S aniti Am b ro fii
S a p . s . x * .
Orn i.3 .4 .
* Scripta
cirç.au.387.
'S u r . 1 7 . 1 1 .
b
g .Re*. 4 .3 3 .
ta ncqiiiifimi pàtris diaboli , qui vult congre-
gare, qux non generavit 5 ut hujus invitici nu.
meri purificatione mundata , conjugii claves
adipifcatur.
12. Et pulcre ait : Po fica intrabis ad eam -, ut
totus ingrediaris in animam tuam, atque intra
ipfam te colligas, te in ea habites , apud eam
commoreris, in ipfa tibi fit omnis converfacio $
ut fis non in carne, fed in fpiritu, te proponas
adjungere eam tibi ad confortium v itx , fciens
quoniam communicabit tecum de bonis ; te
perfun&us ejus grafia dicas : Puer autem eram in-
geniofusy Cr fiortitus fum animam bonam. Et illa
tibi reipondeat : Ad/imam te , & inducam te in
dotnum matris mex, dr in fette tum ejus , qua me
■concepii. Bona mater animarum Hierufalem
illa, qux in cado eit.
13. Erit ergo uxor tua, & inveniens te ofcu-
labitur te. Et f i pofiea dìfplicuerit tibi 3 quod
cailiget corpus fuum , Scl'ervituti redigat, non
patìeris eam fervire , id eli, voluptatibus cor-
poris , nec fubjicies eam carni, fed liberam
permanere patieris : nec alienabis eam , hoc
eft enim vendere : nec contemnes eam, fed
permittes fèrvire eam Deo Tuo in caftitate fi-
dei , te boriorum operum iobrietate. V a le , Se
nos dilige 5 quia nos te diligimus.
* E P I S T O L A X X X I I .
a non prxcermiccere, quo point venantem ab-
ducere à nido òc cubilibus fuis. Certe fi in filiere
Perdicis fallacia & libidine adumbrari fatanam tradit.
Quomodo hic clamando Jìbi congregaverit populos , &
eos Chriftus etiam clamando ad fe revocaverit ? quo-
narnve patto id cum perdicis natura conveniat ? Sub (¡un
colligit non incajfum Chriftum clamajfe, ac poslquam
diabolus omnino jpoliatus fuerit » tane fu i tum il tum,
quem Deus elegit, Jalvum futurum,
a A m b r o s i o ! I l e n ì o falutem.
1. Lamavit perdix , congregavi qua non
peperit. b Licet enim mihi de iuperioris
fine epiftolx,fequentis mutuari exordium. Celeberrima
quxftio • te ideo ut poflìmus eam
abfolvere , quid de natura avis iilius habeat
* hiftoria, confideremus. Nam te hoc confi-
derare non mediocris prudentix e l i , fiquidem
& Salomon cognovit naturas animalium , te
loqnutus eli de pecoribus, Se volatilibus, te de
xeptilibus, Se de pifcibus.
2. Dicitur itaque avis ifta piena elTe doli,
fraudis, fallacix, qux decipiendi venatoris vias
calleat, atque artes noverit, ut eum à pullis
a verta t fuis 5 omniaque tentamenta verfutix
a. Ita miT. magno numero, Se vct. edit. cod. autem V a t. unus
Long. ac L a t . & cum his Rom. edic. Ambrofius Sabino , quam ■
infcriptionem jam jam excutiemus.
b. R om . edir. fola , liccat mihi de fuperioris a d irenm m de in -
carnationis Dominici, facramento contro, Apollinarium cpiftoU fin e Se c.
Manifcftum autem eft jilare ab erlitoribus ea mente interpolata
efTejUC indicarent hujufce epiftola: initium referri oportereadfinem
illiu s, quar fic definir, derelicius e ft .. ..p erd ix , qui damav i! , u;
congregare qua non peperit & c . Hujus quidem ultimar in ant. edit;
infcriptio legitur Iremo : ièd cùm camdem cpiftolam non modo
c imili miT- yerum etiam ipiàmet edit. Rom. Sabino infcriptam ex-
bibeant ; mi rum eft cur in eadem edit. dicatur exarata a d I r e -
naum. Contigifle porro videtur, ut quemadmodum quee a d S abi-
num eft ideo in vct. edit. infcripra fuit ad Irem um , quia editprcs.
eam huic ipfi deftinatam putarunt, ad quem h * c noftra ; non ali-
ter etiam liane , qua de agitur , tres memorati miT. infcriptam
-Sabino e xhibsnt, quod librarli illam eidem deftinatam fuiiTe, ad
quem alia illa , fibi perfuaferint. Sed illas diverfis fcriptas ut arbi-
tremur, facit vel spia ratio > quar in utraque (ervatur ; in illa enim •
agitur com Sab ino, quafi cum viro eximii cujufdam meriti acque
auctoritatis , in hac autem familiarius cum Ir e n x o , quippe quem
eriam fiiii vocabulo compcllare in iiibfcriprione non dubitavcric
advertqrit,tamdiu illudit,quamdiu foboli fu-
giendi fignum tribuat & poteilatem. Quam ubi
evafifle iènferit, rune fe Se ipfa fubtrahit, Se lubrica
arte deceptum infidiantem relinquit.
3. Ferrnr edam promifeux eilè permixtionis,
c ut in feminas cum fummo certamine mares
irruant, Se vaga calefcant libidine. Unde im-
/purum Se malevolum Se fraudulentum animai
B adverfario Se circurfifcriptori generis humani,
fallacillìmoque, Se impuritatis auclori confe-
rendum putatur.
3. Clamavit ergo perdix, * qui à perdendo
nomen accepit,fatanas ille, qui latine contra-
rius dicitur. Clamavit in Èva primùm , clama-
vit in Cain , clamavit in Pharao , Dathan,
Abiron , Core. Clamavit injudxis, quando pe-
tierunt fibi fieri deos, cùm Moyles Leo-em ac-
ciperet. Clamavit iterum, quando de Salvato-
C re dixerunt : Crucifigatur, crucifigatur ; Se : Sanguis
ejus fuper nos, & fuper filios noftros. Clamavit,
quando libi regem fieri poftulaverunt •
ut recederent à domino Deo rege. Clamavit
in omni vano Se perfido.
4. His vocibus congregavit fibi populos,
quos non creaverat} Deus enim hominem ad
imaginem Se fimilitudinem fuam fecit, Se diabolus
fibi hominem vocis fux fraude fociaverat.
Congregavit fibi natìonum populos , Faoiens
divitias non cum judicio. Unde in proverbio eifc
de divite avaro, quia perdix iite congreo-at divitias
non cum judicio. At vero meus Jefus quali
judex bonus cum judicio omnia agit, qui venit,
lìcut fcriptum eft, dicens : Ego loquor juftitiam
& d judicium Jalutis.
5. Ea igitur gratia deprxdatus eft perdicem
illum diabolum, abftulit ei male cono-resatas
-divitias multitudinis, revocavit ab errore ani-
mas gentium,mentefque nationum deviantium.
£ Et quia diaboli voce deceptos feiebat, Se iplè
ut vincula nexufque veteris erroris folveret
clamavit primùm in Abel, cujus clamavit vox
ianguinis. Clamavit in Moyiè, cui dixit : ^ u id
clamas ad me? Clamavit in Jefu Nave. Clamavit
in David, qui ai t: Clamavit ad te yfalva me.
Clamavit Se in omnibus prophetis. Unde Se ad
Efaiam dicit : Clamas te, ille'ait : chùd clamabo?
Clamavit in Salomone, convocàns cum altiffi-
ma e prxdicatione fapientia : Venite , edite de
iàndlus iioftcr. Itaqùc cflm multo major numcrus mff. & omnes
vet. edit, camdem hanc cpiftolajn ad Ircnamm datam fignificent
cumquc prima hujufce verba commode referri qucanc ad illa fu-
pcrions num. 11. & commenta nequifiimi diaboli, qui vult congregare
qua non generavit -, eidem ordmern fuum & iiifcripcioncm refti-
cuenda elle putavimus.
intellige Hifior. Anim. Ariftofelis, ubi lib .o . cap. 6- vel m<h
Natur. P h n n , u b iJ ib .10 . cap. 33. fu b jed a perdicis in venato lè i
altuua dclcnbirur. Nonnulla etiam hac de re tradir Bafifius
Horn. 8. in Hexaem. & plura Horn. 13 . Exhort, a d Babt Multa f i-
militcr Aldrovandus l ib . 1 3 . Ornithol. & Huecius in Obfervat ad
Ongen. Comment, p ag .i6 Se 1 7 . quos confulc.
c. Mf. colb. ut in mares veluti feminas.
a u ‘ I B B B I cty™o,0giam à recentioribus confiftam dicit
AUrovandus ; unde mtelligas cura in hunc Ambrofii locum non
incidine. Quod autem illam ndiculam effe idem contendit non
refragamur; cùinad Ambrofii propofitum fatis fuerit eam ’ipfiiis
arate receptam effe. Dalechampius in Pliiìium di<ftam ait à verbo
xtp J i , , , & ahi alias cjufdem vocis origines exeogitarunr.
d. Rom. edit, fola, judicium falutaris.
e. Omnes edit, pradicatione ad fapientiam .• Vat. unus , W ,V * -
ttone ac fapientia ; melius ccteri mff, ut incontextu.
Gen. 3. 4 ;
& f.
E x o d .f.t .,
N um .\6 .i.
Exod. j i . i ,
Mat ih. 1 7 ,
x.R<y.8.j.
Gen. 1 . 1 7 ,
Gen. 4 . 1 0 .
Exod 14 .13 .
fofue 1 . 1.
E fai. 1 18 .
no:
E fai.+o.C .
9 l9 Epiitolarum Claffis L cuo
meis panibusy & bìbite vìnum quod mifctii vebis. j
Clamavit etiam in corpore fuo , ficut fcara-
bxus in ligno. ;Clamavit ut infidiatorem fallerei
Se circumveniret, dicens :Deusy Deus meusy
quare me dereliquifii ? Clamavit ut diipoliaret,
reipondens latroni: Ameny amen dico tib iyhodie
mecum eris in paradifo. Itaque ubi clamavit Jefus,
continuo perdix ille à congregat-is in dimidio
dierum fuorum derelictus eft,
6. Unde Se quidam naturx perdicis etiam
iftud aptandum putarunt, eo quod aliena diri- j
piat ova , & foveat fuo corpore, atque hac fua
fraude paitus alienos ftudeat adquirere. Sed
( quod aiunt, a cornici oculum -, habent enim
te volatilia fuas artes ) ubi iftud adverterit,cujus
aut fingula ova direpta, aut cubile fuerit
invafum, aut 'follicitata foboles b errore fimili-
tudinis, fpeciei fimnlatione decepta , etfi infir-
■mior viribus, induit fe atque armat verfutiä ;
te cùm labor omnis impeniiis nutrimentorum
educantem exhauferit, atque adoiefeere pulii (
cceperint,'tunc vocem emittit, Sequadam pie-
tatis tuba prolem advocat. Qux naturali quo-
dam auditu exertata agnofeit parentem, Se fi-
mulantem deferir. -Ita cùm vult congregare
qux non peperit, amittit quos nutriendos pu.
tavit.
7. Non fùperfluo igitur Se Jefus clamavit:
ut quia totius mundi populus voce perdicis,
blanditiis , arte, fpecie deceptus ab audore
proprio deviaverat,Iubricas artes iequutus, ve. I
ri parentis voce revócatos fallacem relinque-
re t, atque in dimidio dierum ejus fraudulentum
defereret, id eft, ante hujus finem ixculi,
cui nos eripuit dominus Jefus, Se ad vitam xter-
nam vocavir. Itaque nunc mortui mundo, vi-
vimus Deo.
8. Cùm igitur perdix ifte penitus à falfis fi-
liis derelidus fuerit, tunc erit ftultus ille, quem
elegit Deus , Se iàpientem confudit , fiLlvus5
quoniam qux fluita funt mundi, elegit Deus. 1
Ideoque fi quis videtur fapiens effe in hoc fx-
culo, ftultus fiat, ut fin fàpiens. Vale, fili, Se nos
dilige, ut facis ; quoniam nos te diligimus.
* E P I S T O L A X X X I I I .
I r e n e o vereri fe ne quis ex loco Scriptum deduàbus
uxoribus duas in eodem homine animus effe arbitretur,
fìgnificanti ; fcribit varias ibidem indicari anima quali-
tates ; in amabili enim animam voluptati deditam adumbrari
, in odibili vero feveriores virtutes confettantem : .
hujus autem unius primogenitos effe cum ex altero loco,
turn ex eo etiam qui fuit propoßtus , ìntelligi.
A m b r o s i u s I ì r e n i EO falutem.
i. * ^Upèriore epiftola fcripfimus liberandam
^ Ja b adverfàriis animam noftram, Se cum
ea indiffociabilis vitx fiibeundum confortium. Et
quia fermo ifte nobis de Deuteronomio exem-
plum adfumfìt adfèrtionis fu x , quo loci fuba
. Edic. corni ci s ocdtim ; mff. cornici oculum, quomodo eriam
Tu lliu s orat- pro C. l lacco. Videtur autem Ambrofius proverbium
grcccum , de quo Microbius lib. 7 . Saturn, meminit , innuere ;
KÌlicet cornix cornici oculum effbdit, id e ft, callidus callidi artem,
qua fibi ftaudem faccre moliebacur» aftutiori arte deludic. Vide
Adag. Eraf.Chil. 1. ccnt.3. Prov. 7 y.
b. Ira Eraf. Sc fcq. edit. cum mff. aliquot : A merb. autem cum
aliis nonnullis, erroris fimilitu dìn e , fpeciei fimnlatione , colb- unus j|
fpecie fimulationis, decepta: Prac. vero, & Geni, erro ri, f im i Utn- I
jedum eft de virx>, qui duas uxores habebat,
unam odibilem,alteram amabilem \ non per-
fundorie motus videris, ne forte duas animas
iftum fibi adfeiviffe aliquis intelligat : quod fieri
nequáquam poteft.
2. Verum ipfe non ignoras quod interdum
Scriptura cùm allegoriam dicit, alia ad fpe-
ciem Synagogx, alia ad -Ecclefix refert : alia
ad animam , alia ad Verbi myfterium : alia ad
diverfas fpecies Se qualitates animarum : qux
difeernit, qui dijudicat fpiritu. Unde fèquenti
capitulo Legis non duas animas, fed diverfas
qualitates unius animx comprehenfas effe arbitrer.
Eft enim amabilis animx fpecies , qux
concupifcit voi up tari à , qux laborem fuo-it,
compundionem déclinât, judicium Dei negligiti
ideo amabilis , quia dulcis Se fuavis ad
tempus videtur, qux mentem non afficiat, fèd
obledec. At illa altera triftior, qux zelo Dei
conficiatur, ficut uxor fèvera feortari compa-
rem fuum nolit ,non patiatur , non finat, nihil
indulgeat corpori, nihil voluptati Se deledatio-
ni relaxet, abdicet occulta dedecoris,dura la-
borum ièquatur, gravia periculorum.
z. Si jgitur pepererint ei ambx, non poterit, ibidem.
inquit, primitivum filium amabilis in heredita-
tis inftitutione- prxponere primitivo filio odi-
bilis j cùm feiat odibilis filium primitivum effe.
In quo non tam prxlationem fimplicicer fio-ni.
Ecari puco, quafi inter primitivos duos, quàm
1 expreffionem folum odibilis filium primitivi habere
prxrogativam. Primitivus enim primoge-
nitus eft, fandi autem primogeniti funt} quia
■omnis maficulus adaperiens vulvam, fanftus Do- Exod.tyi.
mino vocabitur. Non tamen omnis primogeni- Luc-i lì-
tus fandus j non enim fandus Efau, qui u tique
primogenitus.
3. Sandi autem primogeniti funt 5 denique
•habes in Numéris : * Ecce tuli levitas de medio *
filiorum ifrael pro omni primogenito , qui aperit 1»>
vulvam, a filìis ifirael. Mihi enim in quo die percujjì
or,¡ne primogenitum Mgypti yfanttificavi omne
primogenitum ifirael. Ergo levitas pro primoge-
nitis accepit, quafi fandos; fandos enim primogenitos
elle cognofcimus ex^epiftola ad' He-
brxos fcripta , in qua habemus ■. Sed appropin- Hebr.u.
quafiis Sion monti, & cìvitati Hiernfalemy & de-
cem millibus Angelorum. & Ecclefix primitiv or um.
Ergo ficut primogeniti Ecclefix fandi, fic Se
levitx j quoniam ipfi quoque primogeniti. Non
enim nafeendi ordine fandi, fed fandificationis
muñere ; Levi enim tertius filius fuit Lix ,non Gen.19.y41
primus utique.
4. Qui autem fàndificatur, ipfe aperit vulvam.
Quam vulvam ? Audi dicentem : Errave- vfai.j7.4.
runt peccatores ab utero. Quia intellexifti primogenitum
, qui aperit vulvam } intellige uterum
bonx matris,à quo non errant fandi, fed pec-
catores. Levitx autem auferuntur de medio
dine , fpecie ,/lmulatione deeepta. Qu a: quidem Icilio non difplicet.
* Superiore epiftola non àniea s fuperiore, ' íed tantuiri penultima;
cùm illam inter & cam qua: h îç inc ip it, alia vidcaturfuiflc inter-
j e i l a , ut in Admonit. oftenfiim èft.
* . Hunc locum etiam in lib i .d e Gain & Ab e l,cap .i. num’7 -
trailatum reperies. Utrum vero ad eum librum, an ad hanc cpiftolam
Ambrofius de eodem Numerorùm loco in'libro de Benedici.
Patriarch, diffciens, leitorem lem ife rit, in Admònic. examina-
vi mus.
M M m ii j