Sanófci Ambrofi
* Scripta
9 2 9
* E P I S T O L A X X X V I .
Xogabti ijtiemtodTto fpiritum Paulut fcripftrìt poflulare pro
' nòbte geiriitibus inenarrabilibus, rejpondetur non alitm
de notar i nifi Spiritar» fanttmt, qui & orationes rußras
dir itif> & gemit pro deUBis nofiris .gemttu inenarrabili
yboc efi, cttlefli.
A m b r o s i u s H o r o n t i a n o .
6.
Ibidem.
1 G»r. i rj.
E, al. 1.
1 9 3 0
fic it : Ventrem meum doleo. Et frequenter inctíg-
nantem eum legimus dolentem. Gemit autem
, ut auferat peccata noftra, doceat nos
agere poenitentiam. Eli enim pius gemitus,&
plenus auclcrritatis, de quo dicit Propheta: Et
gemitus meus non eft abfconditus à te. Non enim
latabat ut Adam, lêd dicebat g Ecce ego paftor,
(ft grex ifte quid deliquit ? Ego peccavi, in me
vindica.
6. Ex hoc igitur gemitus Spiritus Dei 5 d 8c
Hiir.yif,
'M i M
I- Par. x i
C Oncatenantur fibi epiftolæ noilræ, ut ^ ^ ,
tamquam inter præfentes videamur fer- g ille Prophetæ gemitus, bene ineffabili«^ quia
monem caldere 5 ita ego ex tua interrogano ne,
■tuque ex mea explanatione epiilolis fcribendis
materiam damus.
z. Moveri enim te indicafti de quo fpiritu
dicium fit: ¿Puia poftnlat pro nobis gemiti bus ine-
narrabiltbus. Superiora igitur repetamus ; ut
le&io manifeftet, quod quxrimus .; similiter,
inquit , (ft Spiritus adjuvat inftrmitaum noftra
oratiohis. Nonne tibi videtur Spiritus fanclus,
cælellis. Ea enim quæ in cælo audivit Paulus
ineifahilia audivit} ut fari ea homines non de-
beant : fed quæ occulta hominibus, Deo nota
funt. Novit enim omnia, qui fcrutator eil cordis
: fed ilia fcrutatur, quæ mund’avit Spiritus.
Novit ergo Deus quid poilulet Spiritus, « 6c
quæ Spiritus fapientia fit 5 quæ interpellât pro
fiinclis, ficut habes : ffhna. (ft Spiritus interpellât
pro nobis} pro quibus enim Chriitus pafllis
quia adjtttor nobis eft, ficut ille cui dicitur : q eft, 8c quos fangnine mundavit fuo, pro iis in-
Adjutor mens es tu, ne derelinquas me , ne que
defpicias me , Deus faintarts meus.
3. Quis enim alius fpiritus , qui poffit docere
Paalum quid oraret ? Docet autem Spiritus
Ghrifti, ficut 6c Chriftüs, orare difcipulos fuos.
-Quis autem poft Chriftum doceret, nifi Spiritus
ejus, quem ipfe mi fit, ut doceret, 6c dirigerei
noftras orationes : oramus enim Spirita,
oramus 8C mente. Ut bene mens poffit orare,
præcedit Spiriru's,8t deducit earn in viam ree- j)
tarn j ne obrepant carnalia, ne minora, ne
etiam majora viribus : 'Vnicuique enim datur
manifeftatio Spiritus ad utilitatcm.f^tnique ferip-
tum eil : Petite magna, 6c parva adjicientur
vobis, Petite cæleilia, 6c terrena adjicientur.
4. Ergo vult nos majora petere,non in ter-
renis morari. Ille autem feit quid tribuat, dividati
fingalis , prout vult. Dicit enirri inter-
dum, feiens menfuram, quam nos ignoramus :
Non poteftis hæc modo accipere. Peto mihi £
paffionem martyrii, b Spiritus fàn&us promtus
eft : fed videns infirmum carnis meæ, ne dum
majora cupio , minora amittam , dicit: Non
potes hæc accipere. * Quales occafioneshabui:
6c de ipio prope fine revocatus fum ì No vie
enim bonus medicus * quæ efea cui apta fit in-
firmitati, 6c cui tempori ad profe£tum valetu-
dinis. Interdum opportunitas efex fànitatem
reddit : quod fi importune aiiquis accipiat, aut
non convenientem, implicatur periculo.
5. Ergo quìa nos nefeimus quid oremus, 6c
quomodo oporteat, poftulatcpro nobis Spiritus
fàn&us; eft enim Spiritus advocati noftri
Jèfu : 6c poftulat gémitibus ineffabilibus ; dolet
enim pro nobis 8c Chriftus. Et Deus Pater dia
. Nonnulli mff. Adjator meus efte
b. Oiïines edit, âc mff. nonnulli, fpiritus promtùs eft : fed plures
« c potiores addunt S fa n d us ; qu x vox cum (crie oràtiónis minime
pugnar. •
* Legationes fuas ad Maximum tyrannufn , ficut & Juftinx
petfecutioilem : de qua f i qu x fcripfit (anclus Antiftcs, attentius
¡perleras., fateberis non ilium mattyrio, fed martyrium illi defuiffé.
* . Ambtofianum hune locum contende cum Auguftinianis ali-
■qnot, maxime vero cum his ê lib. 1. ad Simplic. quxft. i . & lib.
-de Dono Perfever, c .i 4 . ubi de congrucntia vocàtiònis divinx difpu-
tatur ; & non m ;diociem inter prxceptorcm ac difeipùlum doitri-
i i x affinitatem rcperies.
' • -e. M f f aliquot,pro nobis ; Spiritus eft enim a dweati : reliqui,
& omuos edit, ut nos in te x tu , nifi quod vet. edit, a c mff. non
terpellat 6c Spiritus. Vale, 6c nos ut filius dilige
j quia nos te diligimus.
* E P I S T O L A X X X V I L ,
•Cum S im u l i c i an us A m b r o s io teftatus.efiet eum
utiliter fatturum •f i quid ex Apoflolo difiereret apud popular
» , ipfius voluntati fe hoc daturum Jpondet fanatts
mir y maxime cam arnicum in eo judìcern fibi futurum
t>ofc.it. Jtaque mittit ad eum, quodeodem ab finte dif-
putdverat. fcilicet libertatem nofiram in fapientia pofi-
tarn effe : quam fententiai» à philojopbis ambitiofe jaffa-
■tam dicit. Hanc tamen a Patribas proditam cum ex Salomone
adftruit, turn exemplis Jacobi ac Jofìphi. E x his
oftendit non ven dii ione fervum , at fapientia libemm
quemqtte fieri. Hinc demonftrato quis liber . ari ficus.
cum folum definit fui juris effe . qui no/f cogituri u n de
■colligit firvire cum liberiate interdurn jungt. Sub hsc
fiquuntur vere liberontm quidam exempla & defenptio -
nes. quibus fubditur liberiate hunc uemum fruì , qui
vìvat ex legibus. Deinde nonnullis contra philofophos
difputatis, eorum heroibus Chrifiianos opponit . Ac tandem
ubi confirmavit eos, qui pravis ajfe&ibus fierviunt,
über os non effe j quomodo membra no f r a juftitia fir -
viant y docet.
A mb r o s io S-f S im p l i c i a n o falutem.
1. TT\ R.oxime cùm vetcris amoris ufu fami-
liaris inter nos fermo ciederetur , de-
leótari te infinuafti mihi, cùm aliquid g de Pauli
apoftoli fcriptis còram populo ad difputandum
adfumerem $ quod ejus profundum in confiliis
vix comprehendatur,ful)Ume in fententiis au-
p dientem erigat, difputantem accendat : tum
quia in plerifque ita fe ipfe fuis exponat fer-
mónibus, ut is qui tra,6lat, nihil inveniat quod
..adjiciat fuum j ac fi velit aliquid dicere , grammatici
magis quam difputatoris fungaturmu-
nere.
pauci vocem Spiritus ante advooati prxtermittunt.
d. Nonnulli mff- & ille profitto gemitus.
e . Pauci m(T. & qui Spirittts fapientia fit.
f. T hu an . unus, t elidano : k d aliorum, acque edit, retinends
inicriptio eft.
g . R om . editi fòla , de Pfalmiftt myfteriis, v e l de P a u li. . . .
quod eorum profundum.. . . ipfi fu is exponant fermonibus. Mani-
feftumautem eft: non alio conlìlioha-c & iimilia abeditoribus Rom.
interpolata fuiflc in hac epiftola , hili ut illam inter expofitiones
Pfalmorum intruderenc. Qu od porro ad locorum qaorumdam
Paulinorum obfturitatem, eodein piane modo de illa loquitur A u -
guftinus ia epift. ad Rom. Quin fc Petrus ipfe epift. x . cap. j .
Verf. m earn dem agnofdx.
t S cripti
ircan.jíy.
Eccl. I7 .IX .
d
Matih i } .
9 31 Epifbolarum Claflìs I.
1. In eo tamen quoniam & Veteris aiFeélum A
amicitiæ, 6c quod plus eft, paternæ gratiæ amo-
rem recognofco (nam vetuftas habet aliquid
cum pluribus confociabile, patrius amor non
habet) tum quia non jejune me feci ile jam ,
quod poftulas, arbitratus es, parebo voluntati
tuæ, admonitus præfertim, & provocatus exem-
plo meo , quod mihi non difficillimum ; quia
non magnum aliquem, fed me ipfum imitabor^
cum in meos non magnos aliquos ufus re-
vertor.
3. Et de confiliis quidem , cum beata: vita
imago atque effigies noftro fermone exprime-
retur , putamus earn faclam complexionem, ut
pluribus fortafle aliis ^ tibi certe amanti noftri
non improbemurj licet difficilius fit tuo judi-
cio,quam plurium non difpiicere:fed judicii
pondus affedu ablevas, eoque mihi blandior.
4. Ha:c autem epiftola, quoniam te abfen-
tem a offendit, de fententiis Pauli eft apoftoli,
qui inter duos filios affe'du cèrtaret paterno -,
fed difcreparet judicio (affecftus enim ncceffi-
tudine defertur , meritis autem judicia fornian-
tur ) cùm divideret alteri gratiam, alteri mife-
ricordiam : fiipienti gratiam , infipienti mife-
ricordiam 5 quia ad virtutem fe propriis virh-
bus erigere non poterat,nec fp on tan eum greil
ihm adtollere, benedixit eum, ut ferviret fratri
fuo -, & effet ipfius fervus, oftendens ita f dete-
riofem effe fervitute infipientiam, ut remedio
B ei fervitus fit5 quia ftultus regere fe non poteftv
& nifi.moderatorem habeàt,præcipitaturproi
priis voluntatibus;
8. Diligens ergo pater g &confuIens , fervum
eum fratris fui fecit, ut ejus regeretur confilio-.
Ideo inconfultis populis iapientes quique adhi-
bentur redores , qui plebeiam infipientiam ip
gore proprio regant 5 ut potentiæ fpecie domi-
nentur, quo vel invitos audoritate poteftatis
, f . . I fu1 bAj iciant ad obedi endum p rudentilo/Jr UibUuksU -U U6lcltlU)
qui nos a lervituce in libertatem vocat dicensiC qbfequendum legibus.Impofuit igitur infipicn-
. Tretio cmti eJHs , notile f t r i fir y i horuinum , ti velut indomito jugum , & cui in gladio fud
oftendens libertatem .noftram b in coenitione vivendum dixerat, libertatem nevavit • ne te j
effe fapientia:. Qu* fententia magno à philq- meritate laberetur, prxfecit ei fhTtrem’ -éujus
lophis fluébuataatque jaftata eft difputationis aufioritateSe moderationefubjedtus proSeeret
molimme, dicentibus quia omnis fapiens liber ; ad converfionem. Et quia fervitus hab’ t difere.
omms autem «infipiens ferviat, tionem ( eft enim rteeeffitatis infirmior, voluu-
5. Sed multo hoc prius David filius dixit; tatis fortiòr ¡quia pulcrius: eft bonum, quod
qui ait : Stulttts ficut luna mutafur. Sapiens non e¡í neceflìtate fit , fed ex volúntate”) ideo
emm non metu frangitur , non poreftate mu- ei primo jug.um;impofuit neceffitatis poftea
tatur , non adtollitur profperis', non triftibusD benediaionem ei voluntaria: fubjeftionis im.
mergitur j ubi 'enim làpientia, ibi virtus ànimi, pertivit.
ibi conftantia Se fortitudo, Sapiens ergo idem ‘ 9. Non igitur natura fervum facit ( fed infieft
animo, non minuitur, non augitur rerum piemia : nec manumilEo liberum ; fed difcipli.
mutandnibus : nec ut parvulus fluduat.ut cir- na. Denique Efau liber natus eft, & fervus 'ìu'itm.
cumferatur omni vento doarin* , fed manet fafiüs eft ¡Jofeph venditus ili férvitutem eft Se lm>i ì
perfe<ftus in Chrifto, fundatus caritate, radica- elcaus eft ad poteftatem .; ut fuis emtoribus
tus fide. Sapiens ergo defedus rerum ignorar, .imperar«. Non dedignabatur tamen obfec
d&yariqs animi caius nefeit: (èd fulgebit ficut quiumfedulitatis,fedtenebat virtutis faftigium
fol juftiti* , qui in regno Patris fui fulgen confervabat libertatem innocenti* ; integrità^
i . linde tamen hoc pjenips hauferit Philo- p tis auftoritatem. Unde puiere pfaìmifta aie. :
íbpiKhli-al , drlre> qmuioa Pacr'um diíciplina 6Ccr pr ud1 ^e.n. .c: ,i.a , r._ / .... . r . .1 - t .
cohfideremus. Nonne primus Noe , cùm ad-
vertiffèc quia infipiencer filius fuus Cham rife-
rac nudatum patrem, maledixit ei,dicens : e Ma-
le di cías Cham , ferviis domcfticus erit fratribus
fuis -, 8c præpofiiit ei fratres ejus dominos , qui
fapienter pacris fene&utem honorandam pu-
tarunc ?
In fervum venumdatus eft joßph : humili ave runt Pf io y. tg;
in compedibuspedes ejus. Inftervtim, inquic, venumdatus
eft> non fervus fachus. Humiliaverunt
pedes ejus, non animam ejus.
io. Quomodo enim humiliata eft anima, de
quä dicit : Ferrum pertranßvit anima ejus ?Nam
cùm aliorum animas peccatum cranfeat ( fer-
rum enim peccatimi eft, quod eft penetrabile )
7. Nonne etiam fons ille difciplinarum orh- Jofeph fancti anima ita non patuit peccato, ut
niumJacob,ubertatem diiputationishujus om.
ilium peitoribus infudit, qui làpientia: merito
prariatus eft fratri feniori ? Denique pater pius,
a . R om . edit, fòla offendit , de pfalmo eft c i v . qui hodie leciti s
eft . ¿ ' de fententiis See.
b. Omnes edit, in Chrifti efhfapien tia.- niff, frequentiifinii; m
fChrifto effe fapientia : unicus Boyer. Sc edit. Eraf. ac Gill, ad mar- 'incm , in cogniti òne effe fapientia. Ncque vero gcrmanam hanc
e ¿tionem effe dubitamus, alias e x voce co.gnitione in antiquo esemplari
ex'efa profluxiffe exiftimantes. N am five leeas in Chrifto
fapientia, quod fenfum clficit parum congruum , five in Chrifti
fapientia ,quod paulo concinnius videtur ; quonaih pafto fubj ungere
i lan6tus Do/tor hanc ièntentiam magna contentions jactatam
e ffe à Philofophis. Atqui è contrario libertatem in cognitions (h-
pientix politam , leu Ibluhi iàpiénccm effe liberum uoici magno
ambitu venditaverunr. v « fa tu r in hac materia Parodoxum j . M .
T u llii,& s . non in m uìtulndircrlà.Clemens A le x.lib.}. Pxdag. c.6.
folum chriftianum divitem adltruit : Philo quoque omnem probum
potiti liberiate demonftrat edita commentatione fub eodem titu lo,
e x quo nonpaucain hanc epiftolam tranftulit Atnbrofius nofter,
quemadmodum in lib. i. de Jacob & Vita beata cap. 7 . & 8. &
S. Ambr, Tom. 1 9
magis peccatum ipfa peiietraret. Denique nec
heriiis illecebræ flexus eft delinimento
immerito fíammas non fenfit libidinis
nec
quia
lib -a-cap .r. & j . ubi traéfatur idem argumentum, quxdam etiam
mutuatus eft ,u t in Admonir. ad eo/Hcm libros oblcrvavimus.
c. Rom. edit. infipieAs ferviis. A t icquenti verfu pro D a v id filius
.dicit, mff. multo plures legunt, D a v id dicit ; aliquot autem Salomon
dicit. Quam ob rem porro Salomoni Ambrofius tribuat E c -
clciiafticum, dìximiis tomo i. pag. 807. De plagiis vero philofo-
phorum tot tamque multis locis curri eodclh priori tom o , rum
etiam hoc ipfo dilpu tat, Ut cis rccenfcndis arbitremur fupcrfe-
dendum.
d. Omnes edit, varium ahimum ncfcit: mff. vero plurimi varies
animi cafus, quidam etiam motus nefcit : alii nónniilli, varias animi,
Boyer, varius effe a n im i, nefcit. Haud incommode.
; e .Rom . edit. fo la , tAnledictus Chanaani. Et certe fcribunt L X X ,
’Gkitsnatsft* XfMt qaos hoc lo c o , ficut & alibi fequutum confiàc
Ambrofium.
f. Eadem edit, detener cm effe infipientiam ; fed cur fublata fit
Vox fe rvitute , nihil c au lx eft.
g . Mil. aliquot, ^ confrlans fe rvum eüm See.
N N n ij
S fJljM t |i| i 1
I |p
III
s
ill