myfterio pofteriorem , Paulum fcilicet, qui an-,
tequam generaretur, non mínimos dolores ma-
tri præftitic, cujus filios perfequebatur. Et illic
mortua & iepulta efl>, ut nos commortui &c
confepulti cum Ghrifto,in Ecclefia refurgamus.
Inde enim alia interpretatione, vel fceçundaca,
vel repleta fru&ibus, Ephrata fignificatur.
* h. Hîc tarnen, id eft, in libro prophetico
invenimus ,. ÒAlyr'ts «•, id eft, in paucioribus
Mieh.j.x cs* Matchæo autem : Et tu Bethleem downs
luda , non es in paucioribus. Ibi domus Juda,
hîc domus Ephrata : in quo verborum difcre-
pantia, non fenfuum eft. Nam & Judæa interior
Vidit furorem, & exterior pertulit. Et in
paucioribus eft j quia pauci funt , qui intrant
in domum panis per anguftam viam. Et non
eft in paucioribus , id eft , de proficientibus,
quæ Chriftum non agnovit. Nec minima eft,
quæ eft domus benedi&ionis, 8c divinæ gratiæ
receptaculum : 6c in eo minima , cui is qui ali-
quid confert Chrifto, videtur deferre. Et qui
appétit Ecclefiam, Chriftum appétit} in quo-
vis minimo enim Chriftus aut læditur, aut ho-
Matth.if. noratur, fecundùm quod ipfe ait : £)uod enim
49- uni horum minimorum fcifti,s, mihi fecifiis.
iz, Ipíam autem Bethleem elle qua: eft
Ge®.5;. i?. Ephrata, docet lectio Genefis, ubi ait : Mortua
efi autem Rachel, & fepulta efl in via Ephrata,
* ipß eft Bethleem. In viaa íepultura eft iandæ
Rachel, quæ typus fuit Ecclefiæ, ut tranfeunpfal.
iis s. tes dicant : Benedicüo Domini ßtfier vos, 6c : Ve-
nientès venient in exfultatione.
13. Omnis itaque anima, quæ recipit panem
ilium defcendentem de cælo, domus panis eft,
hoc eft, panis Chrifti, quæ habitands in ie panis
cæleftis firmamento alitur, 6c corde confir-
j. cor. 10. matur. Unde 6c Paulus ait : omnes enim unus
17* panis fumus. Omnis anima fidelis Bethleem eft,
iicut Hieruialem dicitur, quæ pacem 6c tran-
quillitatcm habet fuperioris Hierufalem , quæ
in cælo eft. Verus panis eft, qui fractus 6c com- E
fe minutus b fatiayit univerfos.,
14 Quinta autem traditio habet , Domus
panis. Beth enim domus eft, leem pant's dicitur.
De aliorum traditionibus propter perfidiam Ju-
daicam , ne ipil fe redarguerent, vel ab ipfis
præteritum putamus , vel fublatum ab aliis.
15. De Juda quoque tribu eiïè Bethleem do-
jpudic.To.i.. cet ledio inJudicum libro} quia vir ille levita
accepit fibi concubinam de Bethleem Juda, 6c
irata eft ei concubina ejus, 6c rediit in domum
patris fui in Bethleem Juda.
Weh $. i. 16.c Egreftus itaque Chriftus à diebus iæculi:
c tunc enim nobis incipit fæculum, quando dies
faíutis, 6c egreftus ad currendam viam dédit
* . Abfoluta precipua difiìcu'tate , nimirum cjua rationc domus
fproris vocjri pofíic illud oppidum,in quo Chriftusnafci voluit. Am-
brofius ad variam ledionem qua propoficus textus apud Michxam
arque Matthäum íibi contrarius videtur, tranfit. V e rum utriuf-
que verborum fenfum pulcre libi congruere, nedum libi repugnare
ubi declaravit, de apicibus, in qnibus foli^repugnancianfeflc
contcndit, coñciliandis minime laborar : Hieronymus vero ineum-
dem Michane locum , ejus prout in l ^ x . atque in H ebreo le -
g itu r , cum ipfius citationc, apud Matfhxum contrarietatem ani-
madvertit j ac tantx diverfiratis caufas inquirir. Ipfum confu.c non
foiùm in cumdem prophetam , fed etiam epift. a d Pammach. de '•
optimo genere interpretandi ,alioíque interpretes.
a. Ita m(T. plurcs potiorefque : alii nOnnulli, & omnes edit.
/epifita efl fanHa Rachel.
b. Rom. edit, fola ,/atiat miverfos. Quinta autem editi«. . . . d e
Ifrael. TJfque ad tempm parìentìs. Cui advenit Pfelu.j,
Chriftus,advenit foecunditas, advenit partus j fi- Wch.j.^
cut advenit Eccleike, qua: peperit plures, quàm
qua: filios habebat : 6c peperit ieptem, id eft,
legitimos, tranquillos, pacificos. Incipit ergo
concipere anima , 6c formari in ea Chriftus ,
qua: receperit adventum ejus, &pafcitur in di- pf*1
vitiis ejusj ut nihil ei defit, ut videntes etiam
eam alùe anima: revertantur ad viam ialutis.
17. Et erit ci pax , ièd non poteft probari ni- Michs.t.
» fi tentationibus. Tunc enim pax ejus xftimabitur
6c tranquillitas j cùm excluièrit vanas co-
gitationes,vel compreilèrit, cùm motus omnes
eidomuerit paifionum infurgentium , cùm in-
crebruerint anguftix, perfecutio , fames, peri-
culum, gladius. Tunc erit, inquit ,pax ; quia in
his omnibus fupéramus propter eum , qui nos
dilexit, quoniam confidimus in eo quia neque
mors,d neque vis tentationum nos ab ejus di- d
vellat cantate 6c feparet. Tunc ergo dabit teh-
; tationes,ut jufti probentur. Et Dominusqui-
dem dat tentationes ea voluntate, ut neminem
decipi velit : fed quia plerique vincuntur infirmi
tentationibus, qui fortes funt, probantur.
18. Tunc illis erit ros a Domino, tunc requies : Wch.p.v
tunc erit anima jufti ,ficut catulus leonis e in e
ovilibuspecorum. Quod Evangelico exemplo ad
Chriftum referre non dubitaverim j quia ipfe
dixit •.’Tunc jußi f algebuntficut fo l in regno Patris Matth. 13.
fui. Comprimentur enim quadriga: ejus , irra-
» tionabiles fcilicet impetus 6c motus iftius cor- K s l°‘
poris j ièdabitur illud : Foris pugna, intus timo- x.cor.j.p.
res ì fed ubique, id eft, intus 6c foris, tranquillitas
erit : 8c non erit qui refpondeat 6c refiftat
bona: voluntati j quia obedientia carnis, fubla-
to pariete maceria:, cùm fuerint utraque unum, zphefi.nt
omnes abolebit difeordias.
19. Si qua autem anima infirma , ficut ille
iècundum carnem Iirael , titubaverit , & ab
illa Chrifti caritate perfecutionibus turbata (è
aliquantulum ièpararit,f corripitur atque argui- f
tur quafi infida, quali ingrata, quali incredula,
qua: liberata à vanitatibus fe culi, in eas re-
ipiciendo reciderit : à qua non munera, non
taurorum facrificia j fed tantummodo ut bonum
cognofceret, juftitiam faceret, poftulatum eft.
Renuntiatum eß{ inquit ) tibi, homo, quid f i t bo- Mich et.
num, aut quid Dominus exquirat a te , nifi ut fadas
judicium & jußitiam , & diligas mifiricor-
diam, & paratus fis ire cum Domino tuo. Sed quia
non fervavit ha:c illa infirmior anima, ideo
Dominus ait : Heu m e, quia faHus fitm ficut qui Wch.j-i.
colligit fiipulam in wejfe, & ficut racemum in vin-
demia? Audiens ergoha:c propheta,in quo lo-
quebatur Deus , ait ad illam animam : tìeu me
\ aliorum editionibus. Alibi quoque in eadem edit. vox traditio d m -
liter mutata repcritur. Advcrtendum autem eft illis locis agi ab
Ambrofio de Hcxaplis atque Octaplis Origenis , de quibus dum
Hierònymus in cap. 4 . M ic h x x loquitur , etiam quintx editionis
voccm ufurpat. Sed & eodem fenfu diftio ¿ x Jb n f pofita eft ab
Epiphanio lib- de Pond■ & Menfur. num. 9 . & alibi. Verum tarnen
quin Ambrofio vox traditio magis arridere potuerit , nihil
prohibet. Porro de Hcxaplis OftapÌifquc Origenianis confulere
licer Eufcbiumhbtf. cap. 1 7 . & Valium ad cumdem locum , itera
Huetium lib.3. Origen, y . 4 atque alios.
c. R om . edit. Et egrefus ejns ab initio, à diebus/acuii.
d. Omnes edit. & u ff . aliquot, neque quidvis tentationum ; alii
mfl. majori au&oritatc, neque v is tentationum.
c . R om . edit. fola ,in gregibtu pecorum.
f . MIT. nonnulli, corripitur atque corrumpitur,
b
j.Cor.j. y .
Mich ¡ . 9 .
i o 67 Epìftolarum Clafiis 1 1.
animai* quod non eß pie ñus timoris aterra.VclCi A transfèrent impietates ? Qui noii fuifti memori riiplè
Dominus dicit, miferatus futuras pro pec.
dignationis tua: : fed ficut in mari merfìfti orni ,
nes iniquitates noftras, d ficut x^Egyptium plum.
bum,&; redifti ad mifericordiam voluntarius-,
quam gemino contùìifti munere, dimittens peccata
catis ultiones, atque prò noftris erroribus in-
gemifeens.
10. Audiens ha:c anima,quia lèminnm luo-
rum frudus non colliget, nullum, mefle amillà,
firmamentum inveniet fili, premet o!ivam,6c
undionem Ixtitix non habebit, neque bibet
vinum jucunditatis» Cognofcens etiam in opè-
ribus carnis omnia piena fanguinis, piena cir-
cumfcriptionis, fraudum, fallacia:, fida officia
, atque abfcondens , lècundùm quod fcrip-
tum eft : Beati quorum remiffit funt iniqu ita te s ffitl ji
quorum te ¿lafunt peccata 1 Alia enim fanguine Filii
tui ftbluis, alia donas nobis j * ut bonis operi- *
bus & cònfeffionibus no ft ros- errores tegamus-,
Quod ergo ait : Auferens peccata^ ad remimonem
pietatis, compolîtas fimulationes, & inimicos B pertinet i quia penitus ea tollic, ita ut non fint
fibi omnes qui in domo funt j ideoque proxinii quorum memor non erit. Quod vero ait : Tranf-
fibi corporis motus cavendos, qui funt gravés ferenseiniquitates > eo quod cônfirentibus ilobis
anima: noftra: adverlarii j convertitur , 6c de
Deo fperare incipit,6t intelligens vere inimi-
cam fibi carnem exiftere, ait ad eàm : Noli fupergaude
re mi h i, inimica me a, qui a te cidi : fed re-
fiurgam j quia f i fiderò in tenebris, Dominus illumi
nabit me.
z i . Confiderans etiam infultare fibi aliquam
lapfus noltros , & obumbtantibus eos bonæ
operationis frudu referantur in audorem cuL
pæ, 6c peccati incentorem. Quid enim aliud
agit, qui culpam facetur, nifi ut adverlàntis ne-
quitiæ fpiritalis dolo fe 6c malitia tranfduduiii
probec ?
Z4. In eo itaque gratias agit anima ifta ; quià
poteftatem , quæ reffiftebat fibi ; ne melioremC 6c aufert Dominus peccata, & transfert ini.
lèqueretur viam :b inequitare, quod tradita
elfet in interitum carnis j ut diverfis adeerere--
tur malis, quæ vel à Domino propter pecca-
torum folutionem decernerentur, vel ab iniquo
propter invidiam converfionis j ut ad iè revo-
caret afflidam , dicit adhuc : Ir am. Domini fufti-
neboì qui vel lapfam caftigat, vel tibi poteftatem
affligendi dedit: quia peccavi , fuftinebo tarnen
, donee ju/Uficet ipfe cauf am meam. Nifi enim
quitares, & demergit in profundo maris* Quod
poteft 6¿ ad baptifmum referri, quo ^Égypcius
mergitur, Hebra:ns refurgit: & quo altitudine
fapientia: , 5i bonorum operum abundantia te-
gantur peccata fuperiora , per divitias miferi-
cordix Dei noftri,qui inemor promiffionis fu^,
quam dederat Abraha:, heredem ejus animam
non eft paflfus perire.
2j. Et illa quidem anima hoc revocatur moconfefta
fuero, & exfolvero preda iniquitatum D do. Tu autem ,* fili, qui ¿primo flore pueri
non poterò juftificari. Cùm autem tia: es ha:res Ecclefia:,mearum qua: te fufeepit & tener *
fuero jiiftificata , folvens duplicia peccata
c Educet judicium meum, deponens indignation
nem j quia fatisfadum fententix eft. Educet me
ad lumen, ut 'vidoam juflitiam ejus ,& adfpiciani
deledationem ejus. Videbit hoc lumen reconciliation's
mèie inimica mea, id e ft, diaboli ne-
quicia ; & operietur confufione , qua nunc dicit :
V bi eft dominus Deustuus? Videbit in me mife-
ricordiam ejus, vìdébit pietatem ejus. E
zz. Et ideo non audiamus eum., quand'o fii-
mus in adverfis aliquibus fieculi ; cùm aut dolor
corporis eft, aut filiorum amiffio, vel cete-
rarum neceflìtudinum: non audiamus,inquam,
dicentem : vbi efi dominus Deus tuus ì’Tunc ej us
tentationes cavenda: funt, cùm gravis urget dolor
, tunc animam jegram avertere ftuder,
23. Ergo anima, qua: illuni non audiérit infi-
diantem fibi, videns poftea mirabilia D ei, viperfeverato
in propofito, memor gratiæ Dei 8c
muneris, quod per impofitionem fuicepifti ma*
nuum mearum 5 ut 6c in hoc gradu ficut in mi-
nifterio facro fidem tuam demonftres atqiie
induftriam , òcexfpedes remunerationem Do.
mini Jefu. Vale , 6c nos ut ftlius dilige } quia
nos te diligimus.
E P Ì S T O L A L X XI .
Poft varios gradus, queis ànima lap fa fe fe repar at-, fìtprà
deferiptos, hîc anima fidelis a Chrifto fitfeeptio > erudìi/o
& confummatio confiderantur ; oftendkurcjue in C.hrifli
itineribus diverfes ejufdem anima progrejfus defignari.
A m b r o s i u s H o r o n t i a n o .
i . Uperiore epiftolà de ea f anima fermö-
nem contulimus, quæ icineris fui devios
aliquos habuerit amfradus j ut vetus Ifrael ièdens
fe in cælo , diabolum autem ficut colu- F cundum cameni fluduañs j quia & ipfe liberabrum
reptantem in terreftribus, gratulabitur
dicens : ¿¿uis Deus ficut tu, auferens peccata, &
a. R om. edit. Vs. rnihi anima ; quia periit timor a terra : ccterxàc ■
m(T. omnes > ut in textu. Quod autem grxec habetur, \
«¿(Tifii/i, non male vertitut ab Amb ro fio, periit plenus timoris, '
fupple divini.
b. Quidam m l f inquietare .- fed inequitare magis videtur
Ambroiianum.
c. R om . edit, Taciet judicium meum.
d. Cod. Carol, ficut JEgyptium populum. E t continuo poli Prat.
& Gcm. reddidifti mijencordiam.
* . Obferva non dicere (ànftum Doòlorem regi peccata per ext-
trinfecam, ut Calvir.iftx vòlunc, ju ftit ix Chrifti imputationem,
fed per bona opera é gratuita ipfius gratia pronuncia. Quam per-
petuam Ambrofii doftrinam efle facile agnofees, fi liuncce Jocam
a q u x lib de Noe & Arca cap. j i .
D a v id c ap .13. num.6: . atque
inter fe conféras.
c . Roro. edit, impietates a d .
alibi in cumdem fenfum dilfcruntur,
oifericordiam i eo quod See.
bitur per domini noftri Jefu Chrifti gratiam,
cùm intraVeritplenitudo gentìum : Licet ifta'le. Romti
* . Nonnulla in hujus epiftolx calccm A mbrofius nolier conje-
ext j qu x fpeftant Horontiani cognitionem. Primo eriim illuni ab
ipfa pucritia lignificar educarum atque inftitutum fuiflc inter cleri-
cos j quemadmbdum olim pueros ad ecclcfiafticam miiitiam defti-
natos eonfueviflc ad lib. 1 . de Pocnit. cap 8- num. y x . obfervavi-
muSi Deinde cùm cum impo(¡rione manuum fuarum (aeratu in dicit
, Mcdiolanenfcm clericum fuiflc fatis deciarat. Poliremo cumdem
fidem fuam demonftraflc in diaconato , indeque ad altioreitì
pervenifle gtadum teftificatur j quandoquidem ut quam fidem prius
in min flerio fa c ro , id e l i, diaconatu, prx fe tu le rat, eam quoque
in hoc g radu quo tunc eminebac , haud dubic (acerdotio exhi-
beàc, ab eo cxigicur. E t hinc conjeduram non levem ducas, ipfum
Ecclefix ciijufpiam extra Mediolanum pofitx regimini ab Ambro-
fiò noftro fuiilè p rxfeftum. . .
f . R om . edit. fola ,fermonem confedmus. In fra vero, ubi eadem
levìore ab errore , Se nos cum anc. edit. ac plerifquc mlf. lev iori
errore ; m ff. nonnulli habent, Itviore erroris Se c.