im Sanóti Ambrofii 1134
•micus tegam. Nam ceffare qui poterunt, cùm j
-ad omnem ionum nominis tui lacrymx fùbre-
pant,vel cùm ufus ipfe recordationem excitat,
vel cùm affettus imaginem reprafentat , vel
cùm recordatio dolorem renovat ? Quando
enimdees^quitanrisofficiis reprafentaris ? Ades,
inquam, 8c Temper offùnderis, 8t coco re animo
ac mente complettor, adfpicio, alloquor, oC-
culor, comprehendo vel in ipfa.quiete notturna
, vel in luce clara 3 cùm revifere & confolari
dignaris moerentem. Denique ipfe jam nottes, B
qua: quafi moleftiores, vivente te,videbantur*
quod mutui eonfpettus copiam denegarent :
ipfe jam fomnus colloquiorum noftrorum du-
dum interruptor inamabilis , dulcis elle jam
cccpit 3 quia te mihi reddidit. Non igitur miiè-
r i , ièd beati} quorum nec prafentia deficit,
ncc cura minuitur, & augetur gratia. Etenim
* fomni fimvlis imago mortis.
7$.Quod fi in quiete notturna vinculis adhuc
corporeis inbarentes, & quafi inter carcera- C
ria religata clauftra membrorum 3 poiTunt ta-
inen anima: alriora & difcreta perfpicere : quanto
magis fpettant h x c , cùm jam puro athereo-
que fenfu nulla corporea labis impedimenta
patiuntur? Meritoque mihi conquere 11 ti, a vergente
quodam jam in occafum die,quod non re.
viferes quiefcentem, totus omni tempore indi-
viduus adfuifti 5 ita ut ilio perfuius Topore membrorum
, cùm ego vigilarem tibi, tu viveres
mihi, dicerem : Quid eft mors, fratpr?-Nam]
certe nullis à me ieparabare momentis j ita
enim ubique prafto eras,ut quam in iftius vita
ufu habere noftri copiam nequibamus, nunc
nobis Temper & ubique prafto fit. Nam^tunc
utique omnia pretto effe non poterant 3 nec
enim complexiones noftra , conTpettuTque 8c
oTculorum corporalium Tuavitates locis omnibus
Se omnibus temporibus Tuppetebant. Ani-
morum imagines Temper nobiTcum-erant,etiam
quando non eramus una : qua: ne nunc quidem ]
occiderunt, affiduoque advolant, quo majore
defiderio, eo majore copia.
74. Teneo igitur te , Trater, nec mihi te
aut mors aut tempus aveller. Ipfe dulces la-
cryma Tunt,ipfi fletus jucundi, quibus reflin-
guitur ardoT animi, & quafi relaxatus evaporar
affettus. Neque enim fine te elle poflum ,aut
tui non meminifle umquam, aut meminifle fine
lacrymis. O amari dies, qui interruptam
copulam proditisjO flebiles nottes, qua tam !
bonum conTortem quietis, 8c individuimi mihi
comitem perdidiftis \ Quas éderetis cruces, nifi
Te ofFunderet imago prafèntis , nifi vifiones
animi repraièntarent, quern ipecies corporis
denega ret?
7j. Jam jam , Trater animo meo cariflìme,
quamquam tu immaturo decefleris obitu^bea-
tus tamen , qui ifta non fuftines, nec aniiflum
fratrem mocrere compelleris, quem abfèntem
diu ferre non poteras , ièd recurTu celeri 're-
* . Videtur Ambrofius refpicere ad Plaronis locum in Apologia '
Socratis non longc à fine, ubi morccm lucrum effe difpurans, cam :
pìacidiflimo fomno adfimilat. Hinc eamdcm comparacionem ve riamile
eft cumalios mutuatos eife,tum Ciccronem Mb.de Sencciute,
fi cut & prima 6)uafl. Tufeul.
a- Ica cunfti mff. ac vet. edit, nifi quod pro vergente, in quibuf-
dam mff.legicur, urgente ; at R om . edic. proprio marce ficimmuvifebas.
Quod fi tunc folitudiiiis meæ tædia re.
pellere , mceftitiam Traternæ mentis ablevare
properabas j quanto nunc crebrius afflittum
animum debes rèvifere, 8c ex te oonceptum ,
per te lenire mcerorem ?
76. At mihi tarnen dat aliquas officii uTus
inducias, 8c obiequii facerdotalis intentio ab-
ducit animum : Tanttæ vero Torori quid fiet,
quæ licet divino metu pietatem temperet 3 rur-
Tus tamen ipTum pietatis dolorem Audio reli-
gionis accendit, ftrata humi, 6c totum gremio
Tui complexa tumulum , laborioTo fefla inceflu,
triftis affettu , dies nottefque mcerorem intégrât
i N am licet fletum plerumque Térmone
fofpendat, in oratione renovat : 6c quamvis
Scripturarum memoriâ confolariones fërenti-
bus præcurrat 3 flendi tamen defiderium pre-
candi afliduitate compenTat, lacrymarnm uber-
tatem tunc præcipue, quando nemo interrum-
pere polfit, inftaurans. Ita quod miTerearis,
) habes : quod reprehendas , non habes ; flere
enim in oratione virtutis eft. Et quamquam
iftud familiare virginibus , quibus mollior iexus,
tenerior affettus,contuitu communisfragilita-
tis in lacrymas etiam fine domeftici Tenfii do-
loris exuberat 3 tàmen cùm major cauià mceren-
di eft, finis moeroribus excluditur.
77. Deeft igitur confolandi v ia , quia fuppetit
excufandi gratia. Neque enim poffis prohi-
bere, quod doceas} præiêrtim cùm religionis
) adftruat lacrymas , non doloris j 6c communis
ieriem deplorationis metu pudoris obtexat.
ConTolare ergo qui potes adiré animum, pe-
netrare mentem.Cernat te efle præTentem, Ten-
tiat non eile defunttum j ut cujus Tecura de me.
rito , ejus TunttaTolatio,diTcat pro eo non graviter
dolere , qui Te admonuerit non efle do-
lendum.
78. Sed quid ego te morer,frater ?quidex-
Tpettem , ut noftra tecum commoriatur , 6c
I quafi confepeliatur oratio ? Licet * ipfa Tpecies
6c exanimis corpori$ forma Toletur, oculoTque
manens gratia 6c permanens figura demulceàt;
nihil, inquam , moror, procedamus ad tumulum.
Sed prius ultimum coram populo * vale
dico,pacem prædico, oTculum Tolvo. Præcede
ad illam communem omnibus & debitam , fed
jam mihi præ ceteris defiderabilem domum.
Para hoTpiti conTortium j 8c quemadmodum hîc
omnia nobis fuere communia, ita illic quoque
F jus dividuum neTciamus.
79. N e , quæTo, cupientem tui diu diffhras,
properantem exTpetta, feftinantem adjuva,6c
fi diutius morari tibi videbor, accerie. Neque
enim umquam prolixius abfuimus à nobis, tu
tamen Tolebas revifère. Nunc quoniam tu redire
jam non potes, nos ad te ibimus : æquum
eft ut officium rependamus , fubeamus viccm.
Numquam nobis fuit vitæ conditio difcretior :
fèmper aut iàniras aut ægritudo communis jut
cùm alter ægrefeeret, alter in morbum incur-
Itavit, urgente jam in diem quodam noilis occafu ; fed audacior eft
ca eorrcttio, quàm uc à nobis admicci queac.
* Hinc intellfgas apcrtam fuiffc Sacyri cadaveris faciem.
* . Cognati demortuo ter vale ideo conclainabant, ut non modo
teftarcntur affedtum fuum, fed præcerea uc fi forte ipiritus, qui
1 putabatur cxclufus > adliuc in ce dclitcfeerct, iftis vocibus cxcita-
I retur.
a
b
De fide Refurreótionis Liber 11. U 35
reret: & cürti alter revalefceret,uterque cohfiir.
geret. Quomodo jus noftrum amifimusj Et nunc
confortium a:gritudinis fuit, quoniiodo mortis
coniortium non fuit ?
80. Tibi nunc, omnipotens Deus, innoxiartl
* commendo animam, tibi hoftiam meam offe-
ro : cape propitius ac Terenus fraternum muiius,
* . Et Iiic quoque teftimenmm redditur catholiconlm prccibus
Afacrificium facerdotis. Hx c meí jam l ibami lia
prxmitto, in hoc ad te pignore verno, non pecunia:,
fèd vitfc pignore j ne me diutius rfcfide-
re faciàs tanti feenoris debitorem. Non medio-
cris eft fraterni amoris ufura j nec vilis naturàe
Tors , quam cumulant incrementa virtutis. Pofi
funi ferre, fi cito cogar exfolvere;
p ro m o rtu o rúm fubfidio & liberatione offerti folitis-.
L I B E R S E C Ü N D U S .
D E F I D E R E S U R R E C T I O N I S *
Ü c Uperiore libro aliquid indulfimus defi. A gloria: fuàvitatem etiam in fermone nobis hodie
derio, ne tatnquàm ferventi plaga au- revivifeat.
" ' " ^ 4. Ordiainur igitur ab eò, iit lùgehduhi nobis
noftrorum obitum nón elle dòceamus.Quid
enim abfurdius,quamutidquod feiasomnibus
efle praferiptum ^ quafi fpeciale deplores ? Hoc
eft animuni fupra cortditioném extollerej legem
non recipere communem, natura confortium
recufare, mentem carnis inflari, 6c earnis ipiìuS
nefeire menfùram-. Quid abfiirdius j, quam nefteriora
adhibita medicamenta exafperarent
magis ,quam lenirent dolorem: fimul quia fra-
treni fepius alloquuti fumus, ÖC oculis tene-
bamus, abfurdum non fuit relaxare paulifper
afFettum natura, qui lacrymis magis pafeitur,
fletibus delinitur, ftupore defigitur. M o l l i s
e n im ÖC tenera fpecies eft forma pietatis,
nihil infolens amat,nihil immite, nihil durum*. _
ferendo autem probatur patientia, quàm re- B Tcire qui fis, affettare quod non fis ? Aut quid
fiftendo,
2. Ergo quia dudum dies mortis inter lacry-
mabiles adfpettus debuit animum declinare fra-
ternum, quia totum tenebat j nunc quoniam
* die ieptimo ad fepulcrum redimus , qui dies
iymboium futura quietis eft , a fratre paululum
ad communem humani generis cohortationem
juvat derivare mentem, intentionemque trans-
fundere j ita ut neque tori fenfibus defigamur
imprudentius , quam quod futurum feias , id
citm acciderit, ferre non poffe ? Natura ipfa
nos revocat, 6c ab hujufcemodi moeroribus qua-
dam fui conibLatione fubducit. Quis eft enim
tam gravis luttus, aut tarn acerbüs dolor , in
quo non interdurrt relaxetür animus ? Habet
hoc natura > ut quamvis homines in triftibus rebus
fint j tamen fi modo homines iunt i a nice*-
rore mentem paulifper abducarit.
in fratre, ne obrepat affettus : neque tanta ex- C y. FuifTe etiam quidam feruntur populi, * qui
foies pietatis & gratia eum, quem diligimus, t—
deferamus j 8c vere ipfi nobis tanti doloris^au-
geamus injuriam, fi hodie nobis 6c * in ièrmo-
ne moriatur.
3. Unde propofuimus, fratres cariffimi ^ fo-
lari nos communi ufo,nec durum putare, quid-
quid univeriòs maneret j 6c ideo mortem non
efle lugendam : primùm, quia communis fit, 6c
cunttis debita : deinde, quia nos faculi hujus
ortus hominum lugerent, obitufque eelebra-
rent. Nec imprudenter 5 eos enim qui c in hoc
vita falum veniflent, moerendos putabarit : eós
vero qui ex iftius mundi procellis 8c fluttibus
emerfiflènt, non injufto gaudio profequendos
arbitrabaiitur. Nos quoque ipfi * natales dies
defunttorum oblivifcimur j 6c eum quo obie-
runt diem, celebri folemnitate renovamùs.
61 Non eft ergo gravis fiibeundus meerot
abfolvat arumnis : poftremo, quia fomni fpecieD Tecundum naturam 3 ne aut excellentiorein aliubib
ab iftius mundi labore requietum fit, vigor
nobis vivacior refundatur. Quem dolorem
non foletur refurrettionis gratia ? quem non ex-
cludat mcerorem , fi credas nihil perire morte j
immo ipfius mortis celeritate fieri,ut plus perire
non poffitì Erit ergo, fratres cariflìmi , ut in
adhortatione communi, etiam fratri noftrum
pendamus afFettum : nec ab eo longiusdeviafle
videamur, fi per refurrettionis fpem ,6c futura
* . H is vcibis non folum indicatile hanc orationem habitam effe I
die feptimo àfepultura ejufdcm Sacyti, vérùm etiam eumdem diem j
in funeribus peculiari cjuadam ratione coli folitum. Quod etiam». |
num tam circa illum, quam circa tcrtium, nonum ac trigefimum i
aliquatenus rctinetur. Sed de hoc in Orar, de Obit.Theod.
a . Plerique mff. & *’» fermone moriamur.
b . Non pauci mff. ab ijliufmodi labore. I
». He ro d otu s,quem Cicero in Cenfolatione d e fil ix obitulau— I
d a t , populos apud quos obtinebat ca confuetudo, memorar lib» j . |
cui licet adjicias Val. Maximum lib. i.. cap. 6 , Solinum % Pomp, i
Me la m , & alios. Vid e fimilitcr Tulfium fub finem prima T u fi |
&ua{1. ubi eamdcm illius rei caufam , qu x ab Ambrofio hlc fubji
c itu r ,e x Euripidis verfibus proni
C . Mff. aliquo t, in hoc v ita turfu ; unu s, i¡
S. Ambr.Tom.11.
quam natura exceptionem nobis arrogare vii-
deamur, aut communem recufàre» Etenim mors
aqualis eft omnibus , indifereta pauperibus -,
inexcepta divitibus. Et ideo licet per unius pec- R o m .j .ì i .
catum, in bmnes tamen pertranfiVit 3 ut quem
generis non refugimus auttorem s non refiigia-
mus 8c mortis : & fit nobis ficut per unum mòrs,
ita per unum etiam refitrrettio • nec recufemus
arumnam, ut perveniamus ad gratiam : V en ii
alii nonnulli, in hoc vita folum. Sed reftius a l i i , & omnes edir:
in hoc v ita fa lum , id eft , in hoc mare ; falum enim dicitur vel .à
hune V » turftu ■ Il
, feu fàiKos,- quod eft aqua fluituans : vel à eu \o s , quò
& mare & ja& atio fignificatur.
* . Natales dies defunHorum, intcllige non cantum martyrum ,
de quibus Cyprianus epift. paran. Se alii pluiinti memineruUt ; fcd
etiam aliorum chriftianorum, quorum obitus quorànnis precibui
atque facrificiis celebrati confueverat > ut difccie eit e x Tertulliano
lib. de Monòg.- cap. io . Denique natales1 dies ac natàlitia p rzter-
quam quod martyribus accommodabantur , quo lenfu in Paulini
carminibus de famfto fe lic e iion femel pofita funr,aptabantur edam
aliis rebus. Sic Ambrofius Ijb. 8. in Lue. num, 7?• ^ epift. 4- ad
Telicem Cem■ num. x . faecrdotii initi natalem dicit : quo ultimo
loco, etiam nonnihil à nobis obfcrvatuih eft.
C C C G