Solanum.
3163. S o lan um a c u le a tis s im um Ja ck .*
Nat. fam. der S o la n a c e a e . Ta roe ëng aaam
Minangk.; Te roeng asam, Mal; Te roeng per at!
iMal.; Te rong endog, Jav.; Te rong perat , AJa-
doer.; Te rong pi ï t , Soeud.; Tjoeng peret , Aial.
L al.; 1 j oeng pipi t , Balin.; Toeö e ng p ipi t, I3alin.;
I r o n g prat , Gajo; Tr o n g pret , Gajo. — Halfheester,
soort van „nachtschade” . Gehr.: De vruchten
hebheu ranzigen smaak; menschen met kropgczwellcn
dragen ze vaak om deu hals. Om wellustige personen
aau te duiden zegt de Alinaugkahaoer: „Gaek taroeëng
asam kijan toeho kijan tadjam”, d.i.: „Als de vrucht
vau taroeëng asam, hoe ouder des te scherper” of;
hoe ouder hoe gekker.
3164. S. d e n tic u la tum Bl.* Le un tja, Soeud.;
Kant i , Bat., Jav.; To ho kok, Alf. Alin T B-
W e w e 1 e s a n i 11 t a 10 e u, Alf. Min. T. B.; W i t r a n t i,
Jav. Varieteit in Soend.: Le u n t j a beureum. —
Knud. Gebr.: Wordt bij de rijst gegeten. Van elk gemakkelijk
werk zegt de Javaan : „Soewe midjet wohing
ranti , d.i.: „Ben körten tijd rauti-vruchten drukken”.
3165. S. fe ro x L .* Karoendoeng, Soend.
Varieteiten in Soend.; Ka r oendoeng badak* K
goenoeng; K. sapi. — Kruid. Gebr.: De vruchten
worden wel als toespijs bij de rijst gegeteu ; de bladen
dieneu als geneesmiddel.
3166. S . i n d i c umI i . * F o k i - f o k i oetan,Alal.
Men.; Kokak, Bahn.; R a n 11 k a j o e, Jav.; T a k o k a k,
Soend.; Tekokak, Balin.; Tjoeng kokak, Balin.-
f o eoeug kokak, Baliu.; Toeö eng pi ï i ig, Baliu’
Variëteiten in Soend.: Takokak bodas; T. lemboet
; ! ' . pahi t . — Kleine heester. Gebr.: De vruchten
iîiju bitter; in ’t bijzonder die der iu bet Soend. T
pahit geheeten varieteit.
3167. S. ly s im a c h io id e s W all.* Leunt j a
monjet , Soend. — Klimplant.
3168. S. m a c r a n t h u m D u n .* Tjambaoel ,
Soend. — Heester.
3169. S. M e lo n g en a L .* Bodong-hodoug,
Makas.; E u t joeng, Jav. Indram.; Fofoki , Tern.;
Foki - foki , Alal.Alen.; I t erocng, Boeg.; Kadoe wi,
Bunan.; kat i inboe, Alf. Min. Bent.; Kendoeroe,
Soemba; Kiniwoki , Alf. N.O. Halm.; Ledi , Sas.;
1 Alf. Boer.; Po Ili,
Alf. Mm. Bant.; P o k i - p o k i, Alf. Min. Banda • Ï a r c
Sawoe; Taroeëng, Minangk.; Ï ebo eng, Balin’
Jav.; 1 LI 0 e n ^ Lamp.; Ti o e u g. Bat., Lamp.;T j oeng,
Balm., Mal. Pal.; Tjoeng batok. Mal. PaL- Tio-
krom, Socnd.; Tjoet joemoe, Alf. N. W. Halm ■
1 oej oeng. Bat; Toeö eng, Balin.; Toi oen, AIL
Har., Z. Cer.; loroe, Nias; T o r oen, Alf. Har. Z
Cer.; l o r o e n g Bat.; T o r o e ii o, Alf. N. Laoet, Sap.;
roeeng, Atjeli; 1 rong, Gajo. Variëteiten in Makas.:
B 0 d 0 n g - b 0 d 0 n g b a 1 a n d a, met kleine gele vrucht ;
B.-b para. In Mal. Men.; Foki - foki popoloeloe.
In Bunan.: Kadoewi doloe dj anga; K. uaë- K
p a r an gg i ; K. tarenol e. In Boeg.; I t e roempa !
Ti r\ £1 n T-\. — X
3 2 8 3 1 6 3 - 3 1 7 7 .
XU ivxaaoer. :
l e r o n g bhi roe; 1. boengo; T. pote; T. taäl .
In Soend.: Te r ong hodas; T. gal at ik; T. kadoet ;
T. koepa; T. l i jat ; 1. maleher ; T. pelem; T
r angoe of rangoe; T. peuheur ; T. t joet joek.
In Sas: T. peda r of T. rengeh. In Balin.: Toe-
oeng of tj. boetoeh sampi ; T. of tj. galat ik;
1. üf tj. kandj i ; T. poer i of tj. poori ; T. of tj.
pyaoc of t. of tj. sangkl at ; T. of tj. r i j ang;
i. ot tj. tah ah. ~ Heester, de „eierplaut”. Eggplant,
brinjal, e aubergine, inélongène, fr., Eierfrucht-Nachtschatten,
d. Gebr.: De vruchten worden rauw of toebereid
gegeten. Op de onrijpe vruchten laat men hinderen hij het
■tanden krijgen wel bijten, terwijl de rook van op houtskool
gelegde droge vruchten eeu middel tegen kiespijn is.
In tegenstelling met^ andere varieteiten, hebben de
vruchten van t. glatik twee kleuren, wit eu orauje
Op Bali worden de gedoornde hladen op de draden
vau het _ weefsel gelegd, om te beletten, dat kwade
pesten die in de war hrengen. Lang gewimperdc oogharen
noemt meu aldaar: „Soengkah toeoeng”, omdat de
vruchten onder de bladen zitten en deze dus bij het
plukken eerst moeten opgetild wordeu. De vrucht is
de oplossing van het Javaansche raadsel: „Endog
sapatarangau kadjoepoek sidji ohah kabeh”, d.i.: „Als
uit een kippennest voi eieren één weggeuomeu wordt,
bewegen ze alle”; want als van deze plant één vrucht
woidt afgeplukt, raken de andere vruchten in beweging.
p 7 0 . S, M in a liassa e Koord.* Kamoent i ,
Alt. Alm, T. L., T. P., T. S.; Kamoet i , Alf. Alin.
lonsaw.; Pohou t a t anaman, Alal. Alen. — Heester.
Gebr.: De hladen worden afgekookt gegeten.
^ 3171. S. n i g r um L . * R a n t i goenoeng,O.Jav. ;
1er oeng lucrant i , Alai. — Kruid, de zwarte
uachtschade.
3172. S. p a ra s itic um Bl.* T e r o n g a u, Soend.
— Heester, soms epiphytisch. De plant is ten onrechte
door B l u m e „parasiticum” gedoopt.
3173. s . s a rm e n to sum Nees.* Te roe n?
t ikoes, Alal. — Kruid.
3174. S. to rv um Swartz.* l u g g i r - i u g g i r ,
Bat.; Lantojoeng, Bat; Làtojoeng, Bat; Alagae,
Soend.; l 'ahoetoe, Alf. Alin. Baut; Taroetoep,
Alt Alm.; Te roeng pipi t , Aial.; Te r ong weloet ,
Jav.; i joutorn, Jav. Varieteit in Bat: Là t ojoeng
porat , met witte vrucht, die bedwelmend is. — Halfheester.
Gebr.; Wegeiis de doornen wordt deze soms
g ep lp t om plaatsen ontoegaukelijk te maken. De jouge
vruchten worden gekookt gegeteu. Het pas uitgebroed
üijn van kippen noemt de Batak: „Alortojoeng”, d. i.:
„Fr lutzien als de vrucht vau làtojoeng”.
3175. S. tu b e ro s um L.* Ar t apel , Vulg. Aial;
Boh gaut ang, Atjeh; Hoewi wa l anda (zie 2181),
Soend.; Kant ang, B at Alal.; Bengk., Aliuangk.; Kapoe
n e w a 1 a n d a, Alf. Alin. T. B., T. S.; K a p o e t n i k o e n-
dain, Alf. Aliu. T. L.; Keinbi l i welanda, Alah,
Kent ang, Balin., Jav., Aladoer., Alah, Soend.; Kent
ang welonda, Jav.; Ke t abi djawa, Soemba;
Koet abi djawa, Soemba; Lame balanda, Boeg.;
Makas ; L a m e -1 a m e, Boeg., Alakas.; AI a n g a t s a f o e t.
All. Boer.; AI a ngs afo et, Alf. Boer.; AI ow ole, Alf.
Mm. r . B.; Oebi bandera. Alai. Bengk.; Oebi
k a n t a n p Sum. W. K.; Oebi koemandoer , Mal.
Iah; Oebi in an di ra, Lamp.; Oebi oel ando, Alinangk.;
Oebi welanda, Alah; Oewe wol anda
bolor.; Oewi kent ang, Jav.; Polo gadoeëng.
Minangk.; Sabr ang djawa, Balin.; Toeka wawa,
bika ; I 0 e k a w 0 10 n d a. Sika. — Kruid, de aardappei.
lotato, e., pomme de terre, fr., Kartoflei, d. Gebr.:
Wordt in liooger geiegen streken nog ai aangeplant.
3176. S. v e rb a s c ifo lium L.* L a n t ing. Bat.;
Leunt j a badak, Soend.; Sompong, Sas.; Te roeng
raja, Alal.; Teter , Balin., Jav., Soend. — Heester.
Gebr.: De bladen worden bij tandpijn aangewend en
ook na het tandvijien tot mondreiniging gebezigd.
3177. S. sp . Ta roe toep in taloen. AIf.Min.
I. P. — Kruid.
Sonchus — Spatholohus.
3178. S o n ch u s a s p e r Vili.* Nat. fam. der
Composita©. Djckeng, Soend.; Ra j aua bodas,
Socnd. — Kruid, de ruwe melkdistel. Spiny sow thistle,
e., laitron épineux, fr., rauhe Saudistel, d.
3179. S. m a la y a n u s Miq.* Bleuggi , Jav. —
Kruid.
3180. S. o le ra c e u s L.* Ketoehar , 0. Jav.;
R aj a n a h e u r c u m, Soend.; Sar ap (zie 3447), Aladoer.
— Kruid, de melkdistel. Sow thistle, e., laitue de lièvre,
fr., gemeine Saudistel, d.
3181. S. sp . Lainhere soesoe, Bonth. — Kruid.
3182. S. sp . Kipoet , Alf. Min. T. B.; Ra j ana
(zie 1268), Soend.; Roekoet i u t i mo e, Alf. Min
T. P. — Kruid.
3183. S. sp . Sonr i , Bonth. — Kruid.
3184. S o n e rila h e te ro s tem a H a u d . (~- S.
o b liq u a Korth.*). Nnt. fam. der M e la s to m
a c e a e . Daoen h a t i - h a t i gad j ah, AIal.;D ao e n
hatÿ- l iat i l ioetan, AiaL; H a t i - h a t i gadjah,AiaL;
Ha t i - h a t i hoetan, Alal. — Kruid.
3185. S. in sig n is BL * P e na w ar radja, Alal.;
Pi l adang, Alinangk.; Sar i - sar i , Nias. — Kruid.
Gehr.: Soms als sierplant. Bij huiduitslag worden de
aaugedane plekken met de bladen iugcwreven cn bedekt.
3186. S. p ic ta Korth.* P eu awar poet ih,
Alal. PaL — Kruid.
3187. S. sp. Boeloe oelat , Alal. — Kruid.
3188. S o n n e ra tia a c id a L.f.* Nat. fam. der
L y th r a c e a e . Api - api §), Jav., Sas.; A w ak-a wak,
Euggano ; B a r a ni h a n g (zìe 142), Aliuangk.; B a r o n g-
haug, Bat.; Ber embang, AiaL; Boa, Rotin., Sawoe;
Boak, Alal. Tim.; K a p i dada, Jav.; Kedada, O.Jav.;
Kewaka, Solor; P a p asoe ngan, Soend.; P a r apa!
Alakas.; Pa r apa t , Aladocr. S.; P arepa, Boeg.;Pa-
ropa, Biman.; Pedada, Jav., AiaL; Pe r epa t , Alal;
Pe r e p a t poet ih, AiaL; Pei idada, Atjeh; Pidada,
Bahiu, Jav., Alinangk., Soend.; Pining, Sas.; Posi-
posi, Alf. N. O. Halm., Alal. Alen., Tern.; Tinga-
t inga, Balin.; Tioes §§), Alf. Alin.; T i o e s i n t a s i t j
Alf. Aim. T. P.; Tioes kar ëngan, Alf. Alin. T. P.;
Tioes sam a, Alf. Aiin. T. P.; Wat , N. Guiu. 4 R.!
AVa ta, Alf. Z. Cer. A^ariëteiteii in Alakas.: Pa r a p a
batoe. lu Boeg.: Be ropa of pa r epa hatoe. - -
Vrij lage boom der kuststreek, de „kaasjeshoom”. Gebr.:
Het weeke hout der aspergevonnige ademwortels wordt
wel als surrogaat voor kurk gehezigd cn heet in O. Java
gaboes (zie 178); de rijpc vruchten wordeu met zout
gegeten. In oude vcrhaleu worden vrouwenhorsteu soms
met die vrnchten vergeleken en in het Alaleisch drukt
mcu dit „eenigszins verheven” nog uit door: „Boclat
boewah berembang”, d.i.: „Rond als een bercinbaiig-
vrueht”. In het Alaleisch van Bengkoclen is deze vnicht
de oplossing van dit raadsel : „Beserohan boekaunjo hadji,
heikor hoekannÿo kero”, d.i.: „Het di*aagt eeu tulband
cn is geen hadji, het heeft een staart en is geen aap”.
§) Ook Avicennia (zie 381).
2409) Aletrosideros*) vera Rumph. (zie
3189. S. a lb a Smith.* Bhoegem, Aladoer.;
BOgern, Soeud.; P a d a d a® Boeg., Lamp., Alakas.;
Püghem, Aladoer. S. — Lage boom. Gebr.: De ademwortels
zijn kleiner eu hun kurk dus minder bruikbaar;
de_ vruchten ziju niet eethaar. Het hout van den stam
is in de Alinahasa als dckplauken en regels zeer gezocht.
§) Ook S. Griflithii Kurz (zie 513 eu 2908).
3190. S o p h o ra tom e n to s a L.* Nat. fam. der
L e g um in o s a e . B o ewah oep as, Vulg. AIaL; D oe-
3 2 9 3 1 7 8 - 3 1 9 7 .
1 a 11 g - (10 c 1 a n g b a t i n 0, Alinaugk.; Kajoe penawar,
0. Jav.; Kelo i l awanan, Alf. Min. T. L.;
Kl koet j ing, Soend.; Lol ang badjo, AIaL AloL;
Lol aug pante, Alal. AIoL; Alata koet j ing, Soend.;
Oepas bidj i , Vulg. AIaL; P ol i d a n in tasi t j , Alf.
Aliu. T. P.^ — Heester. Gebr.: De fijngestampte bladen
zijn ecn uitwendig geneesmiddel, terwijl ze inwendig
toegediend worden bij buikziekten; ook de giftige zaden,
rozekransvormig door de pculschil omsloten, golden
als geneeskrachtig.
3191. S o rg h um f u iv um B e au v . A n d ro p
o g o n s e r r a tu s Thunb.*), Nat. fam. der G ra m
in e a e . Doehoet pimping, Bat.; Pi inpiëng,
Almangk.; Pimpi ng, Bat.; Ter i t i , Alidd. Sum. —
Knud, eene soort „gierst”. Gebr.: In het Alinangka-
haoesch heeft men een spreekwijze: „Batareh kaloea
hak phnpieng”, d. i.: „Hard van buiten, maar zacht
van hinnen”, ter aanduiding van domine lieden, die
zieh voor knap, cn arme, die zieh voor rijk uitgeven ;
en een andere; „Kasek-kasek daoen pimpieng”, d.i.:
„Grof als pimpieng-bladen”, van iemand, die zeer
onvriendelijk jegcns een ander is.
3192. S. s a c c h a r a tum M o en ch ( = S. v u lg
a re Pers.* var.). Bata, Boeg.; Ba t a r a todjeng,
Alakas.; Bat ar i , AIaL; Dj a j a moet r i , Jav. Variëteiten
in Alakas.: Ba t a r a todj eng edja; B. todj
eng kaho. In Boeg.: Bat a mapoet e; B. mat jel a.
— Kruid,^ de suikergierst of chineesche gierst. Broom
corn, e.. Sorgho sucre, fr., Zuckerhirse, Zuckerhartgras,
d. Gebr.; Hier en daar om de zaden gekweekt.
3198. S. vulgar© _ Pers.* §) Boeka, Tim.;
Dj aha oerc, Bat.; Dj agoeng rote, Alal. Tim.;
Dj agoeng t j antel , Jav.; Dj agong t jet ik, Soeud.;
Djawa, Balin.; Djawaras , AiaL; Djawe, Daj. Z.
O. Born.; Dj haghoeng hoel i r , Aiadoer.; Getem,
Sas.; Godeni, Baliu.; Goël, Soend.; Teraë hawoe,
Sawoe; Tj ant el , Jav. — Kruid, de gewone gierst of
kaiìerkoorn of z.g. kleine maïs. Guinea corn, e., grand
millet, sorgho, fr., Alohrenbartgras, d. Gebr.: De tros-
gewijs aan den hoofdstengel groeiende vruchtkorrels
worden na stamping cn zuivering gekookt gegeten. In
het Bataksch is djaha ocre de oplossing van dit raadsel :
„Ijasinoewan na samouis inaudjadi saihoer ni bijang,
d. i.: „Geplant zoo p ’oot als rijstgruis, wordt het ecn
houdeustaart”. In diezelfde taal zegt men van iemand,
die meu om zijn aanniatiging niet lijden mag cn die
daarom buiten alles gehouden wordt: „Ni doeroewi hagi
djaha” , d. i.: „Langs den kant (van het rijstveld) geplant
als djaba” .
§) Zie ook het aangeteekende bij Setaria en Panicum.
Verwaut is S. halepciise Pers.*, die iu het eugelsch
Cuha-grass of Johnsou-grass heet.
3194. S o u lam e a am a ra Lam.* Nat. fam.
tier S im a ru b a c e a e . Kajoe soelamoe, Alal.
Alol.; Obat pamal i , Alai. Amb.; Soelamoe, Alal.
Alol. — Boom. Gebr.; De bittere bast als geneesmiddel.
3195. S p a th ip h y llum c om m u ta tum
Schott.* Nat. fam. der A ra c e a e . Alatoenak,
Alf. Alin. T. L.; Alatoetoenak, Alf. Alin. T. B.;
Tocnak§) , Alf. Alin. T. L.; Toendak, Alf. Alin.
Bent., T. P. — Kruid. Gebr.: Dc jonge bladen worden
gekookt als groente gegeten.
«) Ook Schismatoglottis sp.
3196. S p a th o g lo ttis p lic a ta Bl.* Nat. fam.
der O rc h id a c e a e . Tal iawan, Alf. Alin. T. P.
3197. S p a th o lo b u s g y ro c a rp u s Benth.*
Nat. fam. der Leguminosa©. Aka s e d j a u g k e®
Alinangk.; Aka r s edj angka t ® AlaL; Ba j i t h a l i -
ni aw oeng. Lamp. — Klimplaut.
§) Ook klimmende Bauhinia-soorten.