304. M . F . Q Ü I N T I L I j
Anti- folvuntur , * & partes quas delicatior
LociA • unjQ fociavit leve quidquid adverfum,
levis fejungit infuitus. Quid ars valet
elaboratius efficere, quod non vis quse-
libet diruat, & toto fimul decidat partium
lapfu, fi quo externo tangitur im-
petu ? Necefse eft ut in ruinam pro-
nior fit anima, quam puro ex igne ■,
facroque ccelorum halitu artifex fu-
premus effecit, neque crafso, pingui-
que vinculo , fed quod materiei pro-
fedlo par efset , & nihil importaret
violenti. Quid dubitatis? Totam fta-
tim aniraam-deficere cernimus ; at
corpus longa mors expedit, longa tabes
difsolvit quod craftius, quodvilius
eft. Adde quod Temper corporis fequi-
tur anima ipfa diverfitates & nihil
nifi de ambobus mutatur. Hkc fimul
cum corpore gignitur, fimul crefcit ,
& arvo fefsa prona membra , & de-
clinantem fenedtam fecuta fatifcit .
Non video quomodo. gaudeat Eeterni-
tate materies , qua: fuse modum teta-
tis de tam caduco defumat. An pro-
babitis immorralem animum , fi neque
corpus, quorum nullum difcrimen
intereft, nifi quod ilia delicatis compa-
dta principiis facilius difsolvitur i1 Vi-
deamus rogo, an altera animat caufa-
rum infit , quibus corpnri neceffitas
mortalitatis infertur. Quantis nos tor-
quet, exagitatque peftibus humana fra-
gilitas', quarum caufa longior£:cum
cruciatibus, ac doloribnscoiluclatione,
quam tranquilla, atque hilari vita:quie-
tedetinemur! Neque fatis.erant quas
infirmitas humana ferebat, novas in-
genium addidit, &curaturum follicitis
artibus-ipfo morbo. fasviora. impottavit
genera lacerationum. Hie Elluantifpi-
ritu exardet, ilium icaca, lentaque taiNI
D e c l a m .X .
quomodo perfuadebat mihi, ne crede- Eecl*.
rem morti ? Scelerate nefcis pater ,
quam fimilem viventi filium cluferis.
Circumibant.totum corpus oculi, non
inveniebatn, quid ignis egifset . Sub-
inde dicebam, hunc ego extuli, .huac
ego rogo impofui, ex hoe ego cineres,
& ofsa ‘j8 collegi ? Si talis eft, quid
habeo quod lugeam ? Perifse filium
meum hoe uno intelligebam » quod
illum non poteram & patri oftendere.
Confitebor . prima: tarnen nee ego
credidi nodli , & tanquam vidlis ira-
fcebar oculis erubefeebam mife-
ra , fi quies fuifset . Ecce iterum
juvenis . ecce jam quotidie venit .
Quid habeo, qtipd interpréter?; Ve-
rum eft utique , quod Temper, eft -<
Noviffime non tanquam, timbra ve-
niebat , fed affidebat , fed amplexus
dabat . Ego fentiebam , & recipie-
bam . Quotiefcunque ■ domus fuerat
grato fopore proftrata , aderat il-
le , quales humanis fe offerunt oculis
propitii diifiquale fatiffimum mimen
eft, cum fe patitur.viduri. Sicut om-
nis religio templorum , omnis religio
7° lucor.um , cum tacuere mortalia ,
& profani proeul erravere fedibus rôtis,
folitudine frui, & de fuis dicitur
exire fimulacrisii ita juvenis meus no-
dtibus, totis agebat filium, & paterna
domo, ac penatibus fuisiruebatur pla-
cidus, ao mitis , & matri propitius ,
ut numen, & deus dilabi fideribus-, &
venire de liquidouj puroque aere vi-
debatur . Quidfimprecer fceleratiftimo
patri ? umbram7 ' probate voluit. Mi-
feremini, Judicesyuthocfacinus, .quibus
debetis, accipiatis animis,. Majus
parricidio , majus; quam fi fiiü fepul-
chrum funditus eruilTet, & facratos morte
68 Vide fupra not. 33. 69 Vuig; Cod. habent imprecer, nihil fane ad rem ; noftram genumam puto
leaionem , ut fiat fenfus , quid opu5. eît interpretatione , fuer.tne vera an falfa hæc apparitio '
Pcrum eft utique quodfemper eft. 70 Lucl fere omnes facn paflim apud Poetas, Luc. lib.3. ben.
inThyefte, ltb.2. &c. 71 Probavit Filium meum fuiffe umbram incantationibus ipfum vmcens ,
dum antea mihi quodammodo blandiebar, quod veluti Numen aliquod ad me venitec^.^
D e c ia -
MATIO.
L a u r e n t i i P a t a r o l i An t i l .X. 3 0 5
te lapides, etiam cineres , & oflfa re- bes exedit, vel humoris copia fuper- Awttligiofe
quiefeentia fracta fparfiftet urna.
Advocatur homo , cujus ars eft ire contra
naturam. Qui fimulac ore fqualido
barbarum murmur intonuir, 7* fallere-
que coegit fuperos, audire inferos, tre-
rrere terras , ut experimentis loquen-
tiumfamaeft, conftitit juxta tumulum
miferrimi juvenis mors certior. 73 Nunc
operta:, inquit , arcana mea tenebra:
adjuvate me digna, nuncomne ^per-
vium numen, & religio, quam ifti ir-
rogo, propius adefte, fuccurrite. Ma-
gis mihi laborandum eft, quam cum fi-
dera mundorevelluntur, cum jubentur
hyberni fluviorum ftare decurfus, cum
potentiore carminis veneno vifti rum-
puntur in mea inftrumenta ferpentes .
Cuftodiendus eft juvenis , afiignandus
eft inferis, &denfioribus transfuga clau-
dendus eft tenebris. Quanto facilius opus
erat, fi revocaretur? Moxin ipfamdicitur
incubuifle pronus urnam, & inter
ofta, & inter cineres verba claufiflfe.
Hoc tarnen fubinde refpiciens confite-
batur, repugnabat umbra. Itaquecar-
minibus non fatis credo , prsefigamus
omne tumuli latus, &multo vinciamus
faxa ferro. Jam 75 bene habet, expi-
ravit aliquando, non videri, nonpro-
gredi poteft . Anmentiar, feies proxi-
ma nofte. Omnes mehercule parentes,
utique qui liberos perdiderunt , ire in
iftos oculos, in ifta ora debebant. Tu
fic filium tuum clufifti , tanquam no-
centes ad inferos revocari foleant anima:
, qua: inter languentium familiam,
& trifles penatium morbos vagte , er-
rantesque magica vanitate captantur ?
Laqueone vitam damnatus eliferat ?
Noxium per fua vifeera exegerat fer-
rum ? An ex confcientia venena prae-
fumpferat, nec recipiebat fe, nifi carmine
fiuens diutinte alligat tegritudini ; hie
membrorum mutilaiione deficiens inutile
pondus vivit, ille laceratur, uritur,
pejus quid malo patitur quod curatur.
Sane dixeris , ideo natum hominem,
ut Temper pateretur, ut numquam vi-
veret nifi invitus . Quid inveniamus
quaeritis in anima fimile ? Exiftimate,
per Deos immortales, an ma.lis corpo-
rum comparari queant triftitia , dolores
, luilus, metus, defperationes. Quid
dementiam dicam, quid infaniam? Quid
efferventia, quibus nihil eft gravius, de-
fideria ? An immortales fibi fpondeat
annos, quae malis hifee confumitur, he-
betatur, fi fer£e nequit corpus perbre-
vem impetum fuorum? Quantula vero
horum vis eft, fi cum illis comparen-
tur? Vultis feire quid in anima agant
defperatio\infania,dementia, quid in
corpore tnorbi? Nunquam totushomo
perit, nifi cum animus aeger eft . Neminem
vero negare crediderim malis
fuis fumme animum infirmari, qui enim
tantis aggreflibus everberata inta£la veluti
nihil patiatur materies? Cernimus
hercule figna defeftus, & fano faepius,
valentique corpore folius anima aegri-
tudo eft . Quid referam, quam lenta
exedatur tabe,cum amifsa dolemus, cum
pavemus , cum exhorrefeimus , cum
triftitia funerum detinemur ? Teftare
mulier quantum patiatur animus def-
peratione, moerore, qua pallidior ad
metus , in vota pronior, non diebus
fecura , non nodlibus in tenebras in-
quietum affedlum protulifti , qua pur
tavifti filium venifse . Nihil nej ex
dementia , infaniaque mutatur cum
nonapparet anima, cumnontotaagit,
& numquam fortius defedlus dignolci-
tur ? Dicite nunc quis medeatur , quis
repa-
7 1 Vulgar! Cod. fallereque coegit Superos, & placet, utfiat fenfus, fimul ore fquallido barbarum
murmur intonuit, &decepit veluti timoré majons maliSuperos, tunc coepere inferi audire &c.
73 Vulgati Cod. habent Nunc operta &c. fed vetus Ieftio præftat, quæ illum adhibet modum.
74 Vulgati Cod. per unum , inintelligibile. 75 Verba Pop. cum quis pugnantiuin decidebac , &
transfertur ad exprimendas quaslibet mortes duriores, itaSimo apud Ter. in And. Act.-i«
Tem. I I . Q-ft