b
•i.C c r - s . 7
Exod, t i .
't i .
16. Nec abfurdum arbìtror, ut inde obfer- A cimo dk menfis primi, Diem pro luna dicit ; un-
Arandi menfis trahamus exemplum, ubi pri
■mum pafcha celebratum eft. Unde Se majores
noftri in tra&atu concilii Nicieni, aeumdem
Henneadecateridem , fi quis diligenter intendat,
ita tuen dum putarunt, Se ipfum menfem novorum
rede cuftodierunt 5 quia in J£gypto hoc
primo menfe nova fecantur frumenta : hic au-
tem menfis Se primus eft fecundum ./Egyptio-
rum proventus, Se primus fecundum Legem ,
Se odavus fecundum confuetudinem noftram^ ß
*indi£tioenim feptembri menfe incipic.Odavo
igitur menfe «.alendic aprilis funt ; incipit au-
tem menfis non fecundùm vulgarem ufum, fed
fecundum confuetudinem peritorum ab a:qui-
nodio, qui dies eft duodecimo kalendas aprilis,
Se finitur undecimo Kalendas maii. Inde maxime
intra hos 'triginta Se unum dies b ftepe celebrati
pafcha: dies.
i7.Sedcùm* ante fexennium celebraverimus
de peritiflìmi quoque fecundum Legem lunari
curfu computant menfem : Se ideo cùm à pluri-
bus nonis luna: curfus incipiat, hòc eft , dies
primus, c vides nonas maii adhuc ad menfem c
primum novorum computari pofle.Ergo & jux-
ta Legis fententiam primus hic menfis eft. De-
nique juìivUo lunam vocant Gra:ci, unde [xtnv
griece dicunt menfesj Se naturalis ufùs natio-
num exterarum lunam prò diebus appellar.
19. Alium autem diem pafiìonis , alium re-
furredionis celebrandum veteris quoque Tefta-
mehti feries oftendit; fic enim habes : Agnus fi- ^¡dem
ne macula, mundus , confummatus , anniculus,
mafia lus erit vobis, ab ovibus & hoedisfumetis,
e£* erit vobis in obfervatione tofane in quartamde-
cimar?» menfis hnjus, dr occidetis illum tota multi-
tudo Synagogt filiorum ifirael ad vefperum, dr fiu-
ment de fanguine ejus, & ponent fuper duospofies,
dr fuper limen oftii donni s, in qua manda cab unt
pafehie Dominicani undecimo Kalendas maii, C eum inter fernet ipfos : manducabunt carnem hanc
hoc eftjtrigefimo die menfis, fecundum nof- nottu igni ajfatam ; Se infra : Et edetis illum cum
tram feilieet calculationem, moveri non de- follicitudine ; pafcha efi enim Domini drpertran-
bemus, fi Se proxime trigefimo die pharmuthi fibo in terram Mgyptiorum in notte illa percu-
menfis celebraturi fumus pafcha: Dominicani, ti am omne primitivum in Mgypto ab hominc ufique
Verum fi quis menfem fecundum inde exifti-
ad pecus , df in omni terra Mgypti faciam vin-
mat , quia poft triduum completi menfis, qui
dittam , ego Dominus. Et erit vobis fanguis in
compleri videtur undecimo Kalendas maii,paf.
figno in domibus, in quibus eritis ibi ; & videbo
-cha: Dominica erit jillud confiderei, quia quar-
fanguinem, dr protegam vos, dn non erit in vobis
tadecima luna., qua: qua:ritur, quartodecimo
plaga exterminii. Et conter am terram Mgypti, &
Kalendas maii e r it , hoc eft, intra præfcriptum £) erit dies hic vobis memorabìlis drfolemnis, (fi diem
menfis numerum. Lex autem diem pafiìonis fefium agetìs eum Domino in progenies vefiras, le-
exigit-.intra primum menfem novorum debere gitimum fimpiternum, diemfefium agetis illum.
celebrari,
18. Satisfa&um eft igitur fecundum plenitu-
-dinem lunx, cui ad complendum menfem fu-
perfunt tres alii dies. Non ergo in alterum
menfem recidit, quando intra eumdem menfem
, qui primus eft , pafcha celebrabitur. Ad
: litteram autem nos teneri non oportere , licer
a,o. Àdverdmus Se pallionis diem deferip-
tum in jejunio, quia ad veiperum occidendus
eft agnus j licer ultimum tempus prò yefpere
poffimus accipere fecundùm Johannem , qui
ait : Pueriy novijfima hora efi. Secf Se juxta myfte-
rium vefpere diei conftat occifum, quando tenebra:
ftatim facta: funt : Se jejunium deferenconfuetudo
célebrandi pafcha ipfa nos inftruat h E dum eo die verum eft , quia ita edetis illum
tarnen Se Apoftolus docet, qui ait : Pafcha nof- cum follicitudine -, jejunantibus enim follicitutrum
immolatus eft Chrifius. Sed Se propofita do adhæret. Refurrectionis autem die exfultalectio
docet Ktteram non fequendam j fic enim rio refe&ionis eft atque lætitiæ, quo die videhabes
: Et facies pafcha domino Deo tuo quartode- tur exiiTe populus ex Ægypto, primitivis Ægypa.
Edit. ver. eum diem endecaterìde : R om . eumdem , menfem
nimirum, enneadecateridem. Optima co x rc ä io ; id enim hoc loci
docet Ambroiìus Nicarnos patres propterea flatuifle , ut circulus
decemnovalis à menfe novorum inciperet, atque in eum defilieret
} quia in eodem primum pafcha olim à Judaiis celebratum eft.
* • £ x hoc potiffimum loco adftruunt chronologi Ambrofium
è Parribus latinis primum fu iife , à quo indiclionumfada fitmen-
tio. Verum tarnen illud potiori ju re collegifient e x lib. de Noe
A rca ,, cap.1! 7 . num.so. ubi earum ufum non diu ante cospiffe
fatis infin uat. Dubitati autem hic poteft, quam indiäionem utro-
que loco defignaverit ; utrum Confiantinopolitanam > qute inci-
-picbatKa!. feptembris j an Conftantinianam , cujus initium erat
v i t i K a l. ejufdem menfis5 au tandem Romanam , Antiochenam
vel aliam e x earum numero, quse à fcriptoribus commemorantur ?
Sed inter fe iatis conveniunt pcritiores Ambrofium de Conftan-
tiniana intelligendum > cujus quidem inftitutio , quamvis rem ob i-
- cariifimam elle affirmet Baronius, reception tarnen fententia tri-
buitur anno Domini 3 1 1 . Conftantino Magno imperante. N ec vero
le vehu jus opinionis argumentum eft.qu od Athanafius in lib.
de Synodis agensde conventiculo Arrianorum Antiochia; habito,
illua prsfente Conftantio indiz ione x i v . coiviffe declarat : & hinc
qui Thcodòfio indiétiones his Ambrofii locis perfuafi adtribuunr,
liquido refelluntur. Porro indiitionum crebra mentio fit in Cod.
Tlrcodof. quarum laterculum -Godefridus exhibet ftatim initio.
Vide eu'ain Chronicon M a rce llini, & Alexandrinum, licet innu-
meris erroribus feedatum.
b. T r e sm if. Vac. /epe celebrato! : unus qui Se antiquiflìmus, ac
■ bmnes edit. [epe celebrati ; exceptis quibufdam Parif. ubi legimus,
fep e ceUbratur. Ccterum au od ait Ambrofius intra hos triginta &
unum d i n , erratum etiam ibi videtur j funt enim x x x n . à x n .
K a l. aprii, ad x i - K a l . maii.
* . Scitc advertir Balbus fequentia cum r S biennium quadrar«
non polle; nec enim ea convenire alii anno, quam 9 y. xtte Dioclc-
tian i, Chrifti vero 3 7 9 . Unde eolligit biennium ex co faclumquod
fcriptumfueratv 1 enn‘um.Q u a conjeÙura nihil probabilius. N ih ilo -
minus tamen Bucherius vulgarem reti net leftionem , annumque
defignatum per voces ante biennium Chrifti 3 6 9 . fui (Te arbitrator.
Yerum eafupputadononcohreret cum eo quod de anni 3 8 7 . pafcha
hìc dicitur : quodfuturum efi proxime-, cùm hanc epiftolam idem Bucherius
fcriptam anno 381. cenfeat. E t certe recurrente poftmo-
dum limili difficultate de pafehate anni 3j y . fanclus L e o non
ante annum j f ) ■ confulendos peritos exiftimavit. Qu od autem
Hermannus tradir fieri potuifie, ut alius cyclus à Vidoriniano
obfervarctur : & revera alium hoc ipio antiquiorem etiam à B u -
cherio editum c li c , in quo pafcha refurrectionis anni 38 4 . pona-
tur r i i . K a l. maias, id e ft.x i.cùm fcftum pafehatis apudeum au flo-
remab anno 3 78 . femper uno die antevcrtatur. Sed idem canon
tot mendis fcatere dcprchenditur, ut ei fidere non audeamus.
c. Rom. edit. Vides pri di e nonas maii : vet. Vides nonas maii.
Commoda leélio ; cùm enim nova luna primi menfis , u t notat
"Balbus, e x Alexandrinorum cyclo incipere poflic vel v . aprii, fin
ut n ona maii primo lunari menfe indudanrur aliquando. Sed
forte non putarunt R om . editores nonas ad fuperiorem menfem
pertinere polle ; cum e x Fefto n ona dicancur a nova lu n a , quod
incidat in cas luna principium : ex Macrobio autem , quod fine
quali exordium n o va obfervacionis. A t hujufmodi etymologia
non fimt tanti. Ec p ro fed o red e hic ab Ambrolla dicitur, tÌHU
à plurlbus nonis tee. non autem ab omnibus.
Cclof+.J..
Pfal. 14 0 . 3
tiorum necatis.Quod pofterioraevidentius do- A
cene , in quibus aie Scriptura, quia poftquam
fecerunt Judari paicha, ficut praxepit Moyfes ,
futtum eft circa mediam nottem, df Dominus per-
cujft omne primitivum in terra Mgypti, a primitivo
pharaonis. Et vocavit Pharao Moyfendr Aaron
Exvojito cur legationis fu& rationem rcdd.it, qttomodo in
conjijlorium ingredi coatlus , Maximi ofculum recufa-
•uerit j & accufationes quibus htc ab eo fc deception » &
a Bainone irnmijfos imperio barbaros criminabatur, in
ipfum retorferit, narrat. Turn ubi retulit > qua liberiate
notte , dr dixit ill is : Sur gite df ex ite de pópulo
meo , dr vos df filii vefiri : ite dr fervite domino
Deo vefiro. Et urgebanc ^£gyptii populum,
feftinantes quam celerrime expellere. DeniquC
fic profeéti lune Iiraelicce, ut non occurreret B
fibi azyma fermentare j ejecerunt enim eos
jiEgyptii, Se non potuerunt fuftinere, a quem
apparatum fibi fecerant in viam.
11. Referatum eft igitur diem refurreftionis
obfervandum poft diem pafiìonis, qui dies re-
furre<ftionis non quartadecima luna debet effe,
fed poftea , ut vetus loquitur Teftamentum j
quia dies refurredionis is, cùm egrediens populus
de ^Egypto,in mari Se in nube Ì5aptizatus,
ut Apoftolus dicit, mortem vicit, panem ipi- C
ritalem accipiens, Se potum de petra hauriens
ipiritalem : nec paflìonem Domini die Dominica
poife celebrari j Se fi quartadecima luna in
Dominicani inciderit ,adjungendam hebdoma-
dam alteram, ficut Se feptuagefimo fexto anno
ex die imperii Diocletiani fadum eft. Nam
tunc hyigefimo odavo die pharmuthi menfis,
qui eft nono Kalendas maii, Dominicam paf-
chiE celebravimus fine ulla dubitatione majo- D
rum. Simul etiam lunac curfus Se ratio fuffra-
gatur , quoniam vigefima prima luna proxi-
mum paicha celebrandum eft 5 nam uique ad
vigefimam primam lùnam confuevit extendi.
zi. Ergo cùm tot veritatis indicia concur-
rant, juxta majorum exempla feftum publicx.
ialutis lieti exfultantefque celebremus , poftes
noftros ubi eft oftium verbi, quod fibi Apoftolus
optat aperiri, fide pafiìonis Dominica: co-
lorantes. De hoc oftio dicit etiam David : Pone E
Domine, enfi odi am ori meo , & oftium circuitus la-
biis me is ; ut nihil aliud nifi fanguinem Chrifti
loquamur, quo mortem vicimus , quo redem-
ti minus. Flagret in nobìs odor Chrifti. Ipium
audiamiTS, in illum Se mentis Se corporis ocu-
los dirigamus , opera ejus mirantes, beneficia"
pra:dicantes : fuper limen oftii noftri facrje re-
demtionis confeflìo refplendeat. Sumamus ferventi
fpiritu facramentum in azymis finceritatis F
Se veritatis, pia dodrina gloriam Patris c Se Filii
, Se Spiritus majeftatem individuam conci-
nentes.
E P I S T O L A . X X IV .
* . Vet. edit, eum tribus mlT. fu fiin e r* , apparatum fib i fecerant
R om . fu fiin e re , nec apparatum f ib i fecerunt. Et certe fuffragantur
huic correft-ioni verba ilia E x o d i i t . A, wC 5 Jb»»6ioai> '¿hfuTtai,
v'Js B irntru or iitunoo.» & c . Verumtamen cum ledioncm unus
V a t . codcx fuppcdicet ab illo textu haud multum rcccdentem , in
tcxtum rccipiendam exjftimavimus.
E’alentiniani clementiam ejus crudelitati oppofuerit,
titque Gratiani corpus redderetur > infliterit, nec non pofi
exprobratam tyranno Vallionis cadérti fuerit ejeElusfuam
non tarn de periculo fuo » quam de Hygini exfilio folli-
citudinem fubdit.
A mbrosius V a lentiniano imperatori.
23. T T' Tfi fuperioris legationis mex fides ita
b. Omnes edit, trigefimo die pharmuthi menfis, qui efi feptimo
K a l. maii. Sed Balbus ac Bucherius emendationis locum indigere
deprehenderunt, atqueadco reponendum vigefimo oHavodie. . . qui
■efi 1 x . K a l. maii. Optima corre&io } cum enim illic agatur dc I
<anno reparata falutis 360. alitcr ea inter coharere nequaquam I
poflimt. *
. c . M f. unus, d» Fiiii majeftatem & Spiritus fa n i ii individuam I
ioncinnitatem. I
d. Edit. Ametb. Sc mfl".aliquot, we violentid M aximo: feq.edit. |
me violentiam a. Maximo; neutrum congruo fen fii: rcliqui mff. par- j
tim me volente a Maximo, p artim, me volenti d M aximo, vel me
velentia Maximo, q u a vcra le d io eft. S ic cnim T a c itu s : Hat atque j
approbata fit tibi, ut ratio ejus à me
non quaeratur j fatis enim claruit eo ipfo quod
aliquot dies retentus fum intra Gallias,«* me
volenria Maximo non recepifle, neque iis ad-
ftipulatum , qua: ad voluntatem ejus magis,
quàm ad pacem propenderent : denique non
commifilfes fecundam iegationem, nifi primam
probaifes. Sed quia regredienti mihi decernen-
di fecum impoiuit neceflitatem, ideo hac epif-
tola expofitionem legationis mex infinuandam
putavi j ne cujufquam fermo c veris prius vana
intexeret, quam reditus meus integra, Si fin cera:
veritatis exprefla fignaculo manifeftaret.
z. Cùm perveniflem Treviros , poftridie
procedi ad palatium. Egreifus eft ad me * vir
Gallicanus, prxpofitus cubiculi , eunuchus re-
gius. Popofci adeundi copiam , qua:fivit num
refcriptum haberem clementiie tuie. Reipondi
habere. Retùlit non poife m e, nifi in confido,
rio videri. Dixi non efle hunc morem facerdo-
talem , certe elle aliqua de quibus fferio de-
berem cum fuo principe confabulare Quid
plura ? Confuluit eum, fed eadem referenda
credi dit • ut liqueret etiam priora ex illius arbitrio
depromta. Dixi tamen alienum id quidem
à noftro munere , fed me recepto officio
non defuturum 5 gratam mihi effe humilitatem
in tuo pra:fertim, Si quod verum eft, fraterna:
pietatis negotio.
- 3. Ubi fedit in confiftorio, ingrelfus fum, ad-
iurrexit ut ofculum daret. Ego inter confifto-
rianos fteti. Hortari cccperunt alii , ut adfcen-
derem : vocare ille. Refpondi ego:Quid ofcu.
laris eum, quem non agnoveris ? Si enim me agno
viifes, non hoc loco videres. Commotus es,
inqitit, epifcope. N on , inquam, injuria, * fed
verecundìa ,quod alieno confido loco. Et prima
, inquit, legatione ingreflus es corififtorium.
Nec illud, inquam, mei erroris fuit : vocantis
taliaplebi valentìa fuere. Ita etiam Saluft. Indicar igitur Ambrofius
placeutia M aximo fe vel non admififte, vel faéhirum fe non promi-
fifle ; hlccnim verbum rteepifie utroque modo poteft explicari. R u r -
lus vero, ubi nos cum antiq.cdit. & mlf. p lu r ib u s ^ pacem protende-
rent: Rom.cdit. & quidam m f f .. . . propenderent., unus pretenderei.
c. Vet. edit. & m ff. non pauci, v ir i prius v a n a , nonnulli, v e ri
prius v a n a -, nec incommode, cùm non fic infolens Amb ro fio, ut
veritatis vacua imicatione Virgilii appellee v eri van a : bene tamen
aliquot mff. ac Rom. edit, ut in textu.
* . A n per catachrefìn v tr nominctur, qui vere fùerit eviratus l
an vero quod eunuchus dicitur, nomen fi t muneris ac dignitatis ,
non definimus. Vide qu a ad lib, de fofeph patriarcha cap. 6 . obfer-,
vavimus.
f. R om . edit, fola ,fecreto debmrn.
* . Cum e x hoc Ambrofii cxcmplo, turn ex aliis virorum Gm£li-
tate ac modeftia pracellentium cognofcimus honorem muncri ac
dignitari fu a debitum tucri non vanitatis > fed magnanimitatis
effe j modo non perfons tribuatur^quod fpecie dignitatis expetitur,
* Scripta
an. 3 8 4 .