i *77 Saniti Ambro ili 1178
Matth, i l .
■3.S-4 Ö -I9 .
P fa l. 4 . 1 0 .
Matth. 11.
Thren. } .
T t c c l.t j.f.
ijvieergo defierit à peccati?, 8c fueric ad melio-A induàt animo patientiam : dabitque percutien.
ra in quacumque converius «tate, habebit iu-
periorum indulgentiam peccatorum, qu« fue-
rit vel pcenitendi confofllis afFectu,vel corrigendi
averiacus ingenio. Sed huic cum plurimis
venia: focietas emerend«-,* p l u r i m i e n i m fune
qui ie à peccatis 8c lubrico juventutis in fonec-
tute revocare potuerunt : rarus autem qui in
juventute grave jugum feria iobrietate pprta-
yerit. Hoc eli illud jugum , de quo Dominus
ti maxillam fuam , etiam cædis b contemnens d
injuriam ; ut mandatis obfequatur cæleftibus.
13. Magnum eft enim vel abftinere à vitiis
juventutis ,vel earn in ipfo juventutis veftibulo
derelinquere, atquecad ieriora converti ; lu- c
bricæ enim & perplexæ font viæ juventutis.
Denique Salomon ait : Tria mihi impofiibilia Prov.fo.
funt intelligere, & quartum quod non cognofco. Vef- l8'^ l9'
tigia aquiU volantis, dr vins ferpentts in petra,
in Evangelio ait : Venite ad me omnes, qui labo- B dr femitas navis navigantis, dr v i as viri in juratis,
d r onerati ejìis ; d r ego vos reficiam : folli te
jugum meum fuper vos. Si quis ergo antequam
gravi oneretur peccatorum forcina, tulerit jugum
in juventute,fingulariter fodebit : non cum
plurimis conferendus, fed cum ilio qui poteft
di cere : epuoniam tu fingulariter in fpe conjìituijti
me.1
1. Sed forte dicas: Quomodo jugum grave
dicit Hieremias, cùm in Evangelio Dominus
ventute. David autem ait : Veliti a juventutis pf*l.%+.7,
me a dr ignoranti a meA ne memineris.Javenis enim
non folum fragilitate lubrica: «tatis prolabitur,
verum edam ignoranti^ cadeftium mandato-
rum pierumque delinquit : cito autem meretur
veniarn, qui pr«tendic ignorantiam. Propheta
itaque dicit : Delìtta juventutis me a dr ignoranti
a me a ne memineris. Non dicit : Delnfta fe-
nectutis me« , & feienti« me« ne memineris':.
dixerit a Jugum meum fuave , dr onus meum leveC fed quali propheta,qui cito correxerit & emeneß?
Ac primo difee, quia* Gr«cus jugum tantum
modo politic , non addidit grave. Tarnen
& illud adverce, quia etlì ita elTet in Thre-
nis, in Evangelio tarnen jugum fuave dixit, &
onus leve, non jugum leve. Poteft enim grave
jugum Verbi efle, fed fuave : grave adolefcenti,
grave juveni , cujus «tas eft florulentior 5 ut
nolit jugo Verbi fubjiciendam animi pr«bere
cervicem. Poteft & grave Verbi jugum a videri
propter onera difeiplin«, aufteritatem correcdaverit
vitia juventutis , «tatem ignorantiam-
que prætejidir.
14. Valencinianus quoque etiam in delitfto
Prophet« fimilis aie : Deliba adolefcenti a dr ignoranti
a me.e ne memineris. Nec iolùm dixit , led
edam ante correxit errorem , quam difeeret
efle lapfum alicujus erroris. Icaquedicit: Cor-
re&ionem juventutis me«ne memineris.ERROR.
i n P L U R i B u s e s t , in paucis corredio.
iy. Et.quid jam dè aliis dicam, qui etiam
tionis , pondus abftinentiæ , reftriétionemqueD ludo juventutis putaveric abftinendum , refelafcivi
«} luave tarnen efle frudu grati«, ipe re-
munerationis «tern« ,purioris confcienti« fua-
vitate. Tarnen jugum Verbi luave dixit, ònus
obedienti« leve ; quoniam ei qui jugum Verbi
patienti cervice fufeeperit,difeiplin« onusgrave
elle non poterit.
12. Qui ergo tulerit à juventute jugum , fin-
gulariter fedeoit, & filebit, revelata libi gau-
dens divin« remunerationis «terna myfteria.
candamd «tatis licentiam , feveritatis publicar
duritiem molliendam , lenitatem fenedutis in
alienis annis deferendam e i, qui in periculum
convidi criminis vocaretur ? Ferebatur primo
ludis circenfibus deledari;fic iftud abfterfitj
ut ne folemnibus quidem principum natalibus,
vel imperialis honoris grada * circenfes puta-
ret elle celebrandos. Aiebant aliqui ferarum
eum venationibus occupari , acque ab adibus
Aut certe filebit,non opus habens excufatione Epublicis intentionem ejus abduci : omnes feras
peccati, quod matura confelfione prævenit, Se uno momento juflìt interfici,
propera corredionedepoluit.Non enim dicitur
huic : £>ua in juventute non congregaßi, quomodo
invenios in fcnetfute ? Poteft autem & fic intel-
ligi, quoniam qui cito portaverit jugum Verbi,
hoc e ft,à juventute, non fe mifcebit cum ju-
venibus, fed fedebit feorium & filebit; donec
piena fe perfedione virtutis erudiat,& magnam
* . Cicero in Orat. pro Ai. C ilio : A c multi • . .fammi homines, I
clangimi cives fu e ru n t , quorum cùm adolefcenti e, cupi di tat es de- I
ferbttijfent, eximia virtutes, firmata jam aiate, cxftiterunt. Ad qua: !
verba fpcttaflc Ambrofium non teraère dixeiis.
* . Non ex hoc folo lo co , fed e x aliis p'uribus co^nofcerc ed
Ambrofium varias Scripturæ verfíones c^nfulerc folitum. Certe
ejuidem habetur tantum.apud i x x . A*>«9e; à? 5'pì. 0 ray «pii £uyò> & c.
fed vocem grave admictun’t vulgo Patres L a t in i,u t puta Hüarius
"Enarr. in piai, x 18 . litt Beth , & Caffiodorus in eumdem pial,
verf. 1 4 7 . quod videtur imitatus ab Anibrofio , Serm 9 . in nunc
ipfiim pfal. ubi cadem habet. Nobilius difiinàionem inter propheti-
cum illud jugum arque Evangelicum ab Ambrofio hìc propoli tam
referens : Sjuomodo jugum grave . ■ . dixerit Dominus : fugum meum
fu a v e & c ? fiibjungic : InterpresTheodoret. quia tollit fuper f e ipfum
jugum grave.
a. Omnes edir. v id e ri pre pondere ( in edit. R om . pra eliditur)
dijctplina, aufteritate &c.'omnes in il. è contrario, ut incorpore.
b . < tnnes edit, contentas injuria ; míT nonnulli, contenta injur
ia , plures ac probaciores , contemnens injuriam
c. Ita mlT uno & altero excepto, ubi habetur a d fuperiora : con-,
tra vero edit, omnes ctterunt a d famora Qnae quidem lett o etfi
u faatior videatur, licet tarnen di ce re adfertora fin minus pro ad
16. Audire in confiftorioe negotia, & Da-
nielis fpiritu, in quibus dut>itarent fenes, vel
perfon« alicujus contuitu ducerentur , con-
gruam vero adolefcentem videres fenilemque
forre fententiam. Jadabant invidi , quod pr«-
mature prandium peteret : ccepit ita frequentare
* jejunium, ut pierumque ipfe impranfus
magis fe r ia , faltem pro ad magis fe r a , intellige J India fenecfutis.
d. Mir. aliquot, atatis Itttitiam. E t h ic etiam non pauca fiin t,
qu z alludere ad cita tam Ciceronis orationem exiftimamus.
*. E x hoc loco depiehchditur Philoftorgii adverfus hunc princi-
pem iniquusanimus ; is enim de ilio agens lib. ir . ita loquitù'r :
Cùm urfis ac lemibus uteretur, annum agens vicefimum > v ita f i -
mttl atque imperio ferarum venationibus privatus eft. Sed quod
evidentius lignumcmendationis edere potuit Valencinianus, quam
quod lòlcmnioribus etiam diebus hujufmodi abftinuerit fpettacu-
l is , & feras iplas , quas ex Africa remotioribulquc regionibus adduci
confiicvilTc in lib. a . Offieiórum c a p .n . num. 1 0 9 . obfervatum
e ft, interfici jullcric ì
e. R om . edit, negotia etiam in quibus. . . ducerentur, ut Dante-
lis fpiritu adolefcentem videres fenilem ferre fententiam : vct. autem
edit, ac mil', nobifeum convcniunt, nifi quod in paucis tantum miT.
invenitur patticula que poll S fenilem.
* . jejunium hoc erat quidem ccclcfiafticum,& non mere volun-
ta rium, cùm lùbjiciatur infra : Quo & religioni facra fatisfaceret j
non tamen liberum eiat imperatori ejufilem jcjunii diebus cohvi-
via ducibus fuis folemni more exhiberi folita non prarbere ; maxime
cùm incer cofdem duccs plurimi adhuc echnicam lèquerentur religione
m.
Il 7 9 De obiru Valentiniani Confolatio.
conviyium iòlemne fuis Comiribus- exhiberet ä /
B quo & religioni facra fatisfaceret,Aicpriud.
pis humanirati.
17. Scenic« cujufdam forma ac decore deperire
Rom« adolefcentes nobiles nuntiabatur:
julfit eam ad comitatum venire. MiiTus predo
depravatus , fine mandati effe<5hi rediit : alte-
rum mifit, ne voluifle emendare vitia adoleil
ceotum , & non potuifle videretur. Datus eft
obtredandi aliquibus locus ; dedu&am tamen
* numquam * aut fpedavit,aut vidit. Poftea redi- B
re pr«cepit ; ut öc omnes agnofeerent irritimi
ejus non efle mandatum , & adolefcentes do-
cerec ab amore mulieris temperare, quam ipfo
qui potuit habere in poteftate, defpexerar. Et
h«c fociCjCum adhuc non haberct uxor.em , 8c
tamen exhiberet fui tamquam vindus conju-
gio caititacem. Quis tam dominus forvi, quam
ille fui corporis fuit?Quis tam aliorum arbiter,
quam ille fu« cenfor «catis ?
18. Quid de pietate ejus loquar? qui cùm^
b homines nobili ortos genere, b Se locupleti pròfapia,
qu« cito movere invidiam iolet,regi«
cupidicatis accufator urgeret,pr«fodus infilte-
rec ; refpondit ut nihil cruennum iandis pr«-
fertim diebus ftarueretur. Ec cùm poll aliquot
dies accufatoris legeretur libellus, calumniam
. e 0 pronuntiavit, accufatum libere,donec pr«-
fodus cognofceret, obfervare juffic. Neqùe an-;
te aut poifoa quiitjuam tanti criminis fub.ado-
lefeente imperatore formidavit invidiam. R ifitr
adolefcens, quod robufti metuunt imperatores;
19. Miferat propter recuperanda temploi
rum jura , d iàcerdptiorum profana privilegia
, cpltus facrorum fuorùm, Roma legatos •
Se , quod eft gravius, fonatus nomine niceban-
tur. Et cùm univerfi, qui in confiftorio aderant,
chriftiani pariter atque gentiles dicerent efle
»<«#.13.4j. redd^nda ; iblus velut Daniel, excitato in fo
Dei Spiritu, arguebat perfidi« chriftianos; gentili
bus obviabat dicens : Quod pius frater eri-
puit, quomodo à me putatis effe reddendum ?
cùm in eo Se religio l«datur Se frater, à quo
fé nollet pietate fuperari. ■
a. MiT. non p au ci, é» principi ( nntis , é * ne princeps ) humani- I
tatis , [cenici alicujtu forma , & decore deperirti. Roma adolefcens
nobilis nuntiabatur See. Minus commode. Exftar porro in
Cod . Theod. lex v . de Scenica anni 3 89. qua prqhibes idem hic
'Valentinianus Thymelìcam, id e ft , l'cenicam mulierem, qua: modos 1
& làltationcs facic in thymclc quse orcheftra; pars c r a t , ex U rb e
abduci. Hanc legem h or tatù Aiubrolìi datam aucumar Godcfrc-
o u s , nec male ad hanc referri hiftoriam.
* . Au t fpeóiavit, nempein fccna : aut v id it, privatim videlicet.
b. MIT. aliquot , locupletes projapid. Sed hoc loco gravius difcii-
mcn in diftinttione membroxum, quam in vocibus. Etenim omnes
edit, fic interpungunt confequcntia , qua cito movere invidiam (olet
regia cupiditatis, accufator urgeret & c tr.iT. vero ira diftinguunt,
quacito movere invidiam folet, regia cupiditatis accufator urgerci & c .
Evidens fane eft hunc ultimum fenfuin multo p r il la r e ; in priori
enim crimen five acculationis caput non exprimirur, (ècus verp
in pofteriori ,.nimirum accufatio regia cupiditatis, hoc e ft,a ffit ta t i
throni a c regii nominis. Quod porro negabat imperator pallurum
fe cflè , ut quidquam crucntum diebus j'an äis ftatueretur, extra
controverfiam eft pafchalcs fcrias hic deiignari qua: hoc nomine
propter feftì prarcellentiam appellabantur. Ambrofius de illis ita
loquitur cpift.10. num. 6. Itaque fanBis diebushsbdomadis ultima,
quibus folebant debito'urn laxari vincula & c . Venerano autem ho-
rum dictum h ìc in Valcntiniauo crac eo laudabilior , quod non
modo lege i n . de Indulg. crim. à Vaientiniano icniorc lata , q u x
in hoc fello variorum fcclcium fontes folvi jubebat,rci majeftatis
cxcipicbancur ; verum étiam tribus aliis lcgibus,quas hic ipfe V a-
Jcnnnianus nofter a jm is'38 1. 384- & 38 /. promulga vie. I
c. R om . edit, cum fupcrior. edit, calumniam pronuntiaturus : at I
lequenti yerfu cadem fo la , obvertarifu fß t ,• mlT. autem urrobique. I
ut nos in tcxctu ■ . ~ I
10. Et cùm paterno conveniretur exemplo,
quod fub patre fuo ea nullus abftulerat, re.
fpondit; Patrem meum laudads.cjuia non abf-
tUjj-ij-neC eS ° Numquid pater meus
reddidit,utme debere reddere poiiuletisiPoilre.
mo etiamfi pater reddidiffet, frater abiiulerat
imitatorem in e.a parte fratris eife memallem;
Aut numquid meus pater auguftus fùit, Se fra;
ter non fuit? Par utrique debetur reverentia ,
& par ucriufqije eft circa rempublicam gratia.
1 Utrumque imitabor : ut Se non reddam quod
pater reddere . non potuit ¡.quia.nullus abftule.
rat : & feryem quod à fratre eft conftitutum. -
loltulet parens Roma alia quscumque defi.
derat : debeó affeanm parenti, fed magis obfe-
quium debeo falùtis auaori.
11. Quid.--de amore provinciafium loquar ,
vel quo eos ipfe Compleaebatur , vel -qui ab
us confultori fuo rependebatur , quibus nihil
umquam indici pafius. eft i Preterita, inquit,
; non queunt foivere , nova .poterunt fuitinere i
* Ex hoc Jaiidanr provincia: Julianum ; & ifte
quidem in robuiia s ta te , ifte in proceiTu ado.
leiGCntne : file plurima reperit, Si exhaufitom.
mapijfte nihil’mvenit, & omnibus abundavit.
11. Audivit in Traufaipinis partibus pofitus,
ad Italiae fines barbaros propinqtiaife, foiiici-
tus ne-alieno lioite iiium regnimi adrenr.iretur,
venire propcrabat, cupieiis dimittere Gallicana
otià, 8c pericula noilra liiicipcre.
) 13. ilaic mihi cum aliis conuminia. Illa pri;
vara, quod faspe me appellabat abfentem, c & à
me mitiandum fe facris. m’yfteriis pratferebat.
Q i# ecia® càm rumor quidam ad Viennen-
f.111 pcrtaliàct urbe«!,quod invitandi ejus ad
Italiani guada eo pergerem s quam gaudebat,
quaitìffatulabatur me fibi optato àdfore, Mo.
ra ei adventus mei prolixior videbatur. Atque
utiaam adventum ìpfius nullus pneveniflet
n unci us •
: 24. Jam promiièram me profècturum , ré-
" ftondens * vel lionoratis petentibns, vel p r ® .
fefto, ut-tranquillitati Itali® confuleretur, me
ficitt fnperfluo ingerere no« poflem propter
| <3. Min nonnulli, facer do turn ju ra . Duobus porro diverfis temporibus
gentiles religionum fuarum reftitutionem à Valenciniano
juniorc poftulaverune , anno fcilicec 38 4 . quo prafettus R om a
Symmachus e r a t , cujus Relationi Ambrolius epjftoia 1 7 , & 1 8 .
refpondit. Cùm autem cum tcmporis nihil impccralfent, occafio-
nem ,utaucumabant, commodiorem natti > rcduce'nimir.,m Con-
ftantinopolim Th eodo fio, & Valcntiniano in Galliis ab Aibogafte
infervitutem propemodum reda tto, priorcm fuum conatum , fed
I c ffittu irrito , iteraverunt. Dc hac ultima petitionc loquitur hoc
lo co fanttus P ra fu l ,q u am paulo ante obitum hujus prinapis ei
oblatam infra fignificat. Ucramque autem egregie d ftinguic cpift.
3-7. a d Etigenittm , unde Paulini error detrgitur ad legationcm
C a la t i in Gallia- millam duos Ambrofiano’s nbellos referentis , u t
ad eamdein epiftoiam obfervavimus Quod vero priorem lelatio-
ncm h ic (ilcntio Ambrofius praterie, & modeftix caula facit 3 ne
fe ipfe laudare videretur, & honoris in Valentinianum, ad qucm
fecunda repulfionis gloria redibat univerfit.
*. Julianum apoltatam intellige , à quo nonnulla provincialibuff
; remifla difcimus ex lege 1 1 . de ¡mmunit. conc. lege 1. de 1ndulg,
debit. & lege item 1 . de A uro ( oron. EjultJem principis liberalità--
tern ethnici fcriprores mirum quantum effirant. Adifis Libanium
8c Mamertinum iriejus Orat. panegyr. & Ammianum hb iy.Hift.
i cap.4 . quem locum ciim iis.qua lib.16. cap. f . idem dixcrac, a«rc
conciliari fatetur V alcfius.
c* Vat. edit, cum parte mlT. ^ d me in i tint urn ; R om . cum
aha parte , & à me initiandum; quod potius habendum fequentia’
1 plane perfuadent : quibus etiam adderc lic e t , q u x au Theodofium
è p i f t ./ j . num. 1 . fcribit vir fanttus.
* . Quinam dicantur honorati , explicàtum eft ad lib-a- Office
cap. 1 9 .num. 1 3 0 .Quod autem (ubdic fe ab adeundd imperatore vc—
rccundia re vo c ali, jla n c congruit cum cpift.i. a d Grattap. num.i.