15. Et ideo tu, chriftiane, * iftum non imi-A fa&us eft ex muliere, id eft,in corpore. Et ideo
teris j quia tibi fcriptum eft, non ut didrachmi
dimidium , f i tarnen visLper-fe&us eile, Deo offe-
ras: ied üt omnia tua vendas,. 6c des pauperi-
bus. Nec ut portionem fervitutis mundo refer-
ves : fed ut totum te abneges, 6c Domini cru-
cem tollas, 6c fequaris eum.
16. Cognovimus itaque ideo dimidium didrachmi
Lege poftulari, quia dimidium generi
hujus m’undi,ideft, converfationi faculari, 6c
didrachmum folvi jubet pro fe 6c Petro, quia
uterque fub Lege generati. Jubet ergo iiecun-
dum Legem folvi i ut eos qui fub Lege erant, Galat.4.;.;
redimeret.
19. Et tarnen ftaterem dari jubet,quoveftes
imponerent ori fuo, ne ex multiloquiopecca-
tum admitterent. Et jubet dari in ore pifcis re-
pertum, ut agnofcerent Verbum. Qui enim
quod Legis eft, exigebant ■, cur quod Legis eft,
ufui domeftico, 6c pofteritati refervabatur, qui- B nefciebant ? Verbum enim Dei ignorare non
Matth, i'-
S-Ö1
Ibidem x .
bus necefte erat 6c b fortem ex forte , id eft
tranfmiftionis deputari. Unde 6c Dominus ten-
tantibus fe .pharifais fubdola interrogatione
utrum föaderet cenfum dari Cafari, refpondit:
gutd me tentatis, hypocriu ? oftendite mihi nu~
miftna cenfus. At illi obtulerunt ei denärium ,
in quo erat imago Cafaris. Ait illis : Reddite
¿¡tue funt Cafaris, C.tfari :■& qu-efnnt Dei, Deos
oftendens illos ita eile imperfe&os., qui fibiperdebebant$
quia fcriptum eft : Prope eft Verbum 5 ©•
in ore tuo, & in corde tuo. Totum igitur di. I4'
drachmum Deo folvit, qui iaculo nihil reièr-
vavit. Deo enim juftitia folvitur, quæ eft mentis
fobrietas ; Deo folvitur fermonis cuftodia,
quæ eft ièrmonis fobrietas : Corde enim creditur R«*mo.io;
■ad juftitiam, ore confeffio fit ad falutem.
20. Poteft autem 6c drachma pro veteri Tefc
tamento accipi , didrachmum pro utriufque
FecH viderentur , ut prius Cafari quam Deo C Teftamenti pretioj quia fecundum Legem unuf
folverent. Quibus enim prior eflèt cura mundi,
ab iis priùs folvendum foret, quod erat mundi.
vdn.x.ij. Unde 6c ait: Reddite, id eft, vos reddite.,
D a n 3. 18.
D/ma.. S.
fbhan. 14.
quifque per Legem redimebatur : qui autem fe-
cundùm Evangelium redimitur , iolvit drach-
mam fecundum Legem , iànguine redimitur
Chrifti lecundum gratiam , geminam habens
redemtionem, 6c devotionis 6c ianguinis. NeG
enim fides fola ad perfectionem iatis eft , nifi
edam baptifmatis adipifeatur gratiam, c 6c fan-
guinem Chrifti redemtus accipiat. Bona ergo
drachma, qua Deo iolvitur.
*. Non eft drachma denarius , fed digeribili
eft. Denique in denari© imago Cafaris eft, ili
drachma imago Dei * quia unius eft D ei, ad
imitationem ipfius. Ab uno incipit, 6c in infinitum
diffunditur : 6citerum de infinito numero
in unum, quali in finem omnia revertuntnr j
quia Deus & principium 61 finis omnium eft.
Unde nec numerum monada ^ fed elementuni
numeri, quibus ea cura eft,appellaverunt. Et
hoc propterea diximus, quia fcriptum eft : Ego
qua
funt C/e far is , apud quos figura 6c imago inveni-
tur Cafaris.
17. Illi ergo Hebrai.puéri Ananias, Azarias, .
Milael, ille Daniel fapientior, qui non adora-
verunt imaginem -regis., qui non receperunt
earn, qui nihil de illa menfa regis accipiebant,
non tenebantur ad folutionem tributi. Nihil
enim eorum ,qua fub rege terreno erant, poli
fidebant. Ergo eorum imitatores non lolvunt
tributum -, quibus portio Deus eft. Ideo Dominus
ait : Reddite, id eft, vos reddite, qui protu-
liftis imaginem Cafaris , apud quos invenitur :
ego autem nihil debeo Cafari, quia nihil hujus
. mundi habeo \ Venitenim hujus mundi princcps,
& in me invenict nihil. Nihil debet Petrus, nihil
apoftoli meiij quia non funt de hoc mundo ,
etfi in hoc mundo funt. Ego mifi eosrin hunc *&<*•> ptìmus, & novijjlmus,• 6c : Audi ■APoc-i-1
mundum-: fed jam non funt de hoc mundo
quia mecum funt fupra mundum.
18. Ergo quod divina legis eft, folvi jubetur,
non quod Calàris. Sed tarnen 6c ipfum perfec-
tus , id eft, pradicator Evangelii jam non de-
bebat , qui plus pradicabatv Non debebat Filius
Dei, non debebat 6c Petrus in adoptionem à
Patre adfeitus per gratiam : led ne fcandaliz>en-
tur ) inquit ¡vade ad mare, & mitte hamum, dr
ifrael, Dominus Deus tuus Deus unus eft.
a . Et tu ergo ad lìmilitudinem Dei unus veut.6.+1
efto acque idem : non hodie ibbrius , eras ebrius:
hodie pacifìcus, craftina die litigiofus : hodie
frugi, craftina die incòntinens 5 mutatur enim
unufquilque morum varietate , 6c fit alter : in
quo non agnofeitur, quod fuit, 6c incipit eile,
quod non fuit, fuidegener. G r a v e eft enim.' :
murari in pejusrled efto lìcut imago in drachma,
ia la t.+ .4 ;
eum pißem, qui primus adfcenderit, tolle s & aper- F immutabilis, eumdem habitum fervans quoti
toore ejus^invenies ibiftaterem, ilium fumensda
iis pro me & te. O magna myfteria: dat dimidium
didrachmi quod Lex jubebat, 6c non ne-
gat quod Legis eit, quali fa&us ex muliere, fac-
tus fub Lege.Fa£tum lecundum incarnationem
loquutus fum, ex muliere fecundum fexum :mu-
lier lexus eft, virgo ipecies: lexus generis, virgo
■integritatis. In quo ergo venit fub Lege ,in eo
■e. MIT. nonnulli, Chriftum non imiteris. Minus rcfte ; iftum
enim cerium eft referri ad fervum ilium , de quo proxime ante
dictum luic. Adverteautem illud non admodum eflc ulitacum, ut
quis ad amicum privatim feribens, littcris fuis morales prarccptio-
n e s , qua: alios lpc£tent, adfpcrgar, quemadmodum hie & in fine
Ambrofius. Accamen hand abfimiles exhorcationes reperias apud
■Hieronymum iicutinepift. n 8 .a d FabioIam,& n<>.ad Dardanum;
unde conjicias utrumque ianftum epiltolas fuas publici ju ris auc
fore prxvid ific, auc forcean facere decrcvilTe.
f. C od .Vat.Thu an. & Bclv-fort/m exfortem,h o c eft, vanam atque
die. Videns drachmam , adtende imaginem,
hoc eft, videns Legem , adtende in Lege ima- (
ginem Dei Chriftum ; quia ipfe imago Dei iii-
vilibilis 6c incorruptibilis , luceat tibi velut in
ipeculo Legis. Confitere eum in Lege , ut eum
in Evangelio recognofcas. Si cognovifti in man-
datis, recognofce in operibus. Vale, 6c fi noli
infruótuolè didrachmum iftud commiflum mihi
inutilcm,utpote terrenam ; non iècus acdicicur à G rx c is ßits cüßia-
C f . Xe&f «■'/&&*> : mir. tarnen ceteri Sc edit, omnes,
fortem ex forte > nimirum portionem illius poffeffionis, quæ in prima
divifioneac fort it ione fingulis ttibubus adtributa eft.
g . Ita vet. edit, ac mflTprope ad unum : nonnulli tarnen & R o n v
edit. f anguine Chrifti redemtus crucem accipiat. •
* . An drachma & denarius predo inter le conveniant, diftentiunt
inter Cc, ut Nannius in icholiis obfervat, Budeus, A lcia tus, atque
R o d . Agricola, ad qnos hujufmodirtudiofos eruditionis remittimus,
ficut Se 3d Villapandum , Brerevvodum ac Valconum.
arbitraris,
Scriptaante
a n n j8 i .
t . 4 *
G in ìtx . 7 .
ibidem 8 •
a
l .
arbitraris, iterùm fi quid habes , committere A teria - ubi eft tertium, intelligere ? b Ecce color •
ubi eft videre ? Ecce fenfibilia } ubi eft lentire ?
Materia enim non ab omnibus videtur t ideone
dubitaveris.
E P i S T O L A V I I I .
que Deus dat munus intelligendi, 6c fentiendi,
6c videndi.
5. Verbum ergo Dei '¿mretectput eft ,id eft,
definitio 8c conlummatio dilputationis , quod
i-nfunditur prudentioribus, 6c dubia confirmat.
Pulcre autem etiam ii, qui in adventum Ghrifti N non crediderunt, le ipfos revincuntt ut' confi-
jidverfits eos , qui fecundum artem negahant Jcriffijje
. facros auEtores, contendit ab his ipfis illos qui deeadem
arte pracepermt» exprejjijfe p'lacita fua. Turn propofitis
facrorum codicum aliquot locis > dicendi leges illtc fer-
vari fedulo probat.
A m b r o s i u s * Ju s * r o .
Egant plenque * noftros fecundum ar- fe teantur-,quod negandum putant. * Dicunt enim
tem Icnpfifle. Nec nos obmtimur* arietem Verbum Dei -, 6c non credunt palfi
non enim fecundum artem icripferunt, lèd le-
cundum gratiam, qua fuper omnem artem eft-5
feripferunt enim qua Spiritus iis loqui dabat.
Sed tarnen ii -, qui de arte icripferunt , de
eorüm feriptis artem invenerunt, 6c condide-
runt commenta artis, 6c magifteria-.
2. Denique in arte requiruntur pracipue, ut
fit ccj'-rzoi», vAh , •¿m'tiMtsyun > cùm igitur -legapaffionis
myfterium j cùm in ilio myfterio Verbum Dei
f i t , in quo impletum eft facrificium.
Cs. Ergo primùm accendamus in nobis ignem
mentis, ut operetur in nobis. Quaramuscfub-
jicientis materiam, quid fit quod nutriat ani-
mam, tamquam in tenebris requiramus earn-.
Neque enim vel Patres fciebant,quid elfet manna
: invenerunt, - . . . —' V —-- « . . . , .i.n. uq—u«ivt ,, .m. . .a. .n. Inl lai vdli. cWe. nXItLe*. sJ iiUpflUuml i l
müs iandum + Ifaac Patri dicere : d; c elfe fermonem 6c Verbum Dei - unde omnes
ligna y ubi hoftia, quid horum deeft ? Nam qui
quarit, dubitar-: qui refpondet quarenti, pronunciar,
6c dubitationem ablolvit. Ecce ignis,
id eft ccf-Ttov : 6c ligna, id eft, va« , qua latine materia
diicitur : tertium quid fapereft, nifi
-'tìAìgiml , quod fiUus quafivit ,pater retulit diventi':
'Ubi hoftia?Deus, inquit, :pronjidèbit .ftbi
facrificium y fili.
3.a Differamus paulifper myfterium. Oftendifciplinæ
fonte jugi ac perpetuo fluunt, atque
dérivant.
7. Hæe eft efca cæleftis. Significatur autem
ex perfona dicentis \icce ego pluam vobispanes ibidem,
de calo : ¡4mot ergo, eo quod operatur Deus,
qui irrigat mentes rore fapientia : ¿’à» , quia vi-
dentes anima 6c guftantes deleftantur, 6c re-
quirunt unde fit illud fplendidius luce, dulcius
melle. R.efpondetur eis Scripturæ ferie : Hic eft Ibidimjb
tfrD e a s arietem jendentem Cormbtt« aïies ta. q pams , cm dédit vobi:s manducare Domims ; L
tem eft Verbum plenum tranquillitatis,8cmo.
derationis, atque patientia -, quo oftenditur boil
um lacrificium eflè làpientiam , Jèc prudenter
emerendi ac propitiandi rationem cognofcere.
"Ónde 6c Prophéta ait : Sacrificate Jacrtficium
jufiitia Itaque juftitia,ita ut fapientia facrifì-
x i um eft.
4. Ecce èrgo fhens calida 8c fervens, ut ignis,
qua operatur : ecce 6c intelligibilia, id eft, ma.
* . Veriadftiodum Umile eft-, cùm Ambrofius extremis ultima:
cpiftola verbis Jufto poteftarem feciflcc denuo circa Scripturas, fi
quid videretur , interrogandi ; hunc ab eo (ciicitatum fui Ile , quid-
nam de ftylo & dicendi -charaClerc'i quem Fiederis utriuique icrip-
tores fequuti funt;,ièntiref i illumquc hac rclponiionc cjufdem interrogato
làcisfecille.
* .Q u o d negabatur à plerilque e x artis praceptisferipta contpo-
fuiflc lacrosau£torcs,neminimimm videri debct.Nam de veteri qùi-
-'dcm.Tc(lamento, licet partim à Moyfe in iEgyptiorum fapientia pe-
ritìltìmo exaratum (it,partim ab aliis quorum Rm: paucosmultijugi
■dodlrina excultos coAdat j tamen quia ob ¡a ram priniigenii eorum*
dem librorum icrmonis. cognitionem, fere non nifi in verfionibus, iif-
que de verbo prope redditis, legebantur,illos ncceìTe erat parum prate
ferre elegantia:, ucpore nativa fùà perinde ac peregrina tlcftitutos.
•Qliodautem-ad novas Tabulas, cùm earum fcriptotès rullici ac im- ■
. periti fuerinc, fi modo -Lucam, & Paulum, qui tamen humante
fapientia: lenociis ufum fe negar, cxcipias ; quomodo contentaneum
àtbitraremur.ur fcripta qusefito & adfcitit'io nitore'perpolicuri client?
Cùm igitur noftros fecundum artem fcripfiffe à plerifque negari tradir
Ambroiiu s , hoc non de iòlis exteris & infidclibus accipiendum ,
è il > à quibus frequens ja&abatur ifthsec accufatio : verum.ctiam de
chrillianis ip fis , qui objedlionis agnovcrunt veritatem. Namque
u t omitt-amus alios plu-rcs, Otigenes lib .i. Cònt. Celfum de apofio-
lis ita loquitur : Non enim > inquit, ulla his inerat ex arte dicendi
v is -, f i v e p ro n u n tian d iv e l pro Gracorum artificio dialettico quodam
a u t rhetor tco or do aliquis aut modus y quo audit or es allicerent. A r-
nobius quoque lib .i.v fd v . 'Gentes non diffitetur ab ìndoBis homini-
bus ó - rudibus condita effe (aera volumina, quorum (èrmonem non
modo trivialem & fordidum appellar , ted nec clamitantibus res
noilras barbarifmis ac foloecifmis obfitas effe refragatur , barbariem
: jllain in chriftianx càufic utilitatcm tranilüliffe contentus , quod
etiam ab Origene libro eie. faciitatum eft. Quid e rgo, in'quies,
an contra rantorum virorum auéloritatem (àcros codices ad gram-
maticalcs canones ex s i l o s , vel rhetorìcis flofculis & calamiftris
comtos ad (cric D o ilo r nofter ? Minime fané ; hoc enim unum con-
xcndic, auitores (àcros qua; ad cujufqge rei_cognitionem pracipue
cxponcnda fiint,, ita cxp reflìilc, ut pofteris fon nam, e x cujus ob-
S.Amb,r. Tom. I I .
hoc eft Verbum Dei, quod difpofuic Deus, vel
ordinavit ì quo pafeitur anima prudentium ^ 8c
deledatur : quod eft candidum 6c fuave, verita-
tis fplendore illuminans, 6c vircutum fuavitate
demulcens audientium animas.
8. In fe enim didicerat prophéta quid eifec
confummanda rei o^moy. N am cùm mitteretur
ad popùlum Dei Iiberandum, ad regem y£gyp-
t i , ait : £)uis fum ego , ut vadam, & e due am
fervanone ars confici poffet, relinquerenr : quod quidem cum (lyli 1
, fimplicitace auc etiam barbarie neutiquam pugnar.
* . H a c & pleraque alia hujus epiilola ex LJhilonis libro de Pro-
'■fitgis haufit Ambrqlìus. U t àucém ea minori negòtio càpias .a d -
verte Philonem agcrc eo loci de fcicntiarum adepcionc : ubi, poft-
quam expofuitquadruplicis generis hominuro afièilus acque conatus
. erga (cientiam, fecundi generis', ncinpe eorum qui & quarcrenc
illam , & inyenircnr, figuram fuiffe in Jofephó atque Ifaacio docci.
Ut autem eam rem demonllret de Ifaa c io , quam apte idem caufas
‘ dubii fui interrogando aperuerit, quamque abiblutam à patre tule-
r it refponlìonem ,o(lendir.
a . Rorn. edit. Difteramus paulifper : cetcra cum m ff prope uni.
v e r fis , Differamus. Minime m ale j idem enim eft acque expanda-
inus, & quali in *plura diftrahamus. Iterum v e iò ubi edit. vet. bit-
num afte facrificium juftitia etiam fapientiam , & prudenter : Se
Rom. autem juftitia , eft e [apientìaprudenter : mff. nobifeum faciunc,
nifi quod ncoinulli patientiatn exhi&énc, non Japientiam ; quidam
etiam utrumque habent. pofttemo prò, itaque juftitia , ita ut fa pientia
e ft, quod in cundlisedit.acmff. legitur, folus Bclv. cod. ha*
bet, itaque juftitia , itaque fapientia.
b. R om . edic. fola, Ecce v iju s , aer-, color ; ubi eft v ideref Ecce
ftn fu s , ecce fenfibilia ; ubi eft fentire? Nimirum e x Philotìis, libro
c itato ,u bi legimus, rW « o ^ v i r , ' i t i 6 X P "“ * , t e S o ^ t ;
ntoKeet ,, i t i hì'& iioìs $ rfm ie /n > in » ij to' ajtfaQ,' ai v \a j,
S otto «iswni&w - a ìi
* . Ambrofii mentem facile adtequeris, fi obtervaris Philonem ,
cùm dixiflètproprium Dei effe (ibi providcre de vid im a ,pauIo poft
addcrc : Ketòf p’ a/gra-iterct) ystt^o/S/iof, V n ifrt Aóios
k) & c . quod fupra num. j . reddicum eft.
c. Omnes edit. & mff. nonnulli, fubjicientes materiam - réliqili
mff. partim, fubientts ; partim, fu b jicientis materiam ,L a r . folu s,
naturam. E j poft duos verficulos, ubi vet. edit. cum omnibus mff.
invenerunt & c. (bla.Rom. edit. emendavit : Invenientes vero m an-
didicerunt ipfum eft e Verbum D ei. N e c fané mulrum reclamaremus,
fi in rccepta ledione voccm dicentes tantum vertiflct in difteentes ;
nam & fcribis h ìc labi pronum, & Philo pofteriori d idionifave t
ubi l'c.ibit : «?£»» (m iè t it i {t(m ©ìS àj Aóyo» 0i?ot Sec.
D D d
1 1