1 1 2 1 Saniti Ambrofii I I 2 2
gia in terris pöfiti fuftineftius- nam quem non»
potuerunt naufragia maris ad mortem dedu-
ccre, ftrenuis natatibus evitata,ejus mors cce.
•pit nobis efle naufragio. Quid enim fupereft
iuavitatis., quibus tarn prteduice decus , tarn
•clarum in his mundi tenebris lumen extin&um
•eft : in quo non noftra: folum familiar, fed to-
tius patria: decus occidit?
z8. Habeo fane vobis , fratres dilediilimi,
plebs fanda , maximam gratiam , quod non
alium dolorem meum, quam veftrum putatis,
quod vobis accidifle hanc noftria creditis ioli-
tudinem ,quod fletum totius civitatis, a:tatum
»omnium, ordinum omnium vota , nova qua-
dam pietate defertis. Non enim mifericordia:
privata: dolor, fed quoddam publica: officium
8c munus eft gratia: :aut 11 qua vos mei tangit
-mifericordia, quod talem fratrem amiierim,
habeo frudum uberem , habeo veftri pignus
afFedus. Mallem fratrem viventem } fed tarnen
publicum officium in fecundis rebus jucundius
eft, in adverfis gratius^
19. Neque vero mihi mediocre meritum
tanti videtur officii. Neque enim otiofe vel in
Adibus apoftolorum , Thabita mortuä, flen-
tes vidua: defcribuntur, vel in Evangelio mota
lacrymis viduse profequens turba funus adolefl
centis inducitur , cui refurredio debebatur 5 il-
lam tarnen Thabitam vidua: , hunc tota civi-
tas flevit. Non ergo dubium eft * veftris lacrymis
apoftolorum patrocinium comparari: non,
inquam, dubium eft Chriftum mifericordia mo.
turn, cum vos flentes videret. Etfi nunc non
tetigit loculum,b fufcepit tarnen commendatum
fpiritum: & fi non appellavit corporis voce de-
fundum ; divine tarnen poteftatis audoritate a
cruciatibus mortis,8e a nequitia: fpiritalisincur-
fionibus ejus animam liberavit: & fi non reie-
dit in loculo, qui erat mortuus 5 tarnen requie-
vit in Chrifto: 8c fi non Ioquutus eft nobis; tarnen
ea qua: fupra nos funt, cernit: 6c qua:
potiora funt nobis , jam fe videre hetatur. Per
ea enim qua: in Evangelio legimus, qua: futu-
ra funt intelligimus : 8c pra:fentium fpecies indicium
eft futurorum.
50.Non opus fuit ei refurredio temporalis,cui
sterna debetur. Quid enim in hanc miferam 6c
a2rumnofiffimam recideret labem, atque in hanc
flebilem vitam rediret, quem raptum magis
a . Edit. Qnsedam Patif. creditis follicitud inem: re liq u x , a cm ff
tnelius, creditis folitudinem; folitud© enim & orbitas demorte di-
cuntur proximorum. T c r tio autcm verfu dee ft in mff. pluribus vox
v o ta , quaquidem exemta, fenfus adhuc integer conftac, fed tamen
aliquid adiraitur concinnitati.
* . Eodem icnfu fletus pauperum fupra vocabat lacrymas redem-
irices. Sed & pailiin in hac Oratione quam efficacia vivorum pro
dcfunftis fuffrägia, necnon fanftorum pro ucrifque fubfidia jam k
primis Ecclefix (xculis crederentur, manifeftum fitb.
Nonnulli m (T.fufcepit turnen datum : & f t non a p p e lla v it .. . .
non refsdit in lettulo.
c. Mff. nonn u l l i , mutant intelltttum ejus, ant ficlie deciperet
animam ejus.
d. Plurcs mff. & Amerb. Nam qui e ra f.. , . mifericordia in tuos,
quidsm meliufcule } promts in tuos.• ckgantius tarnen a l i i, atque
edit, ut in contextu.
c. Nannius ubi adnotavit in aliis cod. pro conc&dibus haberi
tongeribus ( inquibufdam fcribitur congeriebus) in aliis vero aggeri.
■bus,id e f t , ftragibus de;e<ftarum arborum, ut itinera hoftibus in-
tercludercntur: (iibjungit, quid fit me liu s ,a liis divinandumfe re-
linqucre ; cum voce conc&dibus intclligi poffinr multa ligna quafi
•communi cxde ac fimul ftrata. Ec certe non abirravit ä fcopo hxc
conjc&ura ■, cadem enim voce lioc ipfo fenfu Taciturn lib .i. ufum
\ efle ex tarn imminentibus malis, urgentibufque
periculis gaudere debemus ?Nam fi pacato (x-.
•culo, belliique ceflantibus, raptum Enoch nemo
deflevit,fed magis propheta laudavit, ficut
de ilio Scriptura dixit : Raft us efl, ne malitia c vtu+
taret cor ejus ; quanto magis nunc jure dicen-
dum eft, cùm ad fieculi lubricum vita: accedat
ambiguum. Raptus eft, ne in manus inciderei
Barbarorum : raptus e ft, ne totius orbis exci.
dia, mundi finem , propinquorum funera , ci-
B vium mortes, ne poliremo fandarum virginum
atque viduarum , quod omni morte acerbius
eft, colluvionem videret.
31. Ego vero te , frater, cum vita: tux flore,
tum mortis commoditate beatum arbitror. Non
enim nobis ereptus e s ,fed periculis: non vitam
amififti, fed ingruentium acerbitatum formidi-
ne caruifti.d Nam qua eras fan&a: mentis mile-
ricordià. in tuos, fi nunc urgeri Italiam tarn
propinquo hofte cognofceres, quantum inge-
C mifceres, quam doleres in Alpium vallo fum-
mam noftra: falutis confiftere, c lignorumque
conc&dibus conftrui murum pudoris; Qua afflic.
done mjereres tarn tenui difcrimine tuos ab
hofte diftineri, ab hofte impuro atque crudeli
, qui nec pudicida: parceret, nec faluti !
32. Quonam, inquam, ha:c modo ferres, qua:
nos perpeti, 8c fortafle ( quod gravius eft) fpec-
tare cogemur, rapi virgines, 6c avulfos à com-
plexu parentum parvulos liberos fupra telajac-
0) tari, inceftari facrata Deo corpora , 6c fenilem
vidua: maturioris uterum in ufus defuetos one-
rum redire, non pignorum ? Quonam, inquam,
modo ifta tolerares, qui edam ultimo fpiritu
tui jam fortaffis oblitus ,6c adhuc noftri non
immemor, de cavenda incurfione barbarorum
nos fiepius admonebas , commemorans non
fruftra tedixifle fugiendum. Fortafle ideo quod
nos deftitui tua morte cernebas: quod non in-
firmitate animi, led pietate faciebas; 6c fi in-
l firmus pro nobis, tarnen firmus tibi. Qui cùm
à viro nobili revocareris*Symmacho tuo parente,
quod ardere bello Italia diceretur, quod in
periculum tenderes, quod in hoftem incurreres j
relpondifti hanc ipiam tibi caufam elle venien-
d i, ne noftro deefles periculo, ut confortem te
fraterni diferiminis exhiberes,
33. * Felix igitur tam opportuno obitu, quia
non eft in hunc fervatus dolorem. Certe felircpcrias.
Conicqucntcr autcm, ubi nos cum G ill. R om . edit, ac
mil. a liq u o t, tam tenui difcrimine & c . edit. Amcrb. & Era f. cum
mff. nomyiUis prarferunr, in tanto teneri difcrimine tuos ab hofte imp
uro: alii vero mlT. non parvo numero, tam tenui ab hofte difcrimine
tuos eße, ab hofte impuro Sec. Minime male.
r. Cod. Remig. & Benign, perpeti : atque ( quod gravius eft ) ferra
eogemur. Minus commode. Ad verte autcm hic perpeti idem fonare
ac non impedire, quod lane levius eft quam fi lpe£larc turpitudi-
nem quis cogeretur.
* . Ambrofius eodem modo Symmachum Saty ri parentem ho<j
loco v o c a t, quo ab eodem epift. 1 7 . num. l i . epift. y i . num. 1 7 .
8c e p ift .;j. num. j . Theodofius Valenriniani mtnoris & Gratiani
parens dicirur, & quo et ¡am in benemultis Codicis fTieod. legibus
fupcriores impcratores licet (inguine prorfus alieni eodem ritulo
à fueceiToribus ornantur fuis , nimirum honoris ac venerationis
gratia , & forre hic etiam animi acceptorum beneficiorum non
immemoris teftimonio. Hinc autcm conjicimus Satyrum in reditu
e x Africa R oma tranfiiflè.
* • Hic aperta, u t advertit Nannius, imitatio eft hujufcc loci
Virgiliani :
tuq u e , 6 fanilifiima conjux ,
fe lix morte t u a , me in hunc fe rva la dolorem.
1123 D e exceffu Fratris fui Satyri Liber Í. 1124
ior quam fan eia ioror, quæ tuo folatio delti- A tem ,jam nulla offerente-m ofcula ? Quamquam
de fuo pudore follicita, duo tus nuper ita mutuus femper utrique noftrum infederit
amor , ut interiore potius fòveretur affectu-,
quàm forenfi blanditia divulgaretur -, neque
enim aliorum qua:rebamus teftimoninm ^ qui
tantam noftri gratiam tenebamus. Ita virilis
fé irtrique noftrum germanitatis fuccus infude-
r a t , ut lion blanditiis probare amorem , fed
cóiifcia mente pietatis interno amore contenti
> fucum blanditiarum non requirere videre-
g mur ¡, quos 6c ipfa in amorem mutuum imago
formarety nefcioaenim qua expreffione mentis
beata germanissime ex duQbus fratribus ærun%
noia, nequealterum fequi poteft ,.neque alte-
rumderelinqueretcui tumulus hofpitium tuus>
6c corporis tui fepulcrum eft domus. Atque uti-
nam vel hoc tutum diveriorium i Gibus in fle-
tibus potus in lacrymis ; cibum etenim dedifti
nobis panem lacrymarum , 6c potum dedifti
nobis in lacrymis in menfura, aut fortafle ultra
meniuram. ...
34. Nam quid de me loquar, cui neque mori
licet, ne fororem relinquam : neque vivere li-
bet, ne à te avellar? Quid enim mihi fine te
poteft efle jucundum, in quo omnis femper fuit
noftra jucunditasiaut quid diutius in haç vita
degere juvat,atque in terris morari,in quibus
tamdiu jucunde viximus , quamdiu fimul vixi-
mus. Etfi effet quod hîc delectare nos poflet,
fine te deleétare non poffet : 6c {¡quando vo.
; qua corporis fimilitudine alter in altero vi-
debamur,
38. Quis te adfpexit, qui non me vifùm pii.
taret ? Qiiqties aliquos falutavi , qui quoniam
te prius confalutaverant, fe à me jam dicerent
falutatosiQuanti tibi dixerunt aliquid > qui fe
mihi dixifle memorarent?Qua: mihi hiìic gau-
dia , quanta frequenter oborta lsetrtia i quod
luiflèmus impenie vitam producere,jam tameng eos errare in nobis cernerem? * Qiyam gratus
fine te effe nollemus,
35. Hxc intolerabilia. Quid enim tolerabile
fine te tanto vita: comite, tanto laborum meo-
rum , officiorumque conforte? Cujusegocafum
quo eflet tolerabilior, nec premeditan potui j
ita pavebat animus de ilio tale aliquid cogitare
1 non quo conditionem ignoraren!, fèd quidam
votorum ufus fenium communis fragilita-
tis obduxerat j ut de ilio nifi fecunda omnia
cogitare nefeirem,
error, quam jucunda prolapfio, quam religiofa
fallaeia, quam fuavis calumnia j Neque enim de
tuis erat aliquid autfaftis aut fermonibus,quod
timerem,qui mihi tua letabar adferibi.
39.Tamen fi vehementius contenderent,quod
fo mihi aliquid intimafle memorarent, refpoii-
debam ridens 6c gaudens > Videte ne fratri di-
xeritis. Nam cum omnia nobis eflent iaofträ
communia, individuus fpiritus, individuus af.
feclus 5 folum tarnen commune non erat fecre-
36. Denique proxime cùm gravi quodam, tum amicorum : non quo conferendï periculum
atque utinam fupremo urgerer occafu 5 hoc
folum dolebam, quod non ipfe adfideres leclulo
, ac Votivum mihi cum fanda forore parti-
tus officium ,* morientis oculos digitis tuis clau-
deres. Quid optaveram? Quid rependo ?• Que
vota deficiunt ? Que mimileria iuccedunt ?
Aliud preparabam, aliud exhibere compellor,
non jam ipfe minifterium funeris ,fed minifter.
O dura oculorum lumina, que potuiftis fratrem
videre morientem i O immites 6c afpere E
manus, qua: claufiftis oculos, in quibus plus
videbam j * O durior cervix , qua: tarn lugubre
onus, confolabili licet obfequio , geftare
potuifti j
37. Hxc tu , frater, sflfi juftius exhiberes*
Hxc ego à te exfpedabam ,ha:c ego officia de-
fiderabam. Nunc vero ipfe mex vita: fuperftes,
quod fine te folatium capiam, qui folus moe-
rentem folari felebas, excitare la:titiam, meef.
titudinem propulfare ? Quälern te nunc ego,
frater, adipicio,jam nülla mihi verba referen-
* . Ab antiejuis petita fa it ca confuctudo , qua morientium oculi
conjun&iiifmomm manibus claudcbantur. Ejus meminitac ratic-
nem reddit Pünius lib .x i. cap. 3 7 . & alii multi mentionem fa-
ciunt.
* . Ho c etiam in ufu pofitum apud Roman os, ut cadavera parentum
à filiis , cognatorurc^confiinguincis ,impcratorum ap rin -
cipibus fenatus efferrentur a fftogum vel ad tuinulum. Sic pofterio-
bus quoque faxulis divum Lüdovicum Philippi filii ac fuccefloris
cervice portatum ad majorum iepulcra cognofcimus. Sed h x c
obvia.
a . MIT aliquot , exprejftore mentis quam corporis fsmilitudine.
N o n fatis reifte. E x hoc aucem loco intclligamus licet cpifcopo-
rum veftes ab aliorum cultu potius fimplicitate aemodeftia, quam
forma vel colore fuifie diverfts- Hoc pulcre confirmatur epiftola
Catleftini r . adcpifcopos Viennenfis provinci* ita feribentis : D if-
cernendi à plebe v e l ceteris fu mas dottrina , non vefte : eonverfatio-
n e , non habitu : mentis puritate , non cultu & c. Vid'c fimiliter q u *
de veftimentis, quibus Auguftinus indui iolcb jt, tradii. Pollidius.
S. Ambr.Tom. I I .
vereremur, fed tenendi fèrvaremus fidem. Sane
fi confilio pendendares eflet, eratfèmper commune
confilium , nec femper commune fècre-
tum. Nam etfl amici ita alteri noftrum dicerent,
ut diila fua bad alterum pervenirentj ta-
metì feio plerumque ita fidem fecreti efle fer-
vatam : ut nec fratri committeretur. Erat enim
fìdele indicium ,8c extraneo non efle proditum,
quod non eflet cum fratre collatum.
40. His igitur tantis ac talibus bonis in ex-
ceflum quemdam , fateor, mentis elatus ,fuper-
ftitem me c timere defieram, quod illuni vità
crederem digniorem : 6c ideo excepi plagam 4
quam ferre non poffum} tolerabiliora enim tanti
doloris premeditata , quam inexplorata vulnera.
Quis jam mceftum folabitur ? Quis afflic-
tum levabit ? Cum quo participabo curas ?Qjis
me ab iftius mundi vindicabit^ufura? Tu en m
auélor negotiorum, cenfor ièrvulorum, arbiter
fratrum, non litis , fed pietatis arbiter.
41. Nam fi quando aliquid cum fàn&à foro-
* . Et hoc quoque, inquit N an niu s, aliqua e x parrcà Virg ilio
mutuo lumtum eft :
D ancia Laryds. , Tymberque fìmillima proles >
Indifcreta fu is , gratufquc parentibus error.
b* Omnes edit, ad alterutram pervenirent : omnes m(T. a d alterum
pervenirent. Meliori fenfu. Quod autcm adverbioplerumque
in quibufdam mff. aditur compiaciutin , id prorius videtur fuperva-
caneum. Adverte porro quanta fuerit Ambrofii noftri in amico-
corum iccrctis fides, & quam fanifta cautaque religio.
c. Vet. edit, timere defiderarem : Rom. & miT- frequenti (lìmi i
timere defieram Infra vero ubi omnes edit, quam inexplorata v u lnera
, mil, prope ad unum , quam explorata vulnera. Ablurdo
fenfu.
d. Ita Rom. edit. & piures m(T. vet. autcm edit, cum m(H non-
Hulli-, vindicab'tt ufu. Non diversa fentcntiàj idem enim fonar »
a c libcrabit rerun» temporalium cura & commercio Ruriùs continuo
p o ft, ubi G ill. edit. & Ron», cum paucrs mil. attor negotie-
rum , Amcrb. Eraf, ac mfl’. longe p lu rimi, auttor negotiorum,
B B b b ij