perdat. Tftud mihi commune eft cum prophe-
tis, 5c cibi eric commune cum fanitis.
T7. An ego * Gratiani patrem non oculis
meis pr«feram ? Debent veniam fanda alia
pignora tua. Dulcc mihi nomen'antetuli, qui-
bus amorem communicer detuli. Amo,diligo,
orationibus profequor. Si credis, feqiierejii,
inquam, credis, agnofce quod dicp: fi non credis,
ignofce quod facio , in quo Deum pr«fe-
ro. Beati ifimus 6c florenciifimus cum landis
pignoribus fruaris tranquillitateperpetua,Imperator
augufte.
* E P I S T O L A L 11.
T a t i a n o canfani cur in judicio cum nepte fitbeundo
timcat j fublatarn gratulatus > ei ut facilem fc ad comr
■ponendum pr&beat ,Juadet.
a A mb ros i us T i t i a no.
' Enit tibi innocens vidoria , ut fine
voti amaritudine potiaris vidoria: Ce.
-cu ri tate -, Rufinus enim ex magiftro officiorum
fadus eit in confulatu prxfectus pr«torio :ac
per hoc b plus pofle, ccepit, fed tibi jam nihil
obefle ; eil enim aliarum pr«fe<ftus partium.
Quam gaudeo vel illi, ut amico-} quia honore
.au&us, inyidia levatus eil : vel cibi, ut filio ;
.quia liberatus es ab eo, quem tibi graviorem
qudicem arbitrabare ; ut lì de negotio defini-
. veris cum tua nepte, pietatis tuie fit, nonfor-
midinis.
2. Ideoque promtior eilo derilioni, cujus 6c
ipes potior , 6c frudus eil. Spes, quia pater
c-neptis tua:, qui de illius iententia libi pluri-
mum blandiebatur,jam quod de eo fperet,non
habet j ille enim alia curat, preterita negligic,
vel cum ilio, quod tune gerebat, depoiint officio
:iile negotii fui meritum, non iententia: pa-
tronum confiderat. Et frudus ju.cundior, eit,
nt tibi referatur decifionis grada, qui potueris
:janl fpernere, 6c non fpreveris, pietarem fpec-
tans neceifitudinis, non ilimulum offenfionis.
, Vale, 6c nos dilige , ut filius-} quia nos te , ut
parences, diligimus. •
* . Ambigi poteft cujuinam Gratiani hìc fia t mentio. E t certe
virquidem eruditrilimus feripiit non pridein ex hoc Ambrofii loco
nec non cx veibis Gregorii N yfT pr*ccr Honorium & Arcadium
Theodofii filios par alteram, de quibusauCforcs ferme fileant, fe re-
periflc.'Gratianum fciücet & Pulchcriam.De Pulcheria quidcm.quam
• Baronius aliique multi agnofeunc, nulla controvcrfiaeft : verum de
ano haud ita expcd.t.um fuerit pronunciare Etcnim locus G re
gorn, b finem Orationis in funere Flaccilla: habetur, & quo ille
• au£tor quatuor liberos, tres mafeulos feilieet ac filiam unam.Thco-
dolìodilcrtc adtribui fibi perfuadccjitaexplicari commode poteft,ut è
tribus lìberis, duns qui virilis fcxus eiTcnt, marito Flaccilla reliquerit,
tamquam ad imperii defenfionem idoneos : ipia vero (blam filiam
■ fibi retinuerit. Quod autem Ambrofius hoc loco dicit de G ranano,
non de vero & per (anguinis propagationem iato filio incelligatur,
neceflc e ft; cùm impcratores state proveftiores juniorum quamquam
alieno (emine prognatorum parentes, & juniorcs eorumdem
feniorum principum filios dici confuevifle paflìm indicctur ab Am -
brofio. Sic epift. 1 7 . n .n Theodofium Valentiniani (ecundi patrem
appellar, fic e p ift.i4 a . j . Maximum cyrannum conqueftum rcfcrc, I
quod ad fe. Valcndnianus non venerit qua fi filius ad patrem, fed mul.
to clarius epift. fj.n um . y . eumdem Valcntinianum crii jam vita 1
fun&um vocitat fìlium Theodofii. Et hinc coilige quomodo G ra - I
tiani pater hic dici poffit i heodofius.
a. R om . edit, fola , epifcopusTitiqno. Titianus autem ille-, feu |
Tatianus(" irà enim vocatum in Cod. T heo d . atque alibi reperì- I
mus ) magni meriti ac au&oritatis fu i t , qui dignitatem prarfc&i j
Can firn filami fui aperiens, V a l e n t i n i a n i obitum
rnàxime propter fittfnmam ejus in Deum pietatem ,
atque in fe benevolentiam luget. Deinde nuntiato ad
tjufdtm fepulturam fibi pr&flo effe marmar. ut ea foro-
rum'illius càusa maturetur,fuadet.
A m b r o s ì u s T h e o d o s i o imperatori,
i. Ilentium meum rupit fermo clementi«
, tu« j nihil enim in tam triilibus rebus
B melius facere in animum induxeram, quam fi
fieri poflet , me ipfum abdere, Sed quia in fe-
ceflu aliquo delitefcere, 8c facerdotio exire non
poteram , vel filentio intra me latebam.
2. Dolco enim, fateor, dolore acerbo, non
iòlum quod immatura «tate Valentmianusau-
guilus deceiTeritjfed etiam * quod informatus
fide , ac tuis inftitutis tantam devotionem erga
Deum noftrum induerat , atque tanto in me
incubuerat affe&u, ut quem ante perièqueba-
C tur, nunc diligerei : quem ante ut adverfarium
repellebat, nunc ut parentem putaret. Quod
ego. non pro recordatione injuri« veteris ex^
promfijfed pro teilimonio converfionis. Illud
enim alienum , hoc fuum, quod à te infufum
fibi ita tenuit, ut matri.s perfuafionem exclu-
deret. Ille fe à me nutritum pr«ferebat , ille
ut fedulum patrem defiderabat, ille fimulato à
quibufdam adventus mei nuntio , impatienter
pr«ilolabatur. Quin etiam illis ipfis publici do.
D loris diebus , * cùm fan&os 6c fummos iàcer-'
dotes Domini intra Gallias haberetj ut à me
tamen facramentis baptifmatis initiaretur, fcri-
bendum arbitratus eft : quod etfi noft rationa-
biliter , amabiliter tamen erga me iùum ftu-
dium teftificatus eft.
3. Hunc ergo non intimo anhelem ipiritu,
iècretifque mentis atque animi vifeeribus am-
pledar? Hunc mihi mortuum putem ? Immo
mihi d magis mortuum. Quas ego Domino de-
E ferebam gratias, quod ita in me converfus efi-
fe t, quod ita emendatus, quafi fenioris cujufi.
dam «tatis mores induiflet :quas clementi« tu«»
quod eum non folum regno redidiiles -, ied
etiam, quod eft amplius, inftituifles fidei 6c pietatis
tu« difciplinis? Hunc ergo non doleam^
«vi integrum , antequam facramentorum qu«
1 prstorii gcitic fub Theodofio imperatore , iub quo etiam filius
ejus Proclus five Proculus prsefeCti Conftantinopolis muncre or-
natus eli. Verum cùm uterque in odium Rufini incidifiet, hic
patrem in éxfilium pelli, filium vero capitali fiipplicio affici cura-
1 v it',u t narrar Zozimus lib-4>
■ b. Ultimar edit. Parif. plus effe ccepit Quód porro Rufinus ex
magjftro officiorum prsefcétus prartorio in confulatu fa ihis dicitur,
hinc incellige illuni maximis imperii dignitatibus cumulatimi
fuiflè. Bullenge/us lib. 1 • de Imperai. Rom. cap. 1 8 . agit de Confu-
libus, lib- i .d e Imperio Rom. cap. i } . de Magiftro Offic. & lib- J t
cap. t . de Prarfecto prartorio. Ccterum toc ac tam multiplices
ejus honorès, quominùs facinorum fuorum posnas luerct , non
prohibuerunt. Quade re adì Philoftorgii lib. 1 1 . & alios.
c. Amerb. & mfT. prope ad unum » neptis tue-, Qu id de illis
fentias S i t i plurimum & c . Sed veram lc£tioncm cxhiber.t aliar edit.
* . H is mirum in modum conveniunt, quarab eodem Ambro-
fio dicuntur in funebri laudationc hujus ipfiiis Valentiniani,mà-
fub finem Orationis. Ncque etiam ab liis difcrcpant e a , q u *
* script»
fcribit Thcodoretuslib.y. H ift .c a p .iy . N ec non Suidas in Excerpt
P it. Cafar. ubi de juniore Valentiniario.
* . In Galliisea tempeftate florebanc epifcopi vita: fanitimonia
eminenciffimi, u t puta Mattinus Turoncnfis, Delphinus Burdega-
lenfis, Viftricius' Rotomagcnfis, & alii.
d Omncs edit, ma^is v iv um : omncs mlT. magis mortuum: H aud
malo fenfu; idem eiiim e f t , ac fi diccrcc: Ilia omnia cfficiunt, ut
eum mihi ercptum magis fentiam,
1003 Epiilolarum C lafiìs I. 1004
defideravit , àdipifeeretur gratiam, repentina A illic nàufragium fecerat, nifi te habuiftèt gùobifle
morte ? ftefrigerafti animum, quod etiam
ipfe dignatus es ferre teftimonium meo dolori.
T e , Imperator, arbitrum teneo affedus mei ^
te me« mentis interpretem.
4. Sed flendi tempora aliis noti deérunt:
nunc de ièpultura ejus » quoniam fcripfit cle-
nientia tua ita hic »procurandam. Si exfors re-
ceifit baptifmatis, quid cógiloverim, nunc re-
preifi. Eft hic porphyreticum labrum pulcherbernatorem
j ut aliter non poiTet inde nifi rfu-
dus exire.
2. Fauftinus parvulus tuffi laborat, * ad fanc«
tam fororem curatum venit , òc venit fponte j
expertus enim eft melius fibi ventrem curarr.
à Denique 6c me medicum putat , exfpedat
prandium. Itaque hic bis ad diem curatur, &
cccperat pulcre valere : fed dum eum nimió
amore abftinere geftiunt, tuifire de ventre plus
rimum, & in ufus hujuiìnodi aptilfimum 5nam B ccepit ; & laborabit adhuc , nifi ad medica-
8c Maximianus Diocletiani íbeius ita humatus
eil. Sunt tabul« porphyretic« pretiofiflim«,
hquibus veftiatur operculum» quo regales exu-
vi« claudantur.
5. Hoc fuerat pr«paratum •, ied exfpe&abatur
referiptum clementi« tu« : cujus perceptione
recreat« funt fand« fili« tu«, filii tui * Valen-
tiniani forores, qu« ie giravibus afficiunt mo-
dis I & ampliüs exagitabantur, quod diu nihil
feriberetur fibi. Unde iis non parum acceifitC
folatii, ied dum inhumat« funt reliquia:, nequáquam
fibi parcuntj videntur enim fibi ger-
mani fui quotidianum funus teuere. Et re vera
cum fine fletu magno, ac fine dolore gravi
numquam fint j tarnen quotiefeumque eo acce-
dunt,exangües revertuntur. Et ipfisigitur con-
fuletur, 6c cariifimis exuviis, fi acceleretur ie-
pultura , ne «ftivo penitus iolvantur calore}
vix enim fuperiorem «ftatem traniegimus.
menta fua revertatur. Vale-,6c nos dilige jquia
nos te diligimus'.
* E P I S T O L A L V .
E o s e b 1 1 fobolem pariim apiid fe remanfijfe , partim ad
ilium profcllam ejfe commemorans, duos Faufiinos accommodates
familia Noachi benediBionibus cxornat;
& falutanti Paten tin iano Chanaan & Nembrot perfo-
nus aptat.
A m b r o s i u s * E u s e b i o .
i . | H Auftinus uterque tibi redditus eft, no-
bis utrunique Ambrofium pignus reie-
dit. Ipie habes quod primum in patre , 6c quod
jucundiflimum eft in filio minorejquia 6c vir-
tutis apicem tenes, & humilitatis exhibes gratiam
: nos quod medium inter patrem 6c junio-
rem filium. Tecum fumma tociiis domus,e &
perpetuati vocabuli jugis fucceflio : apud nos
6. Mandatum tuum iervo , 6c commendoD parca mediocritas,qu«6cde fummo pendeat,
Domino. Diligat te Dominus, quia tu Domini
iervos diligis.
S * E P I S T O L A LIV .
u" Remiffam apparitori offenfam , nec non Fauftini tuffm
recrudefcentem Eufebio nuntiat.
* A M B R OS I U S * E U S E B I O;
Pparitor *pr«fedur«,qui propter ope-
6c in pofteriore fubfiftat. Tecum igitur requies
utriufque noftrum , qu« cùm invicem nobis
refunditur, omnem animi abftergit follicitu-
dinem. Tecum is qui 6c moribus 8c operibiis
fuis 6c fobole tali invenit gratiam apud Dominum
noftrum. Tecum is qui inter mundi
hujus pro cel las * fpiritalem nutrivit colum-
bam, qu« ei fruftus afFerat pacis , unfla olivo
integritads. Tecum is qui «dificavit aram Deo,
raAs Portuenfes offenfam contraxerat ^ E quem benedixit Deus 6c filios ejus , dicens :
jam in portu navigar. Opportune autem adve-
nit ; nani fimul c ut accepi Iitteras tuas, vidi
pr«fe£tum, rogavi prò eo : ignovit illico, juific
retrahi epiftolafn, quam de facultatibus ejus
publicandis diftaverat. Quod fi tardius venif-
iet,nemo magis probaflèt inexplicabile illud
opus eiìe portus reformandi » .quam ifte , qui
a . Edir.. procttrandum. Sed exfors. . . .'non reprefft : mfT. contra
Ut in te xtu ; nifi quod haud pauci habent cumedit. non reprefft,
b . Ita plerique m(T. edit. vero & alii quidam mfT. quibus veftie-
batur opere n in n i, labri videlicec.
* . Ju fta & Grata Valentiniani hujus forores in virginitatc per-
ièverarunt.'
* . Eufebii Bònonicnfis epifcopi memoria in Martyr. Rom. poni-
tu r v i . K al. o&ohres. Idem in Aquil. conc. memoraturpag 8 0 1.
ubi nos alium non videri ab eo, quem Ambrofius initio lib. de Inftit.
Virg . laudat ; fubmonuimus. Scia illuni,ad quem h x c & fubfcquens
epiftola deftinantur, ab eo exiftimamus eiìe diverfulii, ut diftum
eft in Admon. ad lib. de Inft. Virg- Quod ergo in mfT. aliquot,& edit.
ili Jemmacc fcribitut Rufebio eptfcopó, id errori corum adferibimus ;
¡qui ex utroque Eufebio unum fccerunt. Certe in fcquente epiftola
èpifeopus non fallitatur, nec in ambàrum fine vocacur fra te r, qub
nomine epifeopos alloqui folct Ambrofius.
* . A ppariror, apparerò, & apparitUm quid fin t, quamque varii
hujus nomihis officialcs , & quibus olim parucrint magiftratibus j
diligcnter cxplicat Bulcngerus lib.fi . «fe Imp. Rom. c ap .17 . Idcmque
de apparitoribus pnefefti p r* to rio, è quibus crat is , de quo hic
adirar, nonnulla rcfcrc. Adverte porro quam lepide ludac Ambro-
fius nofter in proveibiis à portu dcrivatis, nimirum accommodando
reparandorum portuum redemtori has parobmias > in portù n a v igare
, & in portu impingere vcl naufragium fa c e re , de quibus Erafi
C h il.i. Ccnt.i. Adag,4fi. & C h ih i. Ccnt.y. A d a g ^ fi.
CYefcite, & m u l t i f i l i c a m i n i ; cum quo teftamen-
tum pacis ftatuit fu« j ut fit ei 8c filiis ejus in
progeniem «ternam.
2. Habes igitur heredem divin« benediftìo-
nis , confortem grati«, f participem juftiti«.
Sed vide, qu«io, ne ifte riofter Noe agricola,
bonus piantatoi feracis vine«, cùm fuerit amoc.
Q u *d am edit. exhibent, ut accepit. . . . jufft retrahi. Neu trum
ap pollice.
* . A d fa n ci am fororem, id e ft , fanclimonialcm virgirem ; qua
de re dicetur fèq. epift.
d. O mnes mfF. ¿ r medicum putat : fed in omnibus edit. me reperirai.
* . Non eft dubium quin hic Eulebius idem piane f it , ad quenl
infetibieur fuperior epiftola > pater Fauftini alterius, ejus vero qui
tuffi laborare nuntiatus e ft .a v u s . Utrumque autem nie defignari
nemo dubitet : verum haud itiediocriter erravit P. Nan niu s, dum
Ambrofium pignus ira e x p onit, quafi ipièmet Ambrofius nofter
cum alio Ambrofio, patre fuo nimirum, fignificerur. Atqui certum
eft ilon nifi de Ambrofio puero & Anlbrofia virgine, eujus g ra tii
über de Inftit. Virg. editus fu it, hoc diftum effe. Idem edam non
aliter hallucinatui ; dum fequentem (èntentiam perinde accipir, ac
fi V ir faiuftus per voces in patre patrem fuum Ambrofium, & per
v in filio minore Parthenium fratrem fuum minorem intelligerec.
Sed quis fbmniec Ambrofii noftri avum fuifie hunc Eufebium.
H * c ap in* funt, ac me r* nug *.
e- Codex Vind. & perpetua vocabali : edit. R om . & perpetuitati
vocabuli: melius reliqui in IT. acedic. ut in textu.
* . Ambroiìamintellige , de qua in Admon. lib. de inftit- Virg.
à \nbbis dictum.
F. Ira edit. vet. ac pluresmfT. a t R om . cdic. cum aliis quibufc
dam mfT. princìpem juftitU .
* Scripta
circ.ann.
iin.
Gen.8 .1 1 .
& fa-
Gen. 5 . i .
Ibidem 9 .