmanferit, i.cor.3.x4*
) quod pro perfiditi in aliqubus le^itur perfidia
i malo ienfu.
d. Omnes edit, ac pauci míT. L iu ,m i li t i
¡dit ; reliqui in quibus & probati/fimi. . . . circnmcidit.
I e. Rom. edit, fola ) verbum optimum. H ac fu nt muntrn D e i, de
quibus dicit D a v id : E loquia Domini & c .
mercedem ttccìpiet : f i cujus arfirit, detrimentum A clujh funt omnia fub peccato, ut repromißio ex fide
Je fu chrifii daretur credentibus.... Pofiquam au- ibidemxy
tem Venttf i des » jam non fub Lege, hoc eft , L fub ¿
pxdagogofumus; öc quia fumus filii D e i, 6C
omnes fumus in Chriftojefu. Si autem omnes
fumus in Chrifto jefu ,ergo Abrahx fernen fumus
, fecundum promiffionem heredes. Hxc
eft Apoftolic« conclufio fententi«.
*. Sed occurrit adhucei,qui poteratetiaui
Judxus dicere:Et ego heres fum, quòniam fub
patietur.
9. Et ideo tamquam perfectus eruditus in
Lege, confirmatus in Evangelio , utriufque fi-
j/y. jt.to. dem fufeipe Teftamenti : Beat us enim qui femi-
nat fuper omnem aquam, ubi bos dr afinus calcat,
ficut hodie ledum eft,hoc eft,qui feminatfuper
populos,qui fèquuntur Teftamenti utriuf
a que do&rinam j a bos eft ille aratorius, Legis
1 jugum portans, de quo Lex dicit : Bovi trituranti
os non alligabis ; qui habet feripturarum cor- B Lege funi: Lex autem vêtus dicitur Teftamen.
nua divinarum. Pullum autem afinx Dominus
in Evangelio in figura populi gentilis adfceridit.
10. Puto autem quoniam dives eft verbum
D e i, quod etiam illud intelligere debeamus ^
quia bos habet cornua plena terroris, taurus
ferociam habet,afinus manfuetudinem : quod
bene ad prxfentia derivatur, quia beatus qui 6c
ieveritatcm 6c manfuetudinem tenet}utaltero
difciplina fervetur , altero innocentia non op-
tüm : ùbi autem teítamentum -, ibi hereditàs. Et
licet ad Hebræos ipfè dixerit, quia teftamen-
tum non valet, nifî mors intercédât teftatoris,
id eft, quoniarri teftamentum non valet quam- ■
diu vivit teftator,fed ejus morte firrtiatur -, tarnen
H e b r .f . i 7 *
quia in Hieremia Dominus loquutus eft de
Judxis* 6c ait : Eadta efi hereditas mihi ficut leo y Hier.n. t
heredes eos negare noluit. Sed funt heredes fine
re , finit Sc cum re : 6c dicuntur heredes teftaprimatur
¡N im i a en im feveritas extorquer C tore vivente -, qui feripti funt ^ fed fine re.
plerumque terrore mendacium. Deus diligi ma.
luit,quam timeri : Dominus auteiii caritatem
exigic, fèrvus timorem 5 cùm perpetuus in ho-
mine terror effe non poffit • quia fcriptum e ft,
ficut hodie leitum eft : Ecce in timore vefiro ipfi
timebunt, quos timebatis.b Vale, fili, Se nos dilige
j quia nos te diligimus,
E P I S T O L A L X X V .
4. Sunt etiam heredes parvuli, qui nihil différent
à Cervulo, quoniam fub curatoribus funt
d 6c aitoribus : Ita, inquit, & nos eramus fud,ei e
fub elcmentis mundi hujus fervientes. Pofiquam Galnt.\.y.
vero venit plenitudo temporis, & Chrifius advenif
i jam non fumus fervi, fed liberi, f i creda-
mus in Chriftum. Ergo e dedit illis fpeciem he- £
reditatis, poileifionem negavit. Habent nomen
heredis, ufum non habent 3 quia ficut parvuli
propofita emendi Paulirti fenfus dificúltate> fubjungit tex- D heredes riomen nudum hereditatis, non au¿to.
turn tjufdem Apoftoli heredem nullum fieri, nifi per fidem
affirmant is. Deinde Judaos hareditatem propter vetus
Tefiamentum fibi debitam cotttendentes refellit, cu)tf-
rnodi heredes habendi fint, patefaciens.
A m BR.OSIUScC l EMENTIANOì
t, r p T fi feiam quod + nihil difficilius fit *
I * j quam de Apoftoli leitione diflèrere 3
cùm ipfe Origenes longe minor fit in novo,
quam in veceri Teftamento : tamen quortiam
fu
ritatem uflirpant, jubendi jus Se utendi tìon
habent 3 quia plenitudinem fux xtatis exfpec-
tant,utà curatoribus liberentur.
5. Sicut ergo parvuli, ita 6cjudxi fub pxdà-
gogo funt. Lex pxdagogus eft :pxdagtìgus ad
magiftrum ducit 3 magifter nofter folus eft
Chriftus : Nolite dicere vobis dominum & ma- tj.
giftrum i quia dominus & magifier ve Her unus efi
chriftus. Pxdagogus timetur, magifter viam fa-
Galat.y io
Ibidem i j .
Ibidem 1 } .
uperiori epiftola vifus tibi fum , cur pxdago. E lutis oftendit. Timor ergo ad libertatem per-
gus Lex diceretur, non abfurde explicaville 3 ducit , libertas ad fidem , fides ad caritatem •
' " ^ ^ caritas adquiric adoptionem, adoptio heredity
tem. Ergo ubi fides, ibi libertas 3 fervus enim
fub metu, liber ex fide. Ille fub littera, ifte fub
gratia: ille in fervitute, ifte in fpiritu. Ubi autem
fpiritus Domini, ibi libertas. Si igitur ubi fi-
^ des, ibi libertas 3 ubi libertas, ibi gratia 3 ubi
gratia,ibi hereditas ¿Judxusautem littera non
fpiritu in fervitute eft 3 qui non habet fidem ,
lion habet fpiritus libertatem. Ubi autem nulla
libertas * nulla gratia 3 libi liulla gratia * nulla
adoptio j ubi nulla adoptio, nulla fiicceffio;
6. Tamquam clatifis etgo tabulis, * cerhit
caufas fubjicic j videlicet quod jam pltiribus commcntariis, tradi-
tionibus , dilieicationibus illuftrata fuerac vccus ftriptura j qua: ci
potuerant cflc auxilio : dfeinde quod ibidem abrogatis p rili'
•• 'pfi in allegoriis liberius ftylo i .v ^ r .
hodierno quoque fermone vim ipfam Apoftolic
« difputationis meditabor aperire.
a. Superiora enim le¿tionis ejus hoc habent i
eo quod ex operibus Legis nemo juftificetur,
fed ex fide 5 Jfrtoniam qui ex operibus Legis funt,
fub maledillo funt Chriftus autem redemit
nos de maledillo Legis ,fa¿íus pro nobis maledic-
tum. Non ex Lege igitur hereditas data eft,fed
ex repromiflione. Etenim Abraha ditta funi repromisiones
, & femini ejus .. ..quod eft Chriftus.
Lex icaquepravaricationum gratia pofita eft,donee
veniret fernen, cui rcpromiffum eft j 6c ideo cona
. Ultima: edit. Parif. bos eft illis aratoribus.
b. Vale f i l i , Bee. in cod- Corbi Germ. Sc Fui. piacermi(Ta
funt.
c. Cod. Long, ac Lett. Ambroftus Iremo. Et certe fi ad Irenseum
data eft fuperior epiftola , hanc quoque ad Irenseum dacam FuiiTe
manifeftum eft. Sed in tam perplexa dificultare nihil pocius vidc-
tu r , quam omnium edit, ac plurium m/L lcftioncm loco non
movere.
* . Verifimile eft Ambrofiiyn, ut in Apoftolico textu edifferen-
do tantum ineflc difficultatis profiteatur , duabus illis caufis, quas
epiftola 3 7 . num. i . in medium profcrc, adduAuiti eftc ; nimirum
quod in explicaudis confiliis divinis tam profundus f it , ut cum
v ix adfequi p o fit humanus intcllcílus : contra vero ita (è ipfe ex -
ponat quibufdam lo cis, ut interpreti prater gràmmacicam enarra-
tionem , quod ad jiciatur, nihil rclinquat. Q.uod autem ad Ó rige-
nem , hanc Ambrofii de ilio fententiam veriffimam effe agnofeit
Huctius lib.3. Origen, cap i . $ . 1 . num.7 . Sed aliasduas hujus
ndulgerc liccfet.
Kotii-.cdh.fìs%pedagogo,hòc e ft ,fu b Legtfàmus.
c. MA’, nonnulli * & auiloribus, quidam edam , faftoribtcii
Minus appoiì te, ■ \
f . Róm. edit. dedit illis fpem hereditatis. ,
* ; Nannius in h * c verba fic annotabat : Cernere hereditateris
eft adire hereditatem ; fic enim vulgo praceptum : fed e x frag-
mentis Olpiani Se exCod . Theod. quarto tir. 1«. credo id temporis
e f t , quod datur heredi liberuitì ad cerncndum , hoc eft , conful-
tandum , velitne adire hereditärem. Sed hic cernere hcredicateni
idem eft quod adfpicere ; quamquam non ftatim. qui ad lp icit, cer-
n it : ille enim cernii qui rem agnofeit, ncc^minus animo quam
vifu perluftrat,ut e x illo prophèdco : f t jt andtentes non audiant t
& videntcs non c imanti