
C H A P I T R E II.
I. .Autel d’Hercule appellê Saxanus, nouvellement déterré. //. Autre Hercules
Saxanus de Tivoli.
X I "T T Oici une découverte toute récente 3 & des plus cuneufes. On déterra V l’an i7z i . à Norri | Village à une lieue de Pont-a-Mouffon tirant vers
M e tz , un autel dont on donne ici le deffein tel que l’a envoie Madame la
Ducheffe de Lorraine à feue Madame fa mere qui eut la bonté de me le .communiquer
: cet autel étoit dans des carrières, lïir la face de devant eft Imf-
cription quinous apprend par q ui, & en l’honneur de quelle divinité il avoir
été”fait • fur une autre face étoit la mafTuë d Hercule , telle qu on la voit ici ;
l'infcription fe doit lire ainfi, J o w optimo, maxmo & Herculi Saxano/acrum,
Publias Talpidius Clemens Legionis oEUvoe Auguftx cum mihtibus Legionis ejus
rvotum fo d e ru n t lubentes mento ; le fens e ft, confacre d Jupiter très bon ÿ très-
grand & à Hercule Saxanus, c’efi-à-dire de la roche. Publias Talpidius Clemens
deULegionhuitiéme Augufle ,& l e s foldats de la meme Légion ont accompli
volontiers leur •voeu , comme le dtxtotr le demandoit.
Ce commencement de l’infcription, J om optimo m a x im o p pourrait
peut-être marquer le tems de D ioclétien & de Maximien , dont le premier le
faifoit appelle? Jovius , & le fécond Herculius fous cet empire on faifoit aller
volontiers ces deux dieux enfemble , un grand nombre de médaillés de 1 un &
de l’autre ont l’infcription Jo<vi & Herculi, à Jupiter & a Hercule. I
11. Herculi Saxano, à l’Hercule de la ro che, ou des roches : ce lurnom etoit
donné à Hercule par rapport aux carrières où l’autel etoit conltruit, & les
foldats de la L égion huitième l’appellerent apparemmént ainfi, a limitation
de l’Hercule de Tibur ou T iv o li, qui s'appelait aulfi Saxanus I nom pris des
rochers qu’on voit en grand nombre autour de Tivoli; 1 înfcnpuonqui 1 apprend
a été tirée d’une table de marbre incorporée dans le mur d une H ô te llerie
de cette petite Ville ; la voici comme elle eft dans Gruter, x x . i x . 3.
C A P Ï Ï T I I .
X. Ara Hercules Saxani nuperrime erntet.
' XI. Alter Hercules Saxanus Tibure.
I T 7N monumentum recens eftofliim & iïngu-
' Clariflïmom. Anno 17 1 1 . in vico cui nomen
Norri Muffiponto diftans una, ut aiunt, lenca, qua
iter eft ad Metenfem ciyitatem, Ara cujus hic fche-
maproferimus , detedta fuit. Sereniflïma Princeps
Lotharingiie duciffaaram mific fereniffima: Ducife
Aurelianenfi matri fux. , cujus exequias haud ita
pridem dolentes celebravimus. Hax porro fere-
niffima Princeps fchemamihi delineatum dono de-
dit ut in publicum emitterem. Ara ilhec in
Latomiis erat. In anteriore facie inferiptio habetur,
qua docemur , quisaram pofuerit , in cujus
item numinis honorem; in altera vero facie clava
erat Herculis, qualem hic damus. Inferiptio autem
fic legenda eft; Jo v i optimo, maxime,& Herculi Su-
xmo facmm. Publius Talpidius Clemens Legioms
OBava Augufla cum mllitibus legionis ejus votum
folverunt lubentesimcnto. ' _
Hoc autem inferiptionis initio Joui optimo maxima
& Herculi, tempus fortaffe indicaverint Dio-
cletiani Sc Maximiani, quorum primus Jovius, alter
Herculius appellabatur. His Imperatoribus hæc
duo numina ftmul ponebantur. Multa horum Au-
guftorum numifmata hanc inferiptionem hàbent
Jo v i & Herculi. Hoc vero conje&uræ tantum loco
didtum lit. ' ‘ . r
II, Herculi Saxano. Id eft Herculi in Saxo feu
ji, rupe polito. Hoc veto cognomen Herculi haud
dubiê datur, quia in ip fis latomiis crat ara, Legionis
porro odlavæ milites hoc ipfi Cognomen in-
diderunt, exemplo dudti Herculis illHus Tiburtini,
qui etiam Saxanus vocabatur, ex fakis Sc rupibus
quæ circum Tiburem undique vifuntur. Inferiptio
quaHerculem ilium, Saxanum Tiburtiiuim novi-
mus, ex marmore edudta eft, ad muri ftrudfcuram
adhibito inPandocheo quodam Tiburtino, En il-
lam ut apud Gruterum habetut p. x l ix . 3. Heretnot'Te
A I J T l ' . L g I I 'A .F l .du. Tom..XX
jB reer'cm u ie