re milri conferenchim fuit, utra meìior videre- 1
a tur fententia, te judicem fumebamus, a qui nullius
l«deres os, atque utrique iatisfacere geil
«tiens, Se amandi affectum tenebas, Se cenfendi
modum jut Se utrumque gratum dimìtteres, Se
utriufque tibi gratiam vindicares. Aut il ipfe
aliquid difeeptandum deferres , quàm grata
contendo tua • quàm fine felle ipfà indignano /
quàm fervulis ipfis coercirio non amara j cùm
te fratribus magis deferre , quam ex affeitu
difeeres vindicare ! Nobis enim profeifio re- ]
preifit ftudia coercendi ; immo tu, fi*ater, ab
omni nos abducebas coercitionis affectu, vindicare
pollicens, Se lenire defiderans.
41. Non mediocris igirur prudenti« teftimo-
* nium , qua: ita à fapientibus definitur. * Bonorum
primum effe Deum feire, Se verum illud
atque divinum pia mente venerari, illam ama-
bilem & concupifcendam «tern« pulcritudi-
nem veritatistota mentis caritate diligere. Secundum
autem, in proximos à divino ilio fonte C
atque cadérti natura: derivare pietatem : quod
edam mundi fapientes noftris hauière de legibus.
Neque enim derivare irta in hominum
b b difciplinas, nifi de cadérti ilio divina legis fonte
potuiffenr.
43. Quid igitur obfervantiam ejus erga Dei
cultitm pr«dicem ? Qui priuiquam perfeiftio'ri-
bus eflèt initiatus myiteriis, in naufragio con-
ftitutus, cùm ea qua veheretur, navis fcopulo-
fo illiià vado , Se urgentibus hinc atque inde E
flu&ibus folveretur, non mortem metuens, fed
ne vacuus myfterii exiret è vita • quos initiatos
effe cognoverat, ab his divinum illud fidelium
c facramentum pop'ofcit : c non ut curiofbs oculosinferret
arcanis, fed ut fidei fu« confeque-
* retur auxilium. Etenim ligari fecit * in orario
Se orarium involvit collo, atque ita le dejecit
in mare, non requirens de navis compage re-
folutam tabulam, cui iùpernatans juvaretur,
quoniam fidei lolius arma qu«fierat. Itaque E
his le tectum atque munitum fatis credens, alia
auxilia non defideravit.
44. Simul fordtudinem ejus fpe&are licet,
qui fatifeente remigio ,non quali naufragus tabulam
fumlèrit,lèd quali fortis ex le ipioad-
miniculum fu« virtutis adfumferit : nec'defe.
a . Mff. complurcs, qui nullum Uderts, atque & c . melius a l ii,
atque edit, ut in textu. Eft enim Terentiana lo cutio e x Adelph.
A t t . v. le. 1 v. N u lli ledere es , arridere omnibus & c .
P lat0Bem videturinnuere, qui cum a lib i,tum lib .4.deLegib.
de divino cultu difputat, & adminiftratione reipublicx. Quod autem
fubditur de cognitione fui & vita reite inftituenda e x A lc i-
biade 1 . peti tum eft.
b. Rcmig. & Benign. cod. in i i fà f lin n (x u iß in t , n if i . . . , f „ „
potajfent. • j j
c Mff. aliquot, non ut curiofus ocules arcanis inferir et. Multa
flint in hoc unico lo c o , qua: vccerem Lcclefix difciplinam patefa- 1
ciant : primo enim hic vides , ficut & alibi frequenter, cucharif-
tiam dtvtnum fidtltum facramentum vocari : deinde camdcm dili-
genter oculis fubtraCtain fuiflc non initiatorum : tertio non tantum
ad prarfentem ufum confecrari folitaro, verum etiam ad futurum
fervan ; poliremo ejufdem à chriftianis in pcriculis fuis fccum deferendo
confuetudinem advcrterc eft. D e primis duobus jam non
iemel a nobis dictum, quod fuiEciat: ad pofteriora v ero capita
confi rmanda leftores tantum modo remittendi funt ad T ertu llia -
n umlib. ». A d V x o r . cap j . Cyprianum De Lapfis, ubi mirabi-
iem igms ex a r c a .m qua idem facramentum includebatur erup-
tioncm narrar, Eulèbium iibA .H if i. Ecclef. cap. 4 4 Gregorium
magnum 111x 3. Dialog cap. 33, & Johanncm Diaconum'eadem
Jib. 1 . Vita Gregorn tefercntem. Quibus atque aliis adderc licet
etiam recentiorcs Spcncxum lib . ?.. de Adorai. Ettchar. Card.
JJonam lib. ». Rerum Liturg. c a p .17 . Mabillonium lib i . De Liturg.
l ruit ipes, nec fefellit opinio. Denique primus
fervatus ex undis, Se in portum terren« ftatio-
nis eve&us, pr«fulem fuum, cui le crediderat
recognovit : ftatimque ubi etiam ceteros fervu-
los fuos vel iplè liberavit, vel liberàtos com-
perit, negligens facultatum, nec amiffa defiderans,
Dei Ecclefiam requifivit 5 ut ageret ora-
tias liberatus , Se myfteria «terna eognofeeret,
pronuntians nullum referenda gratia majus effe
orti cium. * Quod fi homini non referre, limile
Jhomicidio judicatum eft j quantum crimen ell
non referre Deo? • ■
45. Eft ergo prudentis agnofeere lè^ipfum,
Se quemadmodum à fapientibus definitimi eft,
lècundum naturam vivere. Quid enim eft tam
fecundum naturam, quàm referre au&ori gratiam
; Adfpice c«lum hoc , nonne aufrori re-
fert gratiam, cùm videtur ? cA i enim enar-
rant glori am Dei, & opera manuum ejus annun-
^ fiat firmarnentum. Mare ipfum cùm fedatum
- atque tranquillum e ft, divin« lèrenitatis tefta-
tur indicium : cùm movetur, indignatio fuper-
na terrori eft. Nonne omnes Dei gratiam jure
miramur, cùm advertimus quod infenfibilis natura
quadam lènfibili ratione fuos fludus coer-
ceat, Se fines fuos unda cognofcat? Nani de
terris quid loquar,qu« divino obedientes pr«-
cepto. omnibus fponte animantibus pabulum
fubminiftrant, atque id quod acceperint aori
velut crefcentibus ufuris multiplicatum, cumu-
1 latumque reftituunt ?
4 6. Ergo ille qui natura duce divini ratio-
nem operis igneo mentis vigore perceperat,
feivit primo omnium lervatori luo gratiam effe
referendam : fed quia referre non poterat, habere
poterat. * Eft enim hujufcemodi grati«
vis, ut Se cùm refertur,habeatur * Se haben-
do referatur. Referebat igitur gratiam , defe-
rebat fidem. Nani qui tantum myfterii c«lef-
tis involuti in orario pr«fidium fuiffet exper-
tus, quantum arbitrabatur fi ore fumeret, Se
toro pedoris hauriret arcano ? quam majus pu-
tabat fufum in vifeera ,quòd taptum libi tedum
orario profuiffet?
47. Sed non ita avidus fuit, ut effet incau-
tus j feimus enim plemlque aviditate ftudii pr«-
termittere cautionem. Advocavit ad fe epilco-
I I G a ll. cap. 9 . Thyeriìum De f requenti txpofit. Sacram. & a lio s .
I I * . Orarium quid i it , Nannius exponic in huiicniodam : O ra rium
hie idem genus veftis cum c o , quod nunc in facrificali cultu
itola dicitur, apud vctcrcs infula nominacur: cujus extremiu-
| resvma: dicuntur, & cciamnuncin baptifmo pueris initiandis im-
I I P,on.''“ r- ,Inj?gn c ¿Hud & hoftiarum, & faccrdotum e f t , credo ideo
! chriftianis folemne fu iflc , quod fanftus Petrus genus chriftiano-
rum & regium & facerdotale appellar. Ita ille. Sed pneterquam
quod multa confundit, qua: funt inter fe diftincìifliina» extra du-
bium eft ab co alicnam huic loco oratii fignificationem afferri.
| Namqucorarium Me idemplanccft .a tqu e fupraepift. 1 1 . num.9 .
nempe fudarium, ftrophium, feu linteum abftcrgend* fa ,ic i defti-*
natum , quofenfu apud ejufdem atatis fcriptorcs crebroin veni tur.
J * • Non abho rre t, inquit Nannius., hoc ipfum à lege Per fica
j cujus ineminit Xenophon, fecundum',quam (umma pcena plefte-
b antur, qui ingratitudinis c o n v it i client. Addcrc priccrca pote-
I rat vctcrum lcgcm , qua libertos qui advcrfiis patronos ingrati
exftitiflcnt, licebat revocare in ièrvitutem, quo alludi tur à T c -
rentio A n d r ie z d a i.C c . 1 . hoc Simonis ad Sofiam libertum dicto,
band muto factum. Confule fimiliter qua: de remetiendis bcncficiis
difputat Ambtofius lib .i. Offic. & locos officiorum Ciceron. ibidem
indicacos.
*• Eadem antipallage ufus eft Ambrofius lib i . in Lucam num , r.
Hanc autem figurameum è Ciceronis Or at. uro C n . fian co mu-
tuatum effe monet Nannius ; Tullianaquc vctba cxaminari à
Ju liano rhccorc apud Gcllium lib .i.c a p . 4.
P fal. 1 8 . 1 .
G e n .t .ii,
H .q .t.o a p .
Advocavit.
CAV.CUU JL 1 d i l l i ^ ^ ^
pum.nec ullam veram putavit nifi vera fideíA tus juventuris officio, vicam vixit debiiitatem
gratiam ' l percomatufque -------------------1 ---- U ex l i U l eo l l l l d eft l l
utrufflnam' ignoravit. m vixir, aeciiitateffi
C u m P n i i r n n i c r - i f l s n l i / . i . I, ^ ^ n / i _____ n
cum cpiicopis catholicis, hoc eft , cum Roma-
naEcclefia conveniret?Etfortéaad id locorum
in fchifinate regionis illius Ecclefia erat ; Luci-
ferenim ièà noftra tunc temporis communio-
ne diviferat, Se quamquam pro fide exfulaffet,
Se fidei fu« reliquiffet heredes j non putavit tarnen
fidem eilè in fchifinate. Nam etfi fidem
erga Deum tenerent, m I , mtmar nen er.g0a7 Dei Eccle. B omcium, ie a detulifie :mifer
tenebant ---------- — — } ,. — cujus j patiebautur - o i . v u a i uu i VC1UI
velut B cordia m ortis im p u lfo s .fed virtucum bonorifi
quofdam artus dividi,& membra lacerari.Etenim
d iv id i.& la rerflri M M Ü H l i i IH Sä l ■ 1 Hh HB
cüm propter Ecclefiam Chriftus paffiis fit,
Ephtf.y iS. & Chrifti corpus Ecclefia fit ; non videtur ab
his exhiberi Chrifto fides, ä quibüs evacuatur
ejus paffio , corpufque diftrahitur.
48. Itaque quamvis grati« foenus teneret,
S e metueret tanti nominis debitor navi^are-
tarnen eo tranfire maluit, ubi tuto poffet exfol!
vere: judicabat enim divin« iolutioneiii grati«
31. Qua vero proiequutione fimplicitatem
ejus ediileram ? Ea eft enirn qu«dam morum
temperantia, mentifque fobrietas. Date qu«^
io veniam, Se permitdte dolori meo 5 ut de eo
mihi paulo uberius liceat loqui, cum quo jam
non conceditur colloqui. Certe Se vobis pro-
ficit, ut advertatis non fragilitate quadam vos
hoc officium,fed judicio detuliffe ; nec miferic
j er rwiuuuuLiii grau« quam lnclemennus vmdicavit ciuan
in aftèdu ---------- — ac fide wììw effe , ¡ v quam jn . iu i q qutdem u i u c n i 1 ftatim l a i ] 111 UDÌ
u l e dolo promtioj.fatisfaftioni facilis difficiiis am
primum copia liberior Ecclefi« fuit, implere
non diftulit. * Deique gratiam Se accepitdefi-
deratam, Se ièrvavit acceptam. Nihil igitur ea
prudentia fapientius , qu« divina Se humana
. iècernit.
hbenor Ecclefiæ fu i t .imolere Wriont ü n i « - . . j ™ . ... r . " “ S am
49. Nam quid ipeiftatam in ftipendiis fo-
renfibus ejusifaeundiam ìoquar ? l^uatn incredibili
admiratiOiie: in auditorio * prafe&ura
ftiblimis emieuir ì Sed malo illa laudare , qua:
---------f — ‘«-v-* »“ luium uunorincentia
provocatos j anima enim benedica om- Prov.it.
nis fimplex. Tanta autem fimplicitas erat ut
converfus in puerum, fimplicitate illius «tatis
innoxi«, perfefr« virtutis effigie, b Se quodam b
innocentium morum ipeculo eluceret. Intravit
igitur in regnum c«iorum ; quoniam credidit
Dei verbo, quoniam ficut puer artem repulit
adulandi, injuri« dolorem clementer abiorbuit
quàm inclemenrius vindicavit : querel« quam
bitioni, fanctiis pudori j ut frequenter in eo
iuperfluam magis verecundiam pr«dicares
c quàm neceffariam qu«reres,
yz. Sed numquam fuperflua fundamenta virtutis
; pudor enim non revocat, fèd commen-
dat officium. Itaque velut quadam virginali verecundia
íuffuíus ora, cum vultu afièctum pro-
deret, fi forte aliquam fubito veniens * offen-
BMHHM I S B | B iAUUdrc¿ B ^ ‘iTet parentem, velut depreffus Sequafi demerperceptis
myfterus Dei duxit humams effe po.D fus in terrain, licer, in ipfo'nequaquam diffimi-
•7„ . v iro rum, raros adcoliere q e . elevare m FudmemrS « 0q'ie e,US fi quis plenius ocu lo s , re fe rre fermonem : quod pudico’ tìuo-
-r . IJUUUC5 puii naurragium
f y a y c M l « , coafidcret-qoones p o ll naufra- dam mentis pudore faciebat, cuffi quo c aftimo.
nia quoque corpor&eongfàe'bat;. Etenim in temerata
àcri baptifinatis dona férvavit ; min.
dus corpofe, purior corde : non ininus adulterini
ièrmonis opprobrium, quam corporis per-
liorreicens : non jninorem racus pudicitùe reven
invicto quodam contemtu vit« hujus,maria
transfretaverit: diffuíafque regiones obeun-
do peragrarit : poftremo quod hoc ipfo tem-
pore periculum non refugerit , fed ad pericu-
lum venerit, patiens injuri«, negligens frigo-
ris, atque utinam follicitus cautionis ¡ Sed lioc
H f ê i I-------J J ____ 1: - •
n p i l i r r i S S f “ " ' ■: --rintiam deferendam intégrirate verborum "
i oeatus i -quod duin Jicuit vigore uti cor- £ quàm corporis caftitace
pWis,nioffenfoade)*q.uendaquievellec,fune.. J3.Denique in tantum caftimoniamdilexit, ut
fus.
t o ,.« » ™ ;, j s s s s s . 11
picionc prorfus libcrccur. Pocuic nihilominus ipfc hoc de fc cautc
y cre ri, quod cimebat dc Auguftino M onica mater, nimirum nc bap-
tifmalcm gratiam.qua cum numquam excidiffc Ambrofius tcfiatur
aliquo juvemli a:ftu abreptus amittcrct, fi ad cam immaturiori ad-
huc xtate accefliffet. A dmonitus porro naufragii difcrimine, quod
«ulvii. r-uuiciuiu ipcctat, ìiu ix c de ilio tradiderunc P a-
tres atque Ecclcfiafticarum rcrum hiftorici. Erat hic Calaritanus
in Sardinia epifeopus, qui cùm in fynodo Mediolancnfi morem
Conftantio imperatori gereredctreitaflct,una cum Dionyfio, Eu-
feb io, Paulino & Rhodanio famftis acque catholicis epifeopis ejec-
tus fuit in exfilium, in quo mutatis fubinde lo cis, ufque ad Ju lia -
ni Ca:faris tempora perfeveravic. Exful Athanafium defendit, edi-
tis adverfus Conftantium prxclaris lib ris , propter quos c; m tam-
quam lincerò martyrii defidcrioincenfum maximi quique ejufdem
setatis viri prxdicarunr. Verum idem cùm in occidentem redicns,
Antiochiam , qua iter il li e rat , divifam inter Euftathianos ac Mc-
letianos offendiflct, Paulinumque in priorum gratiam ordinaflet,
longo di (lidio, de quo fupia ad epift. s 6 . à nobis di£tum e f t , caufam
p rxbuit. Improbavit Paulini ordinationem (àniStus Eufebius : quam
injuriam Lucifcrfuam inrerprctatus, ipfe concilium Alexandrinum,
cui umen per legatum fuum fubfcripierar, non reciperc conftituit,
feque ab iis omnibus feparavit, qui quempiam corum à quibus ulli
Arrianorum formulx fubfcriptum e flè t, in communionem fuam
admiliflenc. E t hanc originem Luciferianorum fchifmati adtri-
buunt. Non defunc etiam qui illud Luciferi adverfus Eufebium in-
v id en tix , Hieronymo diffentience, acccptum ferant : fed nec a lii,
à quibus illud cum hxtcfi circa infufionem animx junituni dica-
tur. At neutrum (atis credibile eft. Dc Lucifero prxtcr Ambroiium
hoc ipfo lo co, Hicronynmm Dialogo adverfus Luciferianos, R u -
nnum lib. 1 . c a p . i^ .& iè q . & Auguftinumde Hs re f, cap .8 1 .ege -
runt etiam Socratcs lib.5. c jp . j . & feq, Sozomcnuslib. y . cap. 1 1 .
fic i j - Theodorctus l ib .j. c ap .j. atque alii.
* • 3ani Ibmcl fignificatum .eft ab Ambroflo Satyrum, cùm
navigar ioni (è (è committcrct, needum baptifmate fuiffe rcgcncra-
Cum N ih il quidem illis tempòribus ufitatius erat, quam hoc facramentum
ufque ad provcctiorem xtatem protraherc , quod cùm à
multis ea mente fierct, ut liberius cupiditatibus fuis frxna laxarcnt,
; evaferat, ad baptifmum e a , q.uam vid im u s , càutione prop’eràvir.
Ncque vero ad folitos catechumenorum gradus obfervandos adaci
tus fuit j nam quoties urgeret periculum, illos omitti confucviffe
1 intclligimus ex corum bapciftno, qui fornico morbo exagitati co-
dem (acramcnto initiabautur. Quod ad locum ubi tinilus fuit S a -
tyrus nofter, cùm Ambrofius filentio eum prxtericrit, confidentiam
jufto majorem prxfcrunt Decreti corrc£torcs,quippc qui ab Ambro-
fio narrati fcribunt Satyrum, ehm in Sardmiam appai:¡Jet, a d f e
epifeopum Sardum advocajfe & c . Verumtamen etfi Rufinus dum
l ib a . cap. 3 0 . fetibit de Luciferiano fchifmare, quod li u t per pau-
cos adhuc v olv itu r, quodammodo videatur illis favere -, nihil tainen
v e ta t, quominus illud -non tantum ufque in S ic ilian i, fed etiam
uiquc ad viciniores A fric x oras fcrpcrc potuerit.
* . Subì im is idcirco prxfeitura dicitur, quia tribunal erat p rx -
fc£ti p rx to rio , cujus dignicas aliaruin omnium apex habebarur.
Ad hunc provocatio crac à prxlìdibus provincial um : & in ejus
foro advocati centum, falcem in t : riente, caufas agebant ,q u i cla -
riflimi & fpeitabiks diéti, varia donabantur immunicatc ut docct
Ju l. C x ià r Buleng. Iib. 3-d e Imperio Rom. cap. 4.
b. Nonnulli m ff. & quadam innocentium morum fptcula.
c . Pauci mff. quam neceffariam crederts.
* . Ideo parentis, id e f t , matris familias, ron autem virginis
occurfus memoratili, quod bis raro e x xdibus parentum in publicum
p rodirc, nec umquam nifi velata facie, concetlcrctur. Qiianto
minus ferinoncs in compicis neftcrc cum adolelcentibus ì