* Ser pea
3»7 -
8 .1o .
ìbidem 1 1 .
Ibidem l i .
Ibidem i j .
Calat. if. 6.'
R 0OT.St.ltf.
é'fiqi
♦ E P I S T O L A X X X V .
/» hac epiftoU qmritur primo > cur cum in verbis Apoßoli
non omnis creatura dicatur corruptioni obnoxia , conge-
mifiere tarnen omnis dicatur: poftea ex Us qua ibidem
. fiquuntur, de Spirita adoptionis ,dc magnitudine pra
miorum caleflium, de fanttorum gemitìi, primitiis Spiritus
¡adoptione filiorum » ac fpe falvante diffiritur.
A m b r o s i u s H o r o n t i a n o .
A 5» Et ut nos hortetur ad paifionem, adjun- ibidemxt,
git quia omnia qua: patimur , minora iiint 8c
indigna quorum pro laboribus tanta rependa-
tur Futurorum merces bonorum , qua: rcvda-
bitur in nobis j cùm ad Dei imaginem reformati
gloriam ejus facie ad faciem adfpicere
meruerimus.
6. Et ut magnitudinem revelationis futnrie
extolleret, addidit quod 8c creatura hanc re-
S ttaa a -n. 1 • .a . . _ velationem vcidtioncm exipectet exfpectet miorum filiorum Dei, qua: nunc
Uperior epiftola tu* inquifitiom refpon- B vanirari vanitati fiikipA-fubjeda i a/eft 1- non «a« /'.-.fponte a..-a , r__fed i in ■' fpe-r
d it j} h——æ—c meæ reíponfíonis portuivo; ev fi ti ,, í a ia ____ f-__,Ä-.n .. a .>
quia fperat de Chrifto gratiam jninifterii iui:
vel quia Sc ipfa liberabitur d fervitute cormp-
tionis j ut adfumatur in libercacem glorfe filio.
ruin D e i, ut fit una libertas creatur*, Sc filiorum
qua: non folvat, ièd impleat iuperiorem. Nam
dum ulteriora recenfeo, movie me, fateor,quia
addidit : Scimus enim quod omnis creatura ingemi
feit ; cùm in priori capitulo fine adie&ione
dixerit : Jpuia creatura vanitati fitbjetta ejl. Non
enim omnem creaturam ,, fed creaturam fub-
jedam dixit. Et iterum ait : guoniam & ipfit
creatura libe'■r¿arrb. itur à" fjeyrv itute corruptionis.Tertiò r‘cns jam mum ipiritum 1
autem addidit quod omnis creatura conge-C berari à vanitatis fervido
mifcar. ^ ■
D e i, cum revelata fuerit eorum gloriai
Verum nunc dum revelatio procraftinatur
congemifeit omnis creatura exfpedans adoptionis
Sc rcdemtionis noitra: gloriam , partu-
riens illum falutis, Sc volens limifeat.
, i: Quid fibi igitur vult iüa adjeciio • r.ifi
forte quia non omnis creatura fubjeda vanitati
eft : Sc quia non omnis vanitati lubje&a eft,
non omnis à fervitute corruptionis'liberabiturt
Quid enim » liberetur, qua: à fubjectione vani-
tatis Sc à fervitute corruptionis ejus expers at-
que immunis fits Omnis autem congemifcat
non in fuo, fed in noftro labore, Sc * compar-
turiat ilium fortalfe fpiritum falutis, fpiritum D
jucunditatis, exfpedans adoptionem filiorum
Dei jUt colnmunem de redemcione fiumani generis
confequatur hetitiam Sc exfultationem.
Aut propter caritatem igitur fuam omnisinge-
mifcit noftrum laborcm , aut propter inombrimi
fui corporis , cujus caput Chriftus eft.
Sed five .ita ut diximus, five fimpliciter fubjec-
tam creaturam omnem dixerit congemifcere
Sc comparturire, ut voles intellige
7. Oui conjunxit Apoftolus etiam fandbi.
rum gemitum , qui habent primitias Spiritus'.
nam Sc ipfi ingemifcunt. Quamvis enim de fub
merito fccuri fint, tamen quia futura eft ad-
huc redemtio totius corporis Ecclefiæ,compa
tiuntur. Cùm enim.adknc membra patiuntu"
corporis fui, quomodo alia membra, licet fur
perfora, non compatiuntur membris unius cor"
poris laborantibus > ^
8. Dnde puto dixiile Apoftolum quia tunc :
■Scipfe FilmsfubjedusJerft,qui effubjecitom- ‘
nia : qui enim adhuc laborant, nondum fubiedi
funt, 111 quibus forraflè adhuc,fitit Cliriftus
adhuc efunt, in quibiis nudus eft -, eo quod non
impleant verbiim Dei, non induant Chriftuni
qui eft indumentum credentium, amidus fidel
bum. Sed Sc fili in quibus æger eft, adhuc me'
dicmaindigent; Sc ideo nondum ftibditi ■ fub-’
m H E B , jjcecdciioo eenniimm nifttaa vvuir-ttuutrifss eeiftt,, nnoonn iinnffiirrmmiiffc-aatriisc :.
fNoluumn aultuemd ipli°an i.i df"ede metuiasm q unoode ourdijnecitiit, ,: £ denique in f ortibus Sc ñcientibüs mandatum Non folum autem ilia , fed etiam nos primitias cl ^ • ^ i- S I Ü UUcltuni
fpiritus habentes , ipfi intra nos ingemificimus,
adoptionem filiorum exfpettantes , redemtionem
corporis nofiri. Quid fit adoptio filiorum fu-
perior pagina docet j & ideo exponendi fen-
fus gratia ad fuperiorem recurrendum eft pa-
ginam.
4. Qui ipiritu, inquit, facta carnis mortificar
, vivet. Nec mirum fi vivat, cum filius Dei
fiat,/ qu.I — ----------- habet r r Spiritum u L u VIL u Dei.u ilb
>Adeo eft f if i, p
D e i, ut non accimat accipiat fmritum Ipiritum fervitutis ferviruris , lèd
IM f.. H M H H H I . aeclJ raverit.im.
ipiritum adoptionis filiorum ; eouique ut tefti-
monium fpiritui noftro findus Spiritus reddat
quod fumils filii Dei. Teftimonium autem hoc
eft Spiritus fandi, quod ipfe eft qui clamat in
cordibus noftris, Abia patir, ficut ad Galatas
feriptum eft. Sed Sc illud grande teftimonium
fil;; r . — .
n . V , . ---------r “ “ r a g s g y y B g g i i i a n a a c u m
Dei, fubjeftus eft Dei Filius. Nunc autem ma-
gis in us laborat, qui non fivbveniunt laboraii-
tibus, quam in illis, qui fibi poftulanf fiibve-
ruri. Hkc eft pia interpretatio Sc vera fiibjéc-
tionis domini Jefu, qui ideo le fubjiciet utfic
Deus omnibus in omnia:
g. Senfiim Apoftolicum percurrimus : nunc
confideremus qui funt primitias Spiritus haben- '
tes. E t ideo Legem interrogemus quid fit quod
quod fibi fumus Dei; quiafumus heredes D ei, e S t ^ m i t i ^ '
ccoohheerreeddeess aauutteemm CChhrriifftti i:: ccoohheerreess aauutteemm eefftt „rimA i L T l n if? eft’
ejus,qui conglorificatur ei ;l> conglorificatur vero
illi,qui pariendo pro ipío, compatitur ei.
a. Omnesedit. & míT. nonnulli, Qu id enim liberetur-, q u i -vu-
nm tis , é ' corruptionis : alii míT. complurcs, GUsid enim liberetur.
q u iyum ta tis & à fervitute corruptionis : ac locum reftituie cod.
Albín, ut in cextu.
* • G r a: cu in vctbum » t u a & parturio Se dolco Cgniiicat, ad
* . ■ . , , .......... - c x v v ii l. . m i -
tia , inqult, are, & Incus tui non fraudabii ; Se
intra. : intti* primitiamm tmrum infera in domimi
domini Dei tui. Alia: funt primitia; alia
decima: : primitis majoris grati*, fandificatio-
ms obfervantiffim*. Ideo placuit Abel quia
non eft fuum munus moratus, qui de primitivis
oyium obtulit. Licer aliqui diftanriam velint
efle in ter nrimirioc Hr aaa...^. • 1 a
Exod. i l .
ì-9*
Exod. 34.
- , a ---- r eie, qua;
primo nafeuntur ; eo quod colledis femiiiibus
quali ex omnibus iniria olFerantur are* : tamen
de meflè quod primum tollitur, id offertur
« nm q u tign ific a tio n tn , 1,!» allulit S . Am b tofi» ., in i „ : „ -
diftione parcurio non eft. Ita Nannius. 4 n Unna
b. Edit, ac plurcs m(T. conglorificatur-verb ille ; alii cod. comi ori
ficatur vero »//», quod gradacioncm e/ficit.maeis concinnar»
c . R om . edit, fola ,/ubjeóìus erit t i , qui fu ìje c it f ib i omnia.
Domino
* Domino, * fed de hoc aliis. Sandificari autem A clefia Domini, quando clamat Spiritus, Ab’ba ail* , *
videtur priminarum munere tota are* meffis; pateri ficut habes aä Galatas. Sed ilia erit per-
fed ipfe fandiores priniitfe funt-. feda, quando refurgent omnes in incorruptioio.
Similiter fimdi primitfe funt Domini, ne.,honore, gj-oria, qui mereantur Dei fadeni
pnedpte apoftoB) primum enim Dens pofuit videre;Ciinc eriim vere redemtam fe humana
it. in EcClefia apoftolos, qui Sc pleraque prophe. judicabic conditio. Unde Apoftolus gloriatur
tarunt , Sc evangelizarunt dominum Jefum -, dicens:^ » « ^ f i l v i f i l f i fumne. Saivat enim
m i.iS. quia pnmi receperunt eum. Recepit eum Sy- Ipes , ficut Sc fides, de qua dicirur ; rides tun r«.>s
meon propheta , Zacharias propheta, Johan- te fialv urn fecit.
nes ^ iüs ejus > Nathanael, in quo dolus non 14. Ergo creatura qua: non fponte led in
era't 5 & ideo fub ficu requiefcebat :Jofeph, qui B Fpe vanitati fub.jeda eft, fpe falvatur* f i c u t Rom* ™‘
dicebatur juftus, qui fepelivit eum. Ifti funt .Paulus, cum fciret lucrum fibi effe mori^ut cum
primitiv fidei noftr«} fed tamen eadem cete- Ghrifto eflet folutus corpore , permanebat in
rerorum natura feminunl , qua: primitiarum , carne propter eos quos Chrifto adquirerec.
swth.yq. licet in aliquibus minor gratia : Patens efienim Spes autem quid eft,nifi futurorum exfpeda-
■Deus ex lapidibus filbos Abrahd excitare. tio ? U nde ait: Spes autem qua vide turnon eftfipes.
ix. En tibi exempium de ipfo domino Jefu. Non enim quce videntur, fed quie non viden-'
■cdof 1.18. In refurredione mortuorum primogenitus ex tur, a:terna funt: Nam quod videt quis, quid fpemortufs
dicitur. Eumderti ipie Apoftolus prinii- rat? Videmur enim teuere ea , qua: videmus:
j.Ctfr.ij. tias fignificavit dicens * in chrifto omnes vivifi- quomodo ergo qu^ tenemus, (per am us ? Nihil
•cantur, unufiquifque autem infiuo or dine: primitia C igitur eorum qux fperantur , videtur .- Oculus i-cor. »>.
Gbriftus, de in de it qui funt chrifti fqui in adven- enim non, vidit, nec auris audivit, qua prapara-
tum ejus crediderunt. Eadem i,n illo corporis ve*. yit Beus diligentibus eum.
ritas ,qua: in nobis: led tamen & primogenitus 15. Ergo fi fperari non poteft quod videtur,
ex mortuis dicituf 5 qilia primus refuirexit & non bene habent aliqui: Nam quod videt quit
primitia: j quia fan&ior omnibus frudibus, qui quid, & fperat. c Nifi forte fic: Nam quod videt %
etiam ceteros conforrii fui früdus iancrificavit. ‘¡¡vis, quid & fperat, vel quid exfpedat ? Quia
Ipfe etiam initium ebrum qui ad imaginem, dlud verum eft, quia id fperainus, quod non
c^ .mj. quafi imago invifibilis D ei, in quo fecundum videmus; & ideo quamvis abefle vicleatür ä no-
| M‘h divinitatem nihil corporeiim, nihil temporäle j D exfpedamus illud per parientiam : Ex/pec- »•
quia Iplendor eft gloria paternie , & imago, tans enim exfpetfavi Dominum, & rcfptxit me.
fubftantia: ejus. Produximus iermonem epifto. Ideo ergo exfpedamus patienter , quia bonus Thr*n-i *?•
larem , dum volumus quid fint primitia: figni- eft Dominus fuftinentibus eum. Et videtur con-
“ eare- venirej quia reddidit per parientiam: Exfpeda--
a 12. Primitia: ergo noftrx apoftoli, eledia ex nius qua: fperamus, & non videmus. Mulcum
leinn 0.mni^üs P^Fentis Fcilicet tunc temporis fruc- enim facit> qui fperat ea & exfpedat, quje non
H‘ tibus. quibus didum eft : Et majora his facie- videiitur5 & ptopterea quod intendat mentem
tis; fudit enim ie in eos gratia Dei. Ifti,.in- ad illud omne quod eft, fuftinet.
quam, ingemifcebant, exfpedantes redemtio- 16. Pulcre autem dicitur: spes autem qua vi- Röot.s.i*.
nem totius corporis, & adhuc ingemifcunt j E dctur,noneftfpes;de poteftatibusiftius lieculi
quia multorum eft labor, qui adhuc fluduant. de dignitaribus j de divitiis. Vides nefcio.quem
b b Ut fi aliqüis ad iuperiöra ie littoris fubfiftat fafcibus prieeminentem 8c curribits , nihil ha-
& adhuc medio corpore-ca:datur fludibus ,Tn- bet fpei in curribus, qui videntur. Nec in ipfo
gemifcit 8£ com^arturit, donee toriis evadar. ca:li elemento fpes eft,fed in Domino ca:Ii. Nee
j-Cir.11. IngemiFcit utique, qui adhuc nobis dicit: ¿puis * Chaldieus in ftellis ipem habet j quas obfer- *
infirmatur, & ego non infirmor f vat 5 nec dives in pofieilionibus, 1 1« avarus in
13. Non ergo nos moveat, quod ita fcriptum ufiiris s fed ille ipem habet j qui in eum fpem
m.i.iy eft : prmitias Spiritus habentes , ipfi intra Fuam ponit, quern non videt, id eft, in domiinos
ingemificimus, adoptionem filiorum cxfpcttan- ilojefii, qui medius noftriiih ftat, 6c non vi- foban.i.ii.
tesy redemtionem corporis nofiri; fenfus enim aper- F detur. Denique oculus non vidit, nec auris au- i.ctr.i-.y.
tus eft, eo quod primitias Spiritus habertte^in- j divit, quapraparavitDominusdilirentibuseum.
gemiFcitnt, adoptionem filiorum exFpedantes:
qua* adoptio filiorum, rgdemtio tbtius corporis
eft, quando facie ad faciem quafi Dei filius-
per adoptionem videbit illud divirium 8ca:tef-
num bonum j eft enim adoptio filiorum in Eöa.
R om . edit, hiric cxcmcrat vocem p rifen tis, q u * & In ccreri.«»
atquc in m(T. omnibus occurrit, nec fen fui omnino videtur inucilis,
Diftionem vcro fcilicet h pra-cipuis cod. huic adjuhximus.
b- Eadem Rom. edit.' E t f i aliq u isa d fuperiora fe fu brig at: a l i i
ac mff. E t f i ', mlf. non pauci melius Z J t f i , aliqttis . . ; .fubfiftat i
Albin. cod. fuftollat, fi vel unti alio fulcirccur, ju re ceteris prafe—
. ' ,c - h a omnes mff. at edit, nifi & forte f ic intelligas. Paucis vero
interpofitis, ubi pmnes edit, ac plures mit'. Shsia illud verum eft j
legitur in mff. aliquo t, & iiid a liu d ! Verumcft See.
*■ Cbaldxorum vaniratcih fuperiori tomo ita frequenter impag-
nat A mbrofius, u t magis expeditum nobis videatur ledtbrcs ad
indiccm rcmittexc j quam cos locos hie rcccnfere. mmI
* • M margine Rom. edit. annotàbatur ]ib. i . de Cain & A bel j J
eap.t. & re vera ibi num.j. & 6 . nonnulla de pritnitiis atquc initiis I
ihyftice difputanrur. Nobis tamen credibilius eft Doftorem nof- I '
trlìm Horontiano hic pollicéri (c fufius aliquando hac de re ad I I
eum confcripturum , quam codcm ilium remittére. Sententiam I I
porto hujus loci Ambrosiani Nannius enarrar in hunc modum. I I
H an c diffcrcntiam S . A mbrofius facit inter primicias Se inìtia, I I
quod primiti* fint e x me fic, initia ex tritura : prjmitj* curii ariftis I I
fin t, initia puro ièmine conftent : quod primum metitur, primi- * I
t i * : quod primum excufio frumento e x tritura colii?itur, initia I I
vocar. Ho c .quoque adjici poteft, initia tum proprie vocari, quia I |
Deo initiata fint & conlècrata ; fic primicias clic iu concipicn- | |
dis votis, initia in reddeodis. H * c ille.