Saniti Ambro fi i 830
excubias. Cui enim migri cornmodat quod infti- A C o r R i g i t t n i ì i fequentem lapfus priorfs
ft* fa majorant , quod fatria jura & fata de fendi-
mas, quam temporum gloria : qua tum major eft,
càm vobis contra morem parentum inteilrgitis nil
Ucere ? Repetimus igitur religionum ftatum , qui
reipublica diu profuit. Certe numerenttirprincipes
tìtriufque fetta , utriufquc fententia ; * próximas
cor um ceremonias patrum coluit , recentior non
removit. Si exemplum non facit religio veterum3
faci at diffxmulatio proximorum.
b & de reprehenfione antecedentis exempli nafcitur
emendano. Ras fuit ut parens ille dementia veferi
in re adhuc nova non caverei invidiam. Num potè
f i etiam nobis eadem defenfio convenire, f i imi-
temur, quod meminimns improbatum ?
8. Acci piatiate rnitas ve f r a alia ejufdem principi
s fatta, qua in ufum dignius trahat. * Nil ille de*
cerpfit facrarum virginum privilegiis, replevit no-
bilibus facerdotia, :Romani s ceremoniìs non negavit
4. JPuis ita fami liar is eft barbari s ,-ut dram ß imp enfasi, dr. per omnes vias aterna Urbis latum
vittoria non rcquirat ? Cauti in pofterum fumus
talium rerum oftenta vitamus. Reddatur tarnen
faltem nomini honor , qui numini denegatus eft.
Multa vittoria debet aternitas veftra -, & adhuc
pluradebebit. Averfentur hanc,poteftatem^ quibus
nihil. profuit : vos amicum triumphis pàtrociniufn
nolfte defi rere. Cunttis potenfia ifta votiva eft:
nemo colendam neget, quam proftetur optandam.
5- J&od f i * bujus orninìs non effet jtifta vitafequutus
fenatum, vidit.placido ore delubra, legit
infcripta faftigiis c Deorum nomina ,percontatus eft
templorum origines, miratus eft conditores. Cúmquc
alias religiones ipfe fequeretur i has fervavit imperio
¡ fuus enim cuique mos, fuus cuique ritus eft.
Vdrios cuñodes d 'urbibus ér cultus mens divina
diftribuit. ‘Ut anima nafcentibus■, ita populis fatales
genii dividuntur. * Accedít utilitas, qua máxime
homini Déos adftrit. Nam cum ratio omnis
tio, ornamenti s faltem curia decuit abftinere. Praf-C in operto fit , unde rettius quam de memoria at que
tate, oro vos , "ut ea qua •pueri fufcepimus, fenes documentis rerum fecundarum cvgnitio venit numi-
pofteris relinquanius. Confuetudinis amor magnats num ? Jam ft longa atas auttoritatem religionibus
eft. Merito divi * Conftantii fattum diu non ftetit. faciat fervanda eftc tot fee ul is ft des -, & fequendi
omnia voBis ex empia vitanda fu n t, qua mox funt-nobisparentes ^quifequuti funt feliciterfuos\
remota didicif is. JEternitatem curamtu fama & 9. Romam nunc.putemus adfißerc, atque his vò--
nominis ve f r i', ne quid futura atas inventât cor- bifeum agere fermonibus -.Optimi principes, patres
rtgendum. patria reveremini annos meos 3 in quos me pius ri*
6\ Ubi in leges veftrasQ* verba jurabimus ? qUa tus adduxit. U.tar cerimoniis avitis j neque enim
religione mens faifa terrebitur ¡ ne in teftimonïis poenitet. Vivam meo more ; quia libera fium. Hic
mentiatur ? O m n i a q u i d e m Veo plena funt, D cultus inleges meas.orbem redegit-: hacfacra Anni*
nec ullus perfidis tutus eft locus : fed plurimùm balem a moenibus1 à Capitolio f e enonas repulerunt.
valet ad me turn delinquendi etiamprafeentia reli-
gionis urgeri. ilia ara concordtam tenet omnium \
ilia ara fidem con venit fingulorum : neque aliquid
magis auttoritatem facit fententiis noftris , quam
quod omnia quafi jurat us nofter ordo decernit. Pa-
Ad hoc ergo fervuta fum , ut longava reprehendar ì
Videro quod inftituendum putatur ; fera tamen dr
contumeliofa emendatio fehettutis.
10. Ergo diis f putriis , diis indigetibus pacem
YOgamus. JEquum eft quidquid omnes colante unum
tebitergo fiedes profana perjuriis , & hoc incliti putari. Eadem fpettamus afra, commune calum e/,
principes mei probabile judicabunt, qui facramen- idem nos mundus involvit. R^nid intereft qux
to publico tuti funt. quifque prudentia verum requirat ? Uno itinere non
7. Sed divus Conftamius idem fetijfe dicitur. ÌL poteft perveniri adtam grande fecretum : fed hac
Cetera potius illius principis amulemur : qui nihil otioforum difputatio eft: § nunc preces, non Gettale
effet aggreffw ì f i quis ante fe alius deviaffet; tamina ojferimus.
. Proximus, id e ft, Juli-nus : recentior , nempe Valentinianus
qui etiam fequenti fententia cum Valente fiacre fignificatur nomine
froximorum. Advene autetn in hac Symmàchi Relatione admodùm
deiiderari prudenciam jquandoqifidcin non fecus de fuis numinibus,
a c facrificiis-cum imperatore chriiìiano loquitur paffim, ae fi cum
idolorum cultore loquercturi; • _ ? j
a . R e g . «dir. hujiu ommis tion eft etiam jufta 'vitatìò .- ab his mff.
aliquot hoc iblo drfiant, quod pro non eft etiam , legunt non effet :
xeliqui vero locum ita e x h ib ent, hujtts hominis non eßetjußa v ifi-
tatto. Non iatis re ife . Porro aliam leiftonem Icquitur Onuphr.
Panuinus lib .d e C iv it. ';om. voceshujus hominis, mutans in hujtù
numinis Sc ponens vifitatio pro -vitatio -, ir di cans eciam alicubi fcrip-
tum , ufitatio. Sed prseftarc putamus lectionem n oftram, cujus hic
eft fenfus : et fi juilum non elfec virare malum omen j quod e x de
jc i t a Vittoria: ara ducitut, tamen & c .
* . I t a edit, ac mff. omnes, excepto uno Lohg. ubi habétur
Conftantinifacinm. Baronius aùtem ad an. 3 4 6 . fuadet legendum
Conftantis fa itum quali exprobraret Symmachùs ifnpcrium Conf-
tantis breve fu ili e , ac propter vetita Deorum fie ra cum à Magnen-
tio de medio fublatum. Quam conjetturam egregie hinc putat
Confirmari, quod infra fubditur : Sed divus Confiantìus cod. Long.
Confiantinus & c . Idem ad an. 6 . eadem iterai arque adferit.
Baronium fcquitur Godefridirs in leg. 1 1 & X11. d e fa g a n is , quas
Conftantis effe arbitratur; acque in hanc uìtimam co loci à Sym -
itiacho Conftantis fatto tacite Magnentii deorum neinpe fie ra red-
dentis fattum opponi exiftimat, Elcinde v ero propolitis Qonftantii
tribus legibus, queis templorum aditu, nec non ufu facrificiorum in-
ttrdicitutjin i i i . tradic p c th x c tempora, fcilicet an. jy d . à Conftan-
tio aram VittonsE dirutam effe, idque ex his Symmàchi ac Ambrofii
fcriptisprobafi. Vcrumtamen eorum argumenta non funt.tanti, ut
'contra tot miT. & cunttarum edit, auttoritatem Conftahtium hic
deitramus- 'Quid enim v e t a t , ne dicatur ipfius fattum non diu
fietiffe, cùm illud proximus ejufdem Conftantii fueccflòr Juliarius
antiquaverit I Deinde quod Conftantii. Symmjchus iterum feceric
mentionem, id more Oratorum eadcm fubinde j cum iibi e x ufu
effc putanc. iterancium non abhorret. H u e adde quod infra d ic ii
tur : qui n ihil tale effet aggreftus , ft quis ante fe alius deviaftet. Q u o
enim patto ifta Conftantio e Symmachi mente convenirenc, ft la -
tas a gcrmano hac de re leges, atque a Magncntio fublatas in'tel—
lexiffec idem Conftantius ? Credibilc ergo eft notturna tantum fa - •
crificiaa Cpnftante fuiffe prohibita, quse Magncntius reftituiffe ie - ,
peritur.
b. R om . edit, fo la , deprehenjionis antecedents exeniplo.
* . Marcellinus Iibi 12.. cap. i* . Conftantii in Urbem ingreffum; '
commorationemque defcribit, ad quam haud dubic hoc loco a llu -
dcre voluit Symmachus.
c MIT a liquo t, Dedm numina.
d. I t a omnes edit; m ff. autem fe read un um dmittunt negatio-
nem : nec pauci quoque dittioncm cultus s cujus loco legit nrbibui
ctinclis citatus jam fupra Panuinus.
* . Epittetus Enchir. cap. 38. oVv y*f S ov'u’P tM t , ¿**7 ^ S
SCcte ¿ if. Uterquc ergo pietatis fundament urn vult cffe utilitatcm i
fed non eodcm modo hanc definiunt.
e R o n l. edit; fola > tot ms faculi fides.
f. M ff. non pauci, d iisfatriis indigetibus , quidam corrupte indigent
ib us. Sane quidem V irg . lib. 1. Georg, conjunttim p onit, die
pdtrii indigetei: at nihil impedit quominus duo h x c nomina Symmachus
divifcrit. Nam ut non raro indigctes proiildcm accipiantur,
qui dicuntur a G rxcis S10I mttfuoi i j liepe tamen pro H e -
toibus in deos rela cis» atque inter ecrs degencibus fumuntur. Vide
alias quoque ejufdem fignificationes apuaVoftium in Etymol. J o f .
Laurentium lib. a.. Polym. Diffcrt; 4 9 . atque alios.
g . I ta vet. edit ac mff. except» paucis, ubi etiam legitur nunc cer-
tamina: Rom. autcin edit: nospreces non certamina. P er certamina
I vero intclligi non dcbent pugnx arm is commiflx, fed concertationes
| i l l * , quas proximc ante dicit effc otioforum.
i^ .g u a n to
...guanto cimmoâïfitrizr*riiwflriVyaÜum A f mgtf necMt . f (rile¿ 0 inmi e x M
wrgmun puragmv* iem a . efl? Sub Urgijfmh uecpffc enim fuitperìncmmb^uMÌ rríirimibfs
tmperatoribus denegatur , quod fiarciffmi praftite- ñegabatur. ¿
Off/.Ylt ? i-f/tytny fa h l e /> fr iv> i ! r n n t ? H o n o r f o l u s e f t i n i l i 1on v e„l Ìu. .t. f tuiHp eHnSdOi oI c a f/t7U-
tatis. U t v i t u e a r u m c a p i t i d e c u s f a c i u n t , i t a i n -
f i g n e d t i c i t n r a f a c r i f t e i i v a c a r e m u n e r ìb u s . N u -
d u m q u o d a m m o d o n o m e n im m u n i t a t i s r e q u i r u n t ;
q u o n i a m p a u p e r t a t e à ■ d i f p e n d i o t u t a f u n t . I t a q u t
a m p l i u s l a u d i e a r u m t r i b u u n t , q u i a l i q u i d r è i d e -
■trah u n t i s i q u i d e m s a l u t i p u b l i c a d ì c a t a v i r -
g i n i t a s c r e f c i t m e r i t o , c u m c a r e t p r a m io .
TT A.nftvtt /In A/YAYli aìpffvi 1/1
i§. Certe f i eft hujus mali aliquod exemplum ,
imp ut emus tant am famem viribus annorum. Gravis
hanc fteri-litatem aura constrinxit : filveftrìbus ar-
buftis vitapro ducitur^ & rurfus b ad Dodo naos arbores
pie bis rustica inopia convolavit. Jijuid tale provincia
pertulerunt, cum religionum miniftros honor
publicus pafeeret? Quando in ufum hominum con-
B cujfa quercus, quando vulfa funt herb arum radiiz.
Abfint ab ararii veftrijùritate ifta -compel cJs , quando ''aïtetms t c ^ n Ì Z 7 ^ Z l e M
dta. »fe rn,honorum^pnticipum non focerdotum facundìtns mutm¡ ehm populo & virnnibus fa r i,
damnis ¡fea hoßium[politi mgeotm. Vllttmne lu± communis effet annona ? Commendabat enim terrammjcomptnfa
mvtdia f Eterna tvdrìtla in mores rumproventus vielus amiftitum ; é remedium ma-
H H H W B Ê Ê Ê J n dubium eft [empir
a ,a ,vetera decerpia fum. Etemm fub imperatori, ppo- copia omnium datum , quod numi inopia L .
bus, qui alieno abfttnent 3 qui rèfìftunt cupiditati, nium vindicavit ?
Wm \ ■ m l6‘ B mm fi*™“* M — fidenumnon movet auferentis aliena retgionisimfendiis. Abftt'a b m i ì f r Z l
*deß.cpibus W M W H W m
Ctemum_ volúntate legajosftßus retenta. Oro vos, dam tributum eft, çn jureiftfti tfß videatur Nam
jufimfioerdotcs ut Orbis vejfrafacns reddamr cùm refpßbiica de ßngdis confici ¡ Mod ab ea próL
.pnvutafucccffio.macn,^^^ ficifcitur, fit rurfuspropriun!fJulorum. o ln ii
f i b pnnnpibm non avans ftabile effe, quodfirip- regitis ¡ fed f im cuique forvatis 7 -plufque apud
. fermt. .Beleiht Vos ifta felicita, generis Umani > vos juftitia , quam Ucentia fifiet. ánfulite lfm
'Coepit caufa U,us exemplum fiUmtare morientes-. mmificentiam veftram,än hac publica vitìt e x if
Ergo Romana religiones fub Romana jura-non per: I timari, qua in alios iranftuliSiisf SemefiUnori
■tlnent, .guod mrnen acctpiet ablatio facultatum s ’ Vrbá delata compendia deftnunt effe tribuentium -
quas mUa lexyMlltis cafm fecit caducasleapmnfû&quod ¿principio beüeficium fu it , ufu atque alate
legata liberti,fervis teftamemorum * juftaUmmo.- fit delitum. Inanemifitur metum divllo animò
,/!/! Yl.nn-tTlPfr/IYI.tUY • 1/1YI+atWt Mut*/. . ..... _ _/ /* ' *7 . u. “
Ù ^ - J IfJia CUMf/iV-
■da non negantur j tantum nobiles virgines3 & fa-
talium fecrorum miniftri excluduntuYpradiis here-
sditate qtiafitis. *ifeiid juvat faluti publica caftum
corpus dicare, dr imperii aternitatem caleftibus ful-
\cire prjftdiis, armis véftris, aquilis veitris ami-
■cas applicare virtutes, pro omnibus efficacia vota
fufcipere3dr jus cum omnibus non habere ? Itaque
mmemlior mefmt femr vmitmus 5, Wquka Whomminmibmus mimpmenmditumr. sparenti culmims veftñ fervavit imperium ,cui
M B B Udimus j H H H W m
in g r a t a , n e . C e n io r i l l e d in > u t » v * Ym / ................. ingrata fit.
— _ O . ..*** » , u r t i fr i (/
veftro tentai incutere, f i quis adferit confeientiam
Vos habere prabentium , nifi detrahentinm fubqe-
ritis invidiam.
17 • Faveant dementia veftra fettarurn omnium
arcana prafidìa : dr hac maxime , qua ma j ores veft
tros aliquando juverunt,'vo's defendant, a mhiìf
cplatttur. Bum religionum ftatum pc&mus ;qui divo
s parenti culmihis veftri f t f vflvit imperium, qui
feenior ille divus ex arce fiderea lacrymas facerdo-
tum3 dr fe culpatum putat more violato 3 .quem li- '
bentèr ipfe fervavit.
14. Nemo mepuf et ftolafn caufem réligionam
taeri : * ex hujufmodi facinoribus orta funt cuntta
Romani.generis incommoda. Honoraverat lex pa-
rentum> veftales virgines , ac miniftros deorum,
vtttu modico, juftifque privilegis. Stetit muneris
ferafeate etiam divo fratti veltro alieni
confila correttìonem : te gite fattum quodSenatui
m m m J-Jfe -J- r *m m n • adiijfppuìiccuuiijjjfee nneefjecciivviitt.. SSiiqquuiiddeemm ccoonnffttaatt iiddeeoo eexxcclluuhujus
mtegntasufquead dégénérés trapezatas 3qui firn legationem 3 ne adeum judicium publicum per-
ad merce dem vilium bajulorum fiera camtatis alt- veniret. Pro exiSHmatione eft temporum fipirid.
menta vertermi. Sequuta eft hoc fa ffmn fames pu. tum , ut non duhitetis abolere, quéi probatL eft
buca , & fpem provwciarum omnium mejfis agra principio non fuiffe,
decepit. Non funt hac vitia ter rar um. Nihil im-
putamus aftris. Nec rubigo fegetibus obfuit, nec ■
a . Rom. edit, fòla, facerdotìi vacare munerìbus,
* . Deficientium nomine illos appellar, quorum vita fenettutis
oneri ccdir ,q uos Ambrofius defelios vocare folet ; maxime enim-
obugnantur ab hujufmodi teftanienta.
* • / “f i * commoda, idèo dicit, quia nec hereditatem inte?ram, nec
legata quxlibccacciperc fervis liccbat : fed vel peculium", id e f t ,
modicam pecunia fummam, vel penfiónem àliquam, ut pura fruc-
tuum , veftium & c . Nam commoda pro fcniióne q u a facerdoti-
b u s , ftjihtibufve adtnbuacur, ufurpari e x Suctonio, juvcnali atque
alus 1 ncclliginius. ! f . 1 -V - f . %\-
* . Vetus crac àc trita paganorum criminatio, u t imperium nul-
Jam pateretur calamitatcm, quin cam chriftiana religioni acceptam
rcrrent. filegancer Tertu llianu s^po’o^. c ap .40 . S ÌT Ìb e ris, inquit.
V T * ’ nm .„ ¡[ c a d i, m
?30V,,f t r f ,me{ ‘ f i l,tes iftatim chriftìanos ad leonem. Verum
H H h B P? ' " hoc iplò Apologcdco,
■ Anibioimm noftiuni k'ipicuti cifferottiònc. alh quoóuchinocen-
co n fi,u tu n t, inter quos Ao»uftinus
ctdicis libris-rfe C iv it•. D e i palmani tulit.
S. Ambr. Tom. 1 1.
b ‘ nonnu lli, adidoneas arbores, M a le ; funt enim dodo-*
n x a arborcs quercus, equarum glandibus vitticaffefcruntur primi
homines: ac pro.nde tanca fuiffe fames fignificatur, ut mitioium
trugumdefettu glandes eficatarc paupcres coatti fint.
c .M U . aliq u o t,ut quod commune: rcfiqui , ac edit, ut quod de
commune, vet. edit, oltm de commune.
d. Nonnulli mff. habere prefentium. N on rettc 5 cohfcientiam
edit. p/,re»ri veftrb culmims fe rv a v it & c . Quod autcin
P B H B M fuorum rehgiombus fcrvatum ValcntinfiHi fenioris
imperium , hoc eo fenfb intelfigendum e ft, non quod illas fequutus
fu e n t , fed quod non aboleveric, ficut 4 Symmacho fupta dittum
eu . Hanceciam ob rem cumdem principem commendar echnicus
Marcellinus lib. jo . c .9 . Quin inilno idem Valentinianus libertatem
cuique ftquendx religion is , quam elegiffet, a fc relittam leae i x .
1 1 h°,c iPfum cft cur * Valenciniano ju -
Piori Ambiofius in funebri ejufdem laudarione : Quod patri dt-
ju c ra t , inquit, a d jun xit; quod frater con flit n i t ; cufttifivit
G G ff