ultima; conditionis, nullus prodigus verecnn- A
di« : foli ex omnibus clerico communejus claudicar
và'quo folo pro òmnibus votum commune
fufcipitur, officium commune defertur ¡ nulla
legata vel gravitunViduarum-, nulla donatio.
Et ubi in moribùs -culpa non deprehendicur-j
tarnen officio miil&a pr«fcribitur. Quod fa’cer-
dotibus fani legaverit chriftiana vidua, valet :
quod miniftris Dei, non valet. Quod ego non
ut querar, fed ut fciant quid non querar, com-
prehendijmàlo enim nos pecunia minòres eile, ß
quam gratia.
15. Sed referuht, ea quie vel donata Vel rè-
licfca fumt Ecclefi«, non effe temeraca. Dicant
& ipii quis templis dona detraxerit, * quod
fa&um eft chriftianis. Qu« fi facta eflènt geh-
tilibus, redderetur potius quam inferretur in-
juria. Nunccine demum juftitia pr«tenditur-,
«quitas poftulatur ?Ubi tunc erat ifta fententia*,
cum direpfcis chriftiaiiorum omnium facitltaiti-
bus, ipfbs vitales anhelitus inviderefit, Se nul- C
lis ufquam negata defitndis inhibérent fìipre-
m« commercia fepaltur« ? Quos gentiles pr«-
cipitarunt , maria reddiderunt. Fidei ifta v isò ria
eft, quod Se ip fi ‘jam ’facta majorum carpirne
, quorum gefta condemnant. Sed qua:,
malum j ratio -, ut eorum mufferà petant, quorum
gefta condemnant ?
16. Nemo tamem donaria delubris , Se % legata
haruipicibus denegavit : fòla iiiblata funt
pr«dia • quia 11011 religiofe utebantur iis, qua: D
religionis jure defen derent. Qui noitro utuntur
'exemplo, cur non Utebantur officio;Nihil Ec-
clefia fibi , nifi fi dem poffidet. Hos reddicus
pr«bet,hosfru&us. 'P o s s e s s io -Écclefi« f fum-
tiis éft egenorum. Numerent quOs redémerint
tempia capti vos,qu« contulerint alimenta pauper
i bus , quibus exfulibus vivendi fubfidia mi-
niftraverint. a Pr«dia igitur intercepta , non
jura font.
17. En quodfaétùm ,qu« trifte piaret nefas, iE
fam e s ut aiunt, publica vindicavit 3 quia ufoi
omnium proficere ccepit,quod pròficiebat com-
modis facerdotum. Propterea ergo detradis 3
ut aiunt, arbufta exuta córticibus , iucco mife-
rabili deficientium ora lambebant. Propterea
b Chaoniam frugem glande mutantes, rurfus in
pecudum paftus, Se ad infelicis vidus alirnen-
ta revocati, concuffa quercu , famem in filvis
* . Hanc Ecclefiarum direprionem fiib Juliano fa&am faille I
conftat. De qua Sozom. Iib- j . H ift. cap j - Theodoren. lib 3. c .^ i. I
& Tripart. H ift. lib. 4 . cap.3 1 .
* . Ero legata harufpicibus legendum legata dris Jpeciebus conjicit
Samuel 'Petit lib .j. Variar, leftion. cap.7 • non injuria infelix criticai
à Valefio vocitatus. Certe ur omictamus m(T ac edit, eonfenfum, I
lectio illa minime Ambrofiana eft , hcc rationes, quibus niticur, I
facis id o n e i. Locum expende -, ac pronuncia, I
* .H a n c legem, qua Ecclefiam omnem teneri hoc loco teftacur I
Ambrofius, quam perfefte ipfcmec impleveric, cognofces c x i is ,
q u i ad lib .a . Offic. cap i/ - & 1 8 . oblervavimus.
a . M(T. du o, Preda igitur-intercepta. E t poft iècundum^erfum, |
ubi vet. edit, ac mil. aiiquammulti, quod, nonnulli qa& j trifte-piate 1
tiefa* , mélius edir. Rom- cum rehquis, qua trifte piaret nefat.
E ft quippe imitatio illius verfus ;è lib- i . iEncid.
- Ejfigitm ftatuere ytiifat qui. trìfte piarei. .
b. H lc mflT. & edit, inter fc conveniunc , ex-cepto quod in ilio- I
rum nonnullis di&io glande pratermittitiir-r iièd ramen ulcus bis
"verbis ineft minime oblcurum. N am pricer quam quod Ambro- I
Imm refpexiflc liquec ad veriùm illum^ex 1 . Georg. Chaoniàm
pingui glande/» mutavit a rifia -, vox Chaoniam d a àtut à regione |
E p i r i , m qua Dodone urbs condita erat. N on longt autem ab hac I
furgebat filva Jo v i (aera, & tota quercina ; unde Symmachus in I
Relatione , Se Ambrohus infra quercus Dodoneas orberei vocant. j
c miferam folabantur. Nova videlicet prodigia
terrarum,quæ numquam ante acciderant ; cùm
'fìiperftitio gentilis toto orbe ferveret ? Re vera
quando ante * vacuis avenis feges avari vota
lufit ag.ricolæ, èc fpem rufticæ plebis quæfita
fulcis frugis herbà deftituit ?
18. Et unde Græcis d óracnla habita fuæ
quercus, nifi quia remedium filveftris alimonia:
cæleftis religionis donnm putarunt ?Talia ’
enim fuorùm munera credunt deorum. Quis
dodon«as arbores nifi gentium pòpulus ad Gravity
cùm pabulum e trifte agri nemotiim honore
donarct ? Non -eft verifimife quòd indignantes
eorum dii id pro peena intulennt-,quod
fòlebaht placati confeire prò munere.
Quæ antera arquitas , ut pauois iacerdotibus
dolentes victum negatum , ipfi omnibus delie-
garent 3 cùm incìementior eilèt vindidà, quam
culpa ? Noù eft igitur idonea , quæ tantani
ægritOdineiù mundi fallentis caulà conftrin-
xerit:j ut virentifetis fegetibus iiubito .ipes anni
adulta mòreretur.
10. Et certe ante plurimos anhos tèmpio-rum
jìrra toto orbe fublata iùnt : modone demurà
diis genrilium ‘venie in mentem fuas injurias
ulmm ire? Propterea nec adfueto cudu Nilus
intumuit, * ut urbicorum iacerdotum difpen- .
dia vindicaret -, qùi non Vindicavit fuorùm ?
10 . E'fto tamen f i fùperiore anno dEorum
fiiorum injudas vindic'atas putarit, tu r præfen*
ti anno contemtui fuere ?Jam enim nec herba-
rum vul'fis radidbus rufticatóa piebs paicitur ,
nec bacca: filveftris explorât folatia 5 fnec ci-
bum de fentibus rapit : fed operum læta feiij.
cium , dum meiïès fuas & ipfa miratur, exple-i
vit voti iatìetate jejimium -.ufurarios nobis redi
didit terra proventus. '
21. Quis ergo tam novus humanis ufibus vices
ftupeat annorum ? Et tamen etiam fi*perió-
re anno plerafque nòvimus pro'vincias reduii-
da;fiè fructibus. De Galliis quid loquar iblitó
ditioribus ? Frtimentum Pannomæ, quod non
feverant, vendiderunt- g fecunda Rhetia fer-
tilitatis fu« novit invidiam • nam quæ iòlebat
tutior e ile’ jejunio, foecunaitate hoftem in fe
excitavit -. Liguriam Venetiafque autumni fru-
menta paverunt. Ergo nec die Ìaerilegio annus
exaruit, & ifte fidei fruft-ibus annus eftloruit.
Negent etiam quod largo fcètu vine« redun-
Scribendumergo Vel Chaoniam fra g e glandem mutantes-, v è l chitoni a
frugem glande & c .
c. Non pauci mlf. miferam folabamur. E t iftic alluditur etiam
ad VirgilianUm illud è lib. jam citato :
Concuffaqtte famem in filv is folabere qtierctt.
* . Virg. lib. cit. Exfpeciala feges vacuis elufit avenis.
di Ita m(T. edit, autem,oracula habita. Utiquc e x V ir g . lib. i .
Georg, ubi legitur :
Atque habita Grafts oracula quercus.
Dedodoneis porro quercubus hìc agi conftat ; dè quibus prartet
V-irgilii comrhentatores ad verfum citatum, confulcrc etiam licet
Erafmum C h iln . Cent. i . Adagio 7 .
e . O nines edit, pabulum trifte {ac ri nemoris : omnes miT. ut noà
in textu.
*■ Quemadmodum X onia per Antonomafiam Urbs, ita Sc R o manos
(acerdòtes hoc loco Urbicos vocat Ambrofius.
f . Nonnulli miT, nec cibus de fentibus fapit. Sequenti ameni
ienfii parodia eft ex ilio V irg . 'Georg, x.
E t ipfa fuas mirantùr Gargara meffes.
g. Otnncs edit. ^ foecUnda Rhetia : omnes miT. & fecunda
Rhetia. Elodie divfditur ca regio in fuperiorem_& inferiorem : an
autem Ambrofii aitate in primam Se iecundam diftinguerétur, nobis
non conftat. Vid e fitum e jus apud Ptolomeum libi z. Si apud
Geographos recentiores;
daverint. Itaque & mefiem foeneratam recepì-A
mus, 6c liberalioris vindemi« beneficia pollì-
demus.
iz. Poftremns iùpereft & maximus locus,
utrum ea qu« vobis profueriut, Imperatores,
refticuere fubfidia debearis j àit enim : Vos de-,
fendane, à nobis colantur. Hoc e ft, fideliffimi
Principes, quod ferre non poiTumusjquia ex-
probrant nobis veftro fe nomine diis fiiis ilip-
plicare, & vobis non mandantibiiSjfacrilegium
immane committunt, diffimulationem prò con- B
fenfu interpretantes. Sibi haneant pr«lidia fua :
fiios, fi poflùnt, illa defendant. Nam fi iis à
quibus coluntur, auxilio eflenon poflunt j quo-
modo poflunt vos defèndere , à quibus non
coluntur»
23. Sed majorum,inquit, fervandus eft ritus.
Quid quod omnia poftea in melius profecerunt?
Mundus ipfe, qui vel primum * coaftis elemen-
torum per inane feminibus,tenero orbe, con-
creverat, vel confufo adhuc indigefti operis Q
caligabat hòrrore j nonne poftea diftin&o c«li,
'maris, terrammque diferimine, rerum formas
quibus ipeciofus videtur, accepit ? Exut« hu-
mentibus tenebris novum terr« ftupuere fò-
lem. Dies in exordio non refulget, fed in pro-
cellù temporis incremento luminis micat , èc
caloris ex«ftuat.
24. Luna ipfa qua prophecicis oraculis fpe-
Cies Ecclefi« figuracur 5 cùm primùm refurgens
in menftruas reparatur «tates, a tenebris nobis D
abfconditur : paulatimque comua fua complens-,
Vel è regione folis abfolvens 3 clari iplehdore
fulgóris irrutilat.
, 15. Exerceri in fruebus terr« ab te nefeìe-
bant : poft * ubi imperare arvis fbllidtus cce-
pit agricola, & infórme fólum veftire vinetis ,
filveftres aiiimós domefticis móllit« cultibus
exiierunt.
16. Anni ipfiùs «tas prima, qu« nos ufu parili
còloravit nutu gignentium : fed in procef- j£
fu lapfuris floribüs vernat, poftremis adolefcit
fruétìbuS.
27. Nos quòque «vi rudes, fènius c habemùs
infaritiam : fed mutati in annòs ingenii rudi-
menta deponimus1.
Dicant igitur in fuis ómnia maiiere debuiiìè
principiis'5 mundum tenebris obdudum , quia
fplendore folis illuxerit, difplicere. Et quanto
gratius eft animi tenebras depulifle^ quam corporis
5 fideique jubar emicuifle, quam folis ? Er-
, • .Compone^ fi Iu be t, totum hùnc locum cùm limili apud
.V irgilium E g l. v i . & alternili e x altero pctitum non diÄtebcris.
a . M il. aliquot ,tenebris noBis abfconditur.
* . Mucuatuseft etiam hunc locum Ambrofi ex ilio V irg .G eo rg .!.
I Exercetque frequens tellurem ; atque imperar arvis.
Alios quoque verfus c h b .i . hìc exprcifi funt ,q uos ipiè per te fa -
. Cile deprchendes.
b. Rom. edit .n u d a gighentium i optimo fenfu, fed mff. atque
edit. vet. praefidiis deftituto. Idem vero e ft , nutu gignentium ac
gignentium arbitrio ièu lege.
c . Omnes edit, habemus in fa n ta : omnes propc mff. habemks
infantìam.
d . Edit, cum paucis mif. primeva v iam routarunt.- alii naif, magno
numero , primeva nituerunt : rcliqui m elius, nutarunt, id e ft , prx
. infirmiracc vaeillarunt.
e. Rom. edit .fides animar um , & in Ecclefia gratia t i c .
. f 'Omnes edit, id quod erat verum , jure prtla tum , mff. partim,
quod erat ye rum , fit ju r e p relatum, partim-------injuria prelatum,
partim e d am . . . . i n j u r e prelatum. Ncc male forfitan lcgcr«-
xnus . . . . id ju r e prelatu/h.
go & mundi ficirt omnium rerum d prim«va nu-
tarunt ì ut venerabilis can« fidei fequeretur fe-
neftus. Quos hoc movet , reprehendant meil
fem -, quia lera fcecundicas eft : reprehendant
vindemi ani ; quia in occafii anni eft : reprehendant
olivam 3 quia poftremus eft fruftus.
28. Ergo de meffis noftra fides e animorum
eft 3 Ecclefi« gratia meritorum vindemia eft ,
qu« ab ortu mundi virebàt in fandis, fed po-
ftrema «tate fe diffudit in populòs 5 ut adver-
cerent omnes non rudi bus animis irrepfifie
fidem Chrifti (nulla enim fine adverfario corona
viftori« j fed exploià opinione , qu« ante
convaluit^f quod erat verum , fit jure pr«la-
cum.
30. Si ritus veteres deleftabant, cur in alie-
nos ritus eadem Roma fucceffit ? Omitto abf-
conditam pretio humum , Se paftorales cafas
auro degeneri renitentes. Quid, ut de ipfo
reipondeam quod queruntur, captatimi fimu-
'lacra urbium, victoique deos, Se peregritios ritus
facrorum alien« fuperftitionis «muli rece-
peruntiUnde igitur exemplum, quod g currus
fuos fimulato Almonis in flumine lavat Cybeie?
Unde Phrygii vates, Se Temper invila Rómanis
non «qu« Carthaginis numina ? Quam * C«-
leftem Afri, Micram Perf«, plerique Venerem
colunt, pro diverfitare nominis ,11011 pro nu-
minis varietate. Sic deam effe Se vi&oriam cre-
diderunt, qu« utiqùé munus eft,non poteftas :
d'onatur, non dominatur, legionum grada, non
religionuin potentiä. Magna igitur dea, quam
militum multitudo fibi vindicat, vel pr«liorum
'doìiat eventus ?
31. Hujus aram ftrui in urbis Rom« curia
petunt, hoc eft , quo plures conveniunt chrif-
tiani. Omnibus in templis ar« , ara etiam in
tempio viftoriarum. Quoniani numero delèc-
tantur, facrificia fua ubique concelebrane. Qiiid
eft nifi infultare fidei, unius ar« facrificium vin-
dicare? Ferendumne iftud, ut gentilis facrificet
& chriftianus interfit? Hauriaht, inqnit, haul
riant vel inuiti fnmivm oculis , fymphoniaili
auribus -, cinerem faucibus , thus naribiis,
averfanrium licet ora excitata focis noftris fa.
villa refpergar. Nòli illi iàtis funt lavacra, non
porticus , non piate« occupar« fitnulàcris ?
Etiamne in communi ilio concilio non erit communis
coiiditio?Obftringetur pia fenatus por-
tio òbteftantium voci bus , adjurantium fàcra-
mentìs. Si refutet, vìdebitur rtiendacium pro-
1 g . Mff. aliquot, curftts fuos. Eft autem A |m o ,u t Nannius ob -
ie rv à t, fluvius Roma; in prima regione, apud quem olim Romani
(aeraCybelis faciebant codem ritu, quo Galli làccrdotesin Phrygia.
Tu ra fubje&is de eodem Suvio nonnullis Ov idiia c Juvenalis v e r-
ficulis, idem adjungit : A d cujus fimilitudinem cùm alibi (aera fiunr,
próximum fluvium Almonem elle fingunt;fi quidem mos eft,ut qu*
in facris haberi ncqueant fimulcntur : quod perinde accipicur, ac fi
vera effent. V irg . 4 . jEneid.
Sparjerat I at ices ftmulatos fontis averni.
Harc Nannius. Porro de fàcris peregrinis, qua: R om * adoptati
tradit Ambrofius, eleganter quoque Leo ponr. Rom. ierm. 1 . de
ApoftolisiCitm farne omnibus, inqu it, domin ar et ur gentil u s , omnium
gentium ferviebat erroribus te e. Verumtamcn fa& a fiepius edida
de peljendis ex U rbe religionibus peregrinis non ignoramus.
Sumtum eft e x ilio Herodoci, ¡rhueuatìyjco-, j ' yfj 7if S&ttln
-re dorveìct uccbii’n t x, à& R ia r , zstAÌtun $ àarv&tct
to* Atpyit-rlu, fui At T&, à&lht'oi 5 ¿Attia. i m'pe-aj ¡j' /mt/au. Ita
Na.nnius.
h Amerb. cura m ff. non päuejs, & adverfnntium -, a li* cum rehquis,
d 1 avirfantium.