i milité 'habeo i hoc eft, noli fæculi fhilites; fed A
milites Chrifti. Nullarti de talibns invidiam ti-
meo , quorum quo majora - eo tutiora patro-
cinia funt. Horunt etiam illis ipfis ^ qui mihi
eos invident; opto prsefldìa: Veniant ergo Se
videant ilipatores meos -, talibus me armis ambili
non -negò ? Hi in curribus , & hi in cquis ;
« il antem in nomine domini Dei noftrì mngnifi-
cabimur.
il. Elifæum feripturæ divinæ feries refert,
cum ab exercitu Syroruln effet o.bfeffus s dixiffe
timenti fervuta, ne timeret : quia plures, inquit,
pro nobis fu n t , qilam contra nos s £c ut hoc pro-
baret., peciiTe ut oculi Giezi aperirentur : qui-
bus ille apertis,innumeros adeffè vidic proprietà
exercitus Angelorum. Nos etfi eos videre
non poflumus, fehtimüs tamen. Eraric clàufi
ifti oculi, quamdiu obruta fanctorum corpòra
delitefcebant. Aperuit oculos noftros Domi-
nus , vidimus auxilia } quibus fumus iæpe deferii!.
Non videbamus hæc ■, fed habebainus ta- C
men. Itaque trepidanti bus nobis quali dixerit
Dominus, : Adfpicite quantos vóbis martyres
dederimi itabreferatis oculis gloriam Domini
fpeculamur • quæ eft martyrum paffione preterita,
Se operàtione præfens. Evafimus,fi:atres}
non mediocrem pudoris fardnam: patronos
habebamus, Se nefeiebamus. ìnvenimus unum
hoc, quo yideamur predare majoribus. Sanctorum
martyrum cognitionem 3 quam illi ami-
ferunt, nos adepti fumus.
li. Eruuntur.nobiles reliquia: èfepulcróìgno-
bili, oftenduntur cælo trophæa. * Sanguine
tumulus madet * apparent cruoris triumphalis
notæ , inviolata: reliquia: loco fuo 8c ordine
repertæ, avulfum humeris caput. Nunc fenes
repetunt audifle fe aliquando horum martyrum
nomina , titulumque legiiïe. Perdiderat ci vitas
fuos martyres., quæ rapuit alienos. Etfi hoc
Dei munus.eft ; tamen gratiam quam temporibus
facerdotii mei dominus Jeius tribnit, negare
non pofium : Se quìa ipfe martyr effe non
mereor ,hos vobis martyres adquifivi.
13. Succédant vidima: triumphal es* in locum,-
ubi Ghriftus hoftia e ih Sed ille fttper altare,
qui pro omnibus paffus eft : ifti fuB^ltari, qui
illius redeinti funt paflìone. Hunc egb^ocum
prædeftinaveram mihi 3 dignum eit enim ut ibi.
a. P ro milites habeo legendum conjicit Latinius milites aveo.
Verbum ciuidcm habeo in m(l. nonnullis deeft, fed ili inulto piuri-
- bus , & cundtis edit, rcpçritut. Ea vero qua: fequuntur, nempe hoc
eft ] non / ¿ c u li invidiam timeo, in edit, orni (Ta erant, fed ex
òmnibus mff. reftituuntur. Iterum autem ubi omnes edit, ac pauci
mff. qui mihi invident : alii magno numero inferunt voculam eos ,
haud incongrue. A
b. R om . edit, fola , refer at is oraculis. Minus appofitc.
* . Gregorius Turon- lib. i. Mirac. cap. 4 7 . rem narra r, quam
in hiftoria S S . Gcrvafii a c Protafii proditam negar,fed iibi aie cu-
jufdam narratione cognitam ; nùnirum cùm inter làcra è camera
decidcns tabula in capita martyrum illifa effèe, tamdiu fanguinem
inde flu xiffe, quoad omnia linteamina Se vela Ecclefiaftica af&tim
co tingerentur.
* . Quid hoc loco expreffius ad veram & corporale!» Chrifti in
altari facro prxfentiam probandam d icipo ffit, fane non videmus.
Omnia illius verba perpendant fcdtarii, & fi quid cis infit fin—
xeritatis ac bon* fid e i, rem fatebuntur.
' e. Omnes e d i . at pauci mff. dignis xdibus : contra vero pleriquc
mff. dignis fedibus. ■ ^
* . Hate ultima pars ab hu ju s cpiftolx corpore a v u ll i , inter fet-
mones in omnibus edit, c o l lo c a tu r fed quam inepte, penes le fto-
rem efto judicium. ' - . , •• . '
- d. Mff. non pauci, referre non poftunt. N c c piane fine fenfu ali-
quo j poicft enim referre fumi pro exprimerc , ac talcm voluptarequiefeat
facerdos, ubi offerre coniuevit :iè ,
cedo facris vidimis dextferam portionem} locus
irte martyribus debebatur. Condamus ergo re;
liquias facrofandas Se c dignis jedibus inveha- c
mus,totumquediem fida devotione celebremus; '
14. Accìamavit populus, ut in Dominicum
differretur diem martyrum depofitio : fed tandem
obtentum, ut fequenti fieret die, Sequen-
ti die talis milii ad populum iterum lermo fuit.
15. *Hefterno tradavi verficulum : Dies diet Tfal is
g eruttai <verbum, prout noftri captus tulit inge- 5-
nii : hodie mihi non folum fuperiore tempore ^
fed prtefenti quoque prophetaflè videtur fcrip-,
tura divina. Nam cùm diebus ac nodi bus continuatali!
videam fanditatis veftrx celebrita-
tem, iftos effe dies prophetici carminis Gracula
declararunt, hefternum atque hodiernum , de
quibus opportuniflìme dicitur:Z)/Vj dici eruttai
v e r b u m s éc iftas nodes , de quibus aptiflime
diiputaturjquia noxnotti indicaifcìentiam. Quid
enim aliudhoc biduo, nifi ver bum Dei intimo
erudaitis afFedu ^ Sc feientiam Vos habere fidei
probaviilis >
16. Cui tameii celebritati veftr^, qui folent *
invident. Et quia celebr itatem veftram invidis
animis à ferre non poffimt, caufam celebritatis d
oderunt : atque in tantum amenti« prodeunt,
ut negent martyrum merita , quorum opera
etiam d«mones confitentur.. Sed hoc non mi-
rum j fiquidem tanta eft incredulorum perfidia,
j ) ut tolerabilior fit diaboli pier unique confeflìo.
Dicebat enim diabolus :jcju Fili Dei v i v i , quid Matth.
ve n ifi ante temp us torquere nos ? Et c£im h«c au-
dirent Juda:i ; ipfi tamen Dei Filium denega-
bant. Et nunc audiftis clamantes d«mones, Se
confitentes martyribus quod poehas ferre non
poffint, Se dicences : Quid veniftis, e uc nos e
tam graviter torqueatis i Et Arriani dicunt:
Non funt ifti martyres, nec torquere diabolum
pofliint, nec aliquem liberate j cùm tormenta
g d«monum ipforumfvoce probentur.Se bene- f
ficia martyrum remediis fanatorum, Se abfo-
lutorum indiciis declarentur.
17. Negantc«cum illuminatum,ièdille non
negat fe fanatum. Ille dicit : Video, qui non
videbam. Ille dicit: Ca:cus effe defivi 3 Se pro-
bat facìo. Ifti beneficium negant, qui faduni
negare non poffimt. *Notus homo eft ,pubii- *
I tem , quafcm càtholicis afferebat ca folcmnitas > animo pcrcipcre.
c. Ica mff. a t edit, inter ut Sc nos inferunt ante tempts.
{. Mff. aliquot , voce frodnntur : aliorum autem quidam pros- '
bantur ; alii, àc edit, probentur: Ec rurfuaubi omnes edit. & mil",
nonnulli, remediis cicorum ; alii partim remediis fan iiorum, partim
fanatorum prxferunt : quod magis placet.
* . N ihil hoc miraculo certius aut magis tcftatum, non modo
propter g raviffimam Ambrofii auAoritatcm , & adjunfta illius
uniucrfis mediolanenfibus,quos allòquebatur lvicidem P r x fu l, com-
pcrtiflima ; verum ctiam propter Auguftini oculatum , fit verbo
venia , teftimonium, quod lib. n - de C iv it. Dei cap.8. & e xp re ffius
àdhue Serm. in Natali mart. Gerv. & Prot. lcgcrc eft. Idem
etiam miraculum fimul cum a liis , qua: memoranturin hacepiftola, ‘
narrar, qui fimiliter oculatus teftis effe pocuit; Paulinus in Amb rofii
Vita- Mirum igitur cantam fuiffc Arrianorum pervicaciam ,
ut miracuia tam c video riapro cOmmentitiis, immo etiam, ut Pauli- -
n usauftorcft , pretio fimulatis habucrinc. Vcrumtamen e x iifdem
Auguftino acque Paulino cognofcimus pctfidiam hsereticorum ea
Martyrum manifcftatio.nc > fin.minus f ia d am , faltem dcbilicatam
fu iffc , ac dcfcrbuiffc pcrfccucionem. Et hinc fane magis miramur
inter noftri temporis hcterodoxos, qui v ix majorem in alium ullum
c Patribus, quam in Ambrofium noftrum venerationcin p i* f t fe rnet
; inventum tamen, qui vetcrem Arrianorum calumniam, licet
fub qUibufdam dictcriorum involuciis, rcnovarct.
cis
■cis cùm Valerei: mancipatns òbfequiis, Severus A quemadmodnm ipfe à martyribus torquebatur
nomine^ lanius minifterio. Depofuerat officium, qui Spiritus fandi deitatem nen-arét.
poftquam inciderat impedimentum. Vocat ad
teftimonium homines , quorum ante fuftenta-
batur obiequiis: eos indices iu« vifitationis ar-
ceffit,qiios habebat teftes Sc arbitros c«cita-
tis. Clamat quia ut contigit fimbriam de vefte
martyrum 3 qua facra: reliqui« veftiimtur, red-
ditum fibi lumen fit.
•iR. Nonne fimile iftud eft , atque illud quod
zz. Non accipio á diabolo teftimónium , fed
■confeffionem. Invitas dixit diab o lu s , íed exactas
& tortus. Quod nequitia ilipprimit , extor-
quet * injuria. Cedit diaboius plagis3 Sc adhuc
cedere nefciunt Arriani. Quanta perpeffi fnnt,
Sc quemadmoduni Pharao , malis iuis induran-
tur ? Dicebat diaboius , ut fcriptum Iegimus :
Scio te quis f i s , tu es F ilius Dei v i v i . Dicebant
in Evangelio Iegimus ? Unius enim potentiam ft ju d x i- .N e fim u s quis fit. Dicebant hodie Sc fu-
.iaudamiis audoris : nec intereft utrum opus fit,
an munus 3 cum Sc muneretur in opere, Sc ope-
retur in muñere. Quod enim aliis faciendum
donaverit, hoc in aliorum opere nomen ejus
operacur. Legimus ergo in Evangelio Judæos,
cùm vidèrent in ilio cæco fanitatis remedium,
requififle parentum teftimonium. Interjoga.
bant : Quomòdo videt filias vefter ? Cuín ille
fohxn-s-ìS- di cere t : C a c u s cttm ejfem, modo video. Hoc Se
periore die vel node dæmones : Scimiis quia
martyres eftis. Et Arriani dicunt : Nefcimus,
nolumus intelligere, nolumus credere. Dicunt
dæmones martyribusVeniftis perdere nos .5
Arriani dicunt : Non funtdæmonum vera tormenta,
fed fida Se compofita ludibria. Audivi
multa componi, hoc neino umquam fingere
potuit , t> ut dæmonem fe effe fimularet. Quid
üd , quoi ita exagitari eos videmus , quibus
U a r c . \A jp
fo b an . $ .
ifte dicit : Cæcus fui, Se modo video : Interro, ç manus imponitur ?Ubi M e iocus fraudi eft ì ubi
gate àlios, fi niihi non creditis, interrogate iìiipicio fimulandi?
extraneos , ne adftipulari mihi parentes pu- Z3. Sed non ego ad fuffragium martyrum
‘tetis. Deteftabilior iftorum f-quam Judæorum ufurpo vocem dæmoniorum. Beneficiis fuis fapertinacia.
Illi cùm dubirarent , ve! parentes era paffio comprobetur. Hàbet judices fed
rinterrogabant: ifti occulte interrogante palam purgatos : habet teftes , fed abfolutos., Meli01*
negant, jam non operi increduli, fed audori. vox eft , quam fanitas loquitur eorum , qui de-
19. Sed quæro quid non credant , utrum à biles advenerunt : melior vox eft, quam ianguis
martyribus poffint aliqui vifitari ? Hoc eft emirtit,} habet enim fanguis vocem cànoram
I Johan.14,: Chrifto non credere.} ipfe enim d i x i t E t ma- quæ de terris ad cælum pervenir. Legiftis dijora
hisfacietis. An ab iftis martyribus, quo-D cente Deo ; sanguis fra t ris tui .clamat ad me.
rum merita jam dudum vigenc , corpora du- Et hîc fanguis clamar coloris indicio : fanguis
dum reperta funt ? Quæro Me utrum mihi., an clamat operationis præconio : languis clamat
fandis martyribüs invideant ?Si mihi, numquid’
-a me aliqu« virtutes fiunt ? numquid meo ope-
re , meo nomine ? Cur igitur mihi invident,
quod meum non eft t Si martyribus (,reftat enim
ut fi mihi non invident , martyribus invidere
'Videantur ) oftendunt alterius fidei fuifle mar-
'tyres, quam ipfi credunt. Neque enim aliter eorum
operibus in.viderent j nifi fidem in his fuiffe £
eam,quam ifti non habent, judicarent.Fidem il-
lam majorum traditione firmatam,quam d«mo-
nes ipfi negare non poflunt3 fed Arriani negant.
zi. Audivimus hodie dicentes eos , quibus
manus imponebatitr, neminem poffea efle fal-
vum , nifi qui in Patrem Sc Filium Sc Spi-ritunl
fandum credidiffet: illum mortuum, illum fu-
liereum^ qui Spiritum fandum negaret, qui
Trinitatis omnipotentem virtutem 11011 crede-
>ret. Confitetur hoc diaboius, ied Arriani no-
Junt fateri. Dicit diaboius t Sic torqueatur,
a. Omncs edit. e jfe falvum , qui Patrem & Filium & Spiritum i ■
Janctum negaret , qui Trinitatis Sec. mff. contra nullo excepto I I
iocum rcfticuunc, ut in contextu.
Extorquet in ju r ia , id e f t , cruciatus , & dolor. Siclib v . de i !
Jtthraham cap. -8. num. y . dometur injttriis, p ro, laborc ac ver- I
beribus.
■ b. Vct. edit. ut damoniacum: m ff. nonnulli, ut dimonium: alii [
plürcs, & R om . edit. utdtmonem.
* . Hccc cranflatiö (acrarum reliqujarum in Marcyrol. Rom. r c - *
f e r t u r x m . K al. Ju l. de qua nos in admonicione.
* . Bcdam aliofqUe nonmillos, qui non concilio N ic x n o , fed I
Eufcbio Cariaricnfi decemnovalem Gyclum adtribuunr, Baronius I
adannum jiy.ireprchendit Ambrofiani hujufee lociaudoritate* cui |
ctiam Dionyfii Exigui ^teftimonium ex prima ejus cpiftola jüngere I
potuiffet. Vcrum tamen erroris Dionyfium arguic Buchcrius-: Am - I
brofium autem in hac epiftola minus clarc löquucum e x co pro- [
b a t , quod infra circulum enneadecateridos non dicit aperte confti- I
tu tum, fed his verbis utitur.- S i qui* diligenter in ten d a tfta tu en - }
dum putarent. N o s quidem Bucherio n<m adfcimmur in oO/quod ,1
S. Ambr. Tom. IE
paífionis triumpho. ♦ Satisfadtim eft petitioni
veftra:, ut condendas hefterno in hodiernura
diem differremus reliquias.
* E P I S T O L A X X I I I .
Dcfjniendi pafthalcm diem difficttltatc ac ftmul neceffuate
propofitis , licitarti effe dierttm obfervationem , dum fu- ■
perftmo abfu, probat ffuumque cenfilium aperit.Ad.hoc
quanam confideranda, quove fatto obfervanda Lex?
Pojl qua diem pafftonis ac diem refutreaionis diftin.
- guendos effe ubi demonftravit , difficultatefque diluii
exentplo temporumfuperiorum.; ad litter am nos non teneri
declarat : & confirmata tota dtjputatione , virmts
■celebranda pafcha neceffarias pcrftringit.
Dominis fratribus dilediffimis epifcopis per
.¿Emiliani conftitutis Ambrosios epifcopus.
i. \ | On mediocris effe iapienti« diem ce-
lebritatis definire pafthalis Sc fcriptu-
ra divina nos inftruir, Sc traditio majorum : qui
.convenientes * ad fynodutii Nica:nam , inter
i u t Ambrofium qua: h ie fuper pafch* celebratione tradir, à T h e o -
philo probec mutuatum fuiffe, hanc cpiftolam an .jS t . poft pafcha,
J fecundo poft editum a Theophilo A le x . Zaterculum pafchalem anno
• fcripram affirmat ; cùm nobis probabilius videatur hanc ipfameo-
dem lacerculo pafchali antiquioremcifc. Quod vero adenneadeca-
tcridein, cujus mcntioncm.aliquam in ’Nicxna fynodo fadam non
ncgac-ipftmet Bucherius, earn non ita definite decretam ac ftabi-
litam putamus, ut plana ficrct de celebrando pafcbate controverfia.1
In quam quidem opinionem non folum.proprer /> mbrofii verba fupra
laudata adducimurj vcrum etiam.propter eas di/Bcultatcs, quas cum
e x hac ipfa epiftola, turn ex C y r illo , Leone Magno atque aliis
etiam poftea cmerfiffe ccrtum eft. CrcdimUs igitur definitum à
Concilio,-ut p afc lu refiirrcdionis Grxci ac Latini eodcm die cc-
iibrarent.; deindc fit ad Judxorum differential» ca dies cflct D ominica
x t v. lu n x -mattii menfis proxime fcquens; tertio ut circuii
deccmnovalis ufiis admitteretur : fed quxdam tamen ad eumr
dem ufum neceflaria non facis explicara fuiffe, unde poftea natx
difBcultates. Adi hac .dc re Franc. Balbi notas in hanc cpiftolaca
inter ©pufcula Nic- la b r i editas.
K K i
Scripta
in . 9 8 ^