Tf/tl. i j . - a . f t t p e r m a r ia f u n d a v i t e a m , ó * f up e r f i u m i n a p r x - 1
f a r a v ì t e a m . Etenim liber animus à barbaro-
ïum incurfibus , & præliorum acerbità ti bus,
vacat orationibus, infervit Deo , curât ea quæ
funt Domini, fovet illa quæ pacis fune Se tran-
quillitatis.
-* 3. Nos autem obje¿ti* barbaricìs motibus,
Se bellorura procellis, in medio verfamur omnium
molelliarum freto, Sc pro his laboribus
Se periculis graviora colligimus futuræ vitæ pe-
ricula. CJnde de nobis propheticum illud con-.
nabac-ì- 7 . ciñere videtur : Pro Laboribus vidi tabernáculo.
Mthìopum.
4. Etenim in i ili as mundi tenebris , quibus
obumbratur veritas' futuræ perfeétionis.ja cura
annum tertiura Se quinquagefimum jam perdu-
xerim in boc. corpore 'ficus,in quo tam graves
jamdudum fuftinemus gemitus, quombdo non
-in tabernaculis Æthiopum tendimus, Se habi-
b ramus •> cum -habitancibus Madian ? Qui propter
pfai.n 9.y. tenebro!! operis confcientiam dijudicari etiam
i Cor.%. i j. ab homine mortali reformidant : Spirit ali s enim
dijudicat omnia, ipfe autem à nemine dijudicatur.
Vale, frater, Se nos dilige, ut facis3 quia nos
•te diligimus,
* ^cripta ^ E P I S T O L A L X .
-ci re. ann.
P A t e r n i ! H filio neptem ex filia uxorem tradere cogitati
tem àpropofito ipfa nominum confideratione deterret.
/d legì divina congruum negat, itemene pietati > ac Cafareis
confiitutiontbus : tum folutis qmbufdam objettiun-
culis , e a fide m nuptias non expedir e confirmât.
A m b r o s i u s P a t e r n o .'
i . T "\ Aterni quidem unanimi mei falutatio-
c £ nem legi,e fed confultationem haudquaquam
paternam ; ut velis filió neptem copulare
ex filia : fed nec avo te , nec patre dig-
nam. I taque quid confulueris, cónfidera 3 orane
enim quod agere volumus, prius nomen
facti ejus interrogemus, Se tunc utrum laude
an vituperatione dignum fit, æilimabimus. Verbi
gratiâ, mifeeri mulieri quibufdam voluptas
¿ e il, à medicorum etiam pueri corporibus utile
ferunt: fed confiderandum utrum conjugi, an
extraneæ 3 deinde nuptæ, an innuptæ. Si quis
* . B aronius, quem in hoc Ughcllus aliique receniiores, riec non
etiam Bollandi continuatorcs fequuti fu n t, hunc lo cum ad Maximi
tytanni bellum pertinere contendit, contra vero auttor vitas Amb
ros i vernácula lingua ed it * , eadem verba ad Eugenii adventum
in Italiana referenda défendit. Qu a de re latís diximus in Admo-
milione.
a. Nonnulli mlV. ehm ad annum . . . . jam produxerim-
b- Rom. edit. cum tabernaculis cedar.
c . Non pauci m(T confolationem, haud fatis re tte . H ujus autem
epiftol* propofitum Nannius exponit in hunc modum • Olim li-
cebat patruum filiam e x fratre in uxorem ducere, ut patct ex frag-
roentis Ulpiani, cujus verba h * c funt : ínter cognatos autem ex
tranpverfo gradu olim quidam ufque ad quartum gradum matrimon
ia con trahi non poterant, nunc autem ex tertio gradu licet uxorem
ducere ; f i tarnen fratris f ilia , non etiam fororis f ilia , aut am ila,
au t mat er ter a , qu amili $ eodem graduf it . Hoc genere connubio primus
inter Romanos ufus eft C l. Calar Agrippina fratris filia in uxorem
■' duela. Nunc autem Paternus in pari gradu idem ju s putavit,quaç-
ïîvitque quod liçitum erat patruo , num idem liceret avúnculo :
fi inceibe nupti* non erant cum fratris filia, non videri etiam in-
ceftas cum íbroris filia. Quod S . Ambrofius hac epiftola refellit.
H * c ille. Sednihil eft in tota epiftola,unde colligere liccat iftam
Paterno fuiffe dubiracionis caufàtn : contra vcroomnis feries cla-
mat Doctorem noftrum haud minus illicitas habuiflc nuptias pa-
trui cum Çratrisfilia, quam avunculi cum fororis.
d. Edit. aliquot Parif. medicorum etiam periti, non bene j me-
àicorum enim pueri à græcis ipfi medici appcliantur ; ut jam alicubi
óbicrvavimus.
l defponfata fibi Se tradita utatur , conjugium e
vocat; qui aliena: expugnat pudorem, adulte- V
rium facit , cujus vel Ìolo nomine reprimitur ponfat*. r
plerumque tentandi audacia, Hoftem ferire
vi ¿bori a eft, reum a:quicas, innocentem homi,
cidium : quod fi quis f perfpiciat animo , revo- ?
cat manum. Ergo etiam tu quid coniulas, qua:-
io tecum retraSlqs.
1. Conjugium vis inter filios noftros com-
ponere. Qua:ro utrum pares copulandi, an im-
ì pares fine ì Sed, nifi fallor, compares appellari
folent. Boves qui.jungit ad aràtrum , equo.s ad
currum ,-pares eligit, & ut jetas conveniat Se
forma , nec natura g diferepet, nec decolorec 2
diverfitas. Tu copulare paras filium tuum , Se
neptem ex filia, hoc eft, ut accipiat fororis fua;
filiam, diverfa licet matre quam focrus editus.
Interroga nominum religionem : nempe avunculus
ifte illius,illahujus*neptis vócatur. Nec ^
iple te revocar Ìonus nominum 3 cùm hic avum
! refonet,illa hoc nomen ad avunculum , quod
ad avum referat ? Quanta deinde etiam reli-
quorum confufio yocabulorum ? Idem avus &
iocer vocabere, ea quoque tibi neptis Se nurus
-diverfo nomine nuncupabitur. Mutuabuntur
etiam fratres diveria vocabula, ut illa focrus
fratris f i t , ifte gcnerfororis. Nubatavunculo
fuo neptis, Se immaculatoriim pignorum cari-
tas illecebrofo amore mutetur.
3 3. Super hocigitur meam à fanélo viro epi£
copo veltro h exfpeSlari fententiam dicis. Non ^
opinor, ncque arbitror. Nam fi itaeflet, Se iple
fcribendum putaffèt : non fcribendo autem
lignificavit quod nequaquam hinc dubitandum
arbitraretur. Quid enim eft , quod dubitari
queat 3 cùm lex divina etiam * patrueles fratres *
prohibeat convenire in conjugalem copulam,
qui fibi quarto fociantur gràdu ? Hic autem
gradus tertius eft, qui etiam civili jure à con-
1 iortio conjugii exceptus videtur.
4. Sed prius facra legis feita interrogemus-
pra:tendis enim in tuis litteris,quodpermiiTum
hoc divino jure connubium hujufmodi pigno-
ribus exiftimetur ,eo quod non fit prohibitum.
Ego autem Se prohibitum adfero 3 quia cùm
leviora interdiéla fint de patruelibus fratribus,
c. Rom. edit, fo la , conjugio v a c a t verùm nulla caulà e f t , cur
ab aliis ac mlT. omnibus recedarur
f. Edit, ac mlT. nonnulli, percipiat animo : Belv. pneipiat animo ;
Co\b.pracipiat amicum: rcliqui, ut in textu.
g . Mfl. aliquot, difcopulet, nec difcoloret. Non ablurde autem
monct Nannius Ambrofium allufifle ad illud Ovidii :
6}uam male tnsquales veniunt a d aratra juv ene i,
T am premitur magno conjuge nupta minor.
* . Oblervabat Cafaubonus inSpartianum pag.tf.num.Ti. vocem
I neptis ad Ambrofio in hac epiftola pofitam & prò filii filia vetcri
lignificato,& pro filia fratris recenti ufurpatioue, qure tandem fola
invaluit apud Iralos & Gallos. Addimus vero Prxfulem noftrum,
dum nominum confideratione propoficum conjugium dilTuadcr,
imiratum vidcri Sophoclis ac Senccae tragoedia?, in quibus Oedi-
pi cum Jocafta marre conjugium, propolitis affinitatum qua: hic
confundcbantur, vocabulis, exlècratione dignum oftenditur. P rio-
rem confulc Ocdipi Tyranni ultimo A d u , pofteriorem autem
Thebaidis primo.
h. Omnes edit. exfpeSari fententiam non opinor : omnes mlT. è
contrario, ut nos in textu.
* . Qui ex duobus fratribus nafeutìrur, Fratres patruele s, loro-
refque patrueles appcliantur. Cicero i . Philip. Sed enim fi alter fit
mafculus altera fu femina , qui ex duobus fratribus, live altero
fra tre , live altera forore nalcunrur, aeque fratres patrueles vocan-
t u r , à digniore transfumta fignificationc ; & fie etiam maritos vo-
camus , cùm & u xorem , virumqiie cjus intelligimus. Ita N an nius.
Cctcrum q u * le x divina hic indicetur ab Am b ro fio, nobis
uon fuccurrit.
multo magis hoc quod ar&ioris eft plenum ne- A ïo. Jam illud pulcherrimum , quod negarti
ceflicudinis,interdi£lum arbitror.Qu 1 e n i m
leviora adftringit , graviora non folvit, fed
alligat.
5. Quod fi ideo permiflum pucas, quia fpe-
cialiter nbn eft prohibitum 3 nec illud prohibitum
fermone Legis reperies , ne pater filiam
fuam accipiat uxorem. Numquid ideo licet,
quia non eft prohibitum? Minime 3 mterdiStum
eft enim naturx jure , interdiclum eft lege,
neptem tuam avunculo fuo tuo filio b propin.
quo femini convenire j quia non agnationis co-
pufetur neceifitudine. Quali vero & uterini fratres
, id eft, diverib patre , ièd eadem matre
geniti, poflìnt diverfo fexu inter fe in conjugium
convenire 3 cùm Se ipfi agnationis jusha-
bere non queant,led cognationis tantum fibi
titulo connexi fint.
11. Unde oportet ab ea difeedas intentione,
quæ eft in cordibus fingulorum : interdi&um B ^uæ etiam fi liceret, tarnen tuam familiam non
eli inviolabili prjefcriptione pietatis,titulone-
cefiìtudinis. Quanta hujufmodi invenies non
eflè interdidla lege per Moyfen edita, Se tamen
interdi ¿la funt quadam voce natura: ?
Cor ¿.11. 6- Multaque funt, quie licet fa cere ,fèd non
expedit j omnia enim licent, fed non expe-
diunt : omnia licent, ièd non a:dificant. Si ergo
ettam ab iis nos revocat Apoftolus, qua: non
asdificant 3 quomodo faciendum putamus, quod
Se non licet Legis oraculo , Se non a:dificat,(
diferepante pietatis ordine > Et tamen illa ipfa
vetera , qua: fuerant duriora, temperata funt
i.cor.yii- per Evangelium domini Jefu : Tronfierunt vetc-
ra, ecce f.afifa funt nova.
* 7* Qì^d tam iòlemne quam * ofculum inter
avunculum Se neptem, quod ifte quafi filia: de-
bet, hxc quafi parenti ? Hoc igitur inoffenfie
pietatis ofculum fufpedtum facies de talibus cogitando
nuptiis , Se religiofiiTimum facramen.
tum caris pignoribus eripies.
8. Sed fi divina te prxtereunt , faltem im-
h peratorum prxcepta, à quibus * ampliflìmum
accepifti honorem, haudquaquam pra:terire te
debuerunt. NamTheodofius imperatOr etiam
patrueles fratres Se confobrinos vetuit inte'r fe
conjugii convenire nomine , Se feverifllmam
pccnam ilatuit, fi quis temerare aufus eflet fra-
trum pia pignora 3.Se tamen illi i'nvicem fibi
arquales funt : tantummodo quia propinquitàtis
propagaret 3 debet enimc tibi filius nofter nepotes
, debet etiam neptis cariffima pronepotes.
Vale cum tuis omnibus.
« E P I S T O L A L X I .
Cur Mcdiolano fècejferit, ac mature eodem redierìt, de- 3?+-
clarato, gratiifèjue Deo propter opem T h e o u o s i o
prafiitam attis , voluntan ejufdem principis obfequutu-
rum fe pollicetur. Cujus pietatem fiamme commendatisi ut
’ clementia utatur • petit.
^ A m b r o s i u s T h e o d o s i o imperatori.
1. A Rbitratus e s , beatilfime Impera to r ,
/ A quantum ex auguftis litteris tuis comperi
, me longe abefle ab urbe Mediolanenfium*
e quia res tuas crederem à Deo deftituj. Sed
non ego ita imprudens, aut virtutis Se meri-
torum tuorum immemor abfui, ut non priefii-
merem cartelle auxilium pietati tvix adfore, quo
D Romanum imperium à barbari latronis imma-
nitate , Se ab ufurpacoris indigni folio vindicares.
i . fFeftinavi igitur illico reverti, pofteaquam
ilium, quem jure declinandum putaveram, jain
abeffe cognovi 3 non enim ego Ecclefiam Me-
diolanenièm dereliqueram Domini judiciomi-
hi commiflam:* fed ejus vitabam prartèntiam ,
qui le iàcrilegio mifeuiilèt. Redii itaque circi-
ter Kalendas auguftas, ex ilio die hic relèdi.
'■ Sciipta
- ann.
ceffiradme.ôcfrMemæfocietatisIiganturvin-E Hîc me, Augufte , dememiæ tu*'apicés re-
culo, pietati eos voluit debere, quod nati funt. pererünt.
9. Sed dicis * alicui relaxatum. Verùm hoc
le<ri non priejudieat 3 quod enim » in- commune
ftatuitur, ei tantum proficit, cui relaxatum videtur
, longe diverfa invidia. Ulud tamen licet
in veteri Teftamento legimus, ut aliquis uxorem
fuana fororem diceret 3 illud inauditum, ut
qùifquam neptem fuam in uxorem accipiat,
¿c conjugem dicat.
*. Romanis olim moris fu iile , ut cognati cognata* fua s, nifi fi
q u * famoOe crant , ofeuiò (àlutarcnt, e x Cicerone obfcrvat
Adrianus TurnebusSSb.t? .. Adverfar. c a p .17 .
* . Paternum hunc magnis dignitàtibus ornatum fuiffe rfth*c
Ambrofii verba declarant. Quapropter non abfurde conjeilant ii,
qui eumdem hunc effe putant, ad quem cum titulo comitis Sacr.
Largir, deftinata eft le x 14 . Theodofii de Metallis, necnon cpiftol*
quinque Symmachi in ejus libro j - infcribuntur. Excidit porro ,
q u * hicindicatur, Theodofii conftitutjo: fed ejusmeritio fitin dua-
bus filiorum-cjus legibus, quatum altera q u * eft 3. de incefiisnuptiis,
ab A rcadio lata e ft , altera S i nuptia ex referipto petantur, ab Ho no-
rio. Sed & alii quoque ejufdem prohibirionis meminerunt : nimirum
Libanius Orat. de Angariis edita àG o d c fre d oA u g u ftin u s lib. i y .
d e C ìv it. D ei c a p a i. Paulus Diac. lib .tj - & alii.
' * . H o c fcilicct oojicicbatur è citata lege Honorii , cujus verba
fu n t, exceptis h is , q tos. . -fupplicare non vetuit. H u ju s certe rela-
xationis excmplum babes apud Symmachum lib. io. epift. 1 1 .
feu 1 4. Ju rcti Auchiarii. Vid e fimilitcr Cafliod. lib. 7 . Variar,
form. 4 6 . .
a. Parif. qu*dam edit. in communione : a l i * , & icancci m(l. tn
commune. Vcrum neutra v o x fatis probatur, nifi verbo ftatuitur
pnefigatur negatio. Iterum autem ubi omnes edit. diverfa injuria j
e x omnibus mfl. reftituimus, diverfa invidia.
3. Gratias domino Deo noftro, qui fidei tua:
pietatique refpondit 3 Se formam g veteris refti-
tuit fan¿litatisj ut videremus noftro tempore ,
quod in Scripturarum lecitone miramur, tàn-
tam in prieliis divini auxilii fuifle priefentiam,
ut nulli verdees montium adventus tni curfum
recardarent,non hoftilia arma impedimentum
aliquod adferrent. '
b. Omnes edit. propinquo femine -• m(F vero partim , propinqui
fem in i, partim, propinqui femine , alii deraum comp’ ores, propinquo
femini. A t continuo poft cùm legereturin edit. Eraf. & feq. agnationis
ei legitimo ju r e , fed cognationis copuletur & c . Amerb. cum
omnibus mff. efferunt, u t in textu
c. MIT. aliquot, tibi f ilia & filius nofter S t a
d. Ita codex- R eg. edit. autem R om . Auguftijfimo imperatori
Theodofio Ambrofius epifeopus.
e . G u ia res t u a s . . . .deftitui, hoc defideratur in cod. R e g . fed
cùm videatur Icntenti* integritati ncceiTàrium, & fetis frequenter
in omittendo peccént librarii, loco movendum neutiquam dlixi-
mus. A t vero (èquenti verfu pro itaimpudens, aptius è mf. reftitui-
tu r , ita imprudens.
1 f . R e g . codex > fe ft in a v i re ve rti. . . . declinandum putaveram,
Mcdiolano abijfe cognoveram,
*■ Eugenium figiiificac poft conceflam inftaurandi facrilegas p a-
ganorum ceremonias licentiam adventantcni Mcdiolanum , de
quo adventu vide e p if t .jy . ad eumdem Eugenium, qusque nos
iilic è Paulino in Ambrofii vita obfervavimus.
g . R om . edit. veteri reftituit fanctitati. Hoc autem loco defig-
nat Ambrofius miracula prorfus infolita , quibus Theodofii vittoriani
de Eugenio tyranno Deus illuftravit : de quibus agetur a p a -
tius icquenti epiftola.