Ixora — Jatropha. 262 1924 ~ 1941.
1924. I. m a c ro p h y lla Ba rtl.* Gauga i ma-
111 <an g, Alf. Alin. Ponos.; AI ak om an te s §), Alf.AIin.
T.P.; Aloehoen bodas, Soend.; Sem er danta, Alal.;
Si r i gading, Boeg., Alakas.; S r i danta, Balin., Alal.;
S ri denta, Jav.; S r i gading §§), Balin., Jav., Alal.
■— Gebr.: De versehe en gedroogde hloemen dienen als
aroorn en geneesmiddel. Praaie witte tanden worden
wol met dc bloemen vergeleken.
§) Ook Bidens pilosa L.* (zie 457).
Ook Nyctanthes Arbor-tristis L.* (zie 2462).
1925. I. n ig ric an sR .B r.* Boenga s i j a n t a n
poet ih, AIaL; Boenga s i j a n t an g keho, Alakas.;
Boenga s i j a n t an g mapoete, Boeg.; Kemhang
s aut en poet ih, Vulg. AIaL; Ki soka bodas, Soend.;
P e t j ah pe r i j oek poet ih, AIaL; S i j a n t a n poet
ih, AIaL; Soka hodas, Socnd.
1926. I. o p a c aR .B r.*D j ambocl sijocl,AlaL
1927. I. p a rv iflo ra Vahl.* Ke l a t tandoek,
AIaL
1928. I. p e n d u la Ja ck .* Taboeng boenga,
AIaL
1929. I. s a lic ifo lia D.C. (— I. fu lg en s
Roxb.*). Angsoka nat ar , Balin.; Boenga pet j
ah pe r i j oek §), AIaL; Ki soka goenoeng,Socnd.;
Alochoen goenoeng,Soend. ;Pet jah pcrijock§),-
Alal.; Soka goenoeng, Soend.
§) Ook Pavetta-soortcu.
j -
1930. J a c k ia o rn a ta W all.* Nat. fam. der
R u b ia c e a e . Pe l awan toedak, Alal.BilL; Seloc-
mar§), Alal. Variëteiten in Alidd. Sum.: Sei oc mai-
lau ang; S. poet ih. —■ Boom. Gebr.: Ilct hout is
voor timmerhout zeer gcscliikt cn ook voor palen,
daar het niet aau hcderf door witte mieren onder-
hevig is; ook wordt het veel voor rocirieinen gehezigd.
§) Intusschen geeft R i d l e y voor seloeinar als latijn-
schc heuaming op: Alussacndopsis Beccariana BailL*
1931. J a sm in um b ifa rium W a ll.* Nat. fam.
der O le a c e a e . Aka r mc lor hoetan, AIaL; Akar
pckan hoet an, Alal; Koendjoeng tcja, Alakas.;
AI clor hoetan, AIaL; l^ekan hoetan, AIaL;
Toengge ng tcja, Bonth. — Klimplant, soort van
jasmijn (deze en vlg.).
1932. J . c ra s s ifo lium Bl.* Alalat i areuj ,
Soend.
1933. J . d is tic h um Bl.*
Daoen kat am-
k a tarn, Sum.W.K.
1934. J . g la b r iu s c u lum Bl.* Alelat i gambi
r oet an (zie 1937), Vulg. Alal.
1935. J . g ra n d iflo rum L.* Aka pakan,
Alinangk.; Aka r pekan, AIaL; Boenga gambi r ,
AIaL Alen.; Boenga pekan, AIaL; Boengo pakan,
Alinangk.; Boengong peukan, Atjeh; Gabi , Alf.
N. O. Halm.; Gamhi r t jaj , Soeud.; Kembang
gambi r , Jav.; Kern bh a n g ghambhi r , Aladoer.;
Al a 1 o e r gadang, Alinangk.; Al e 1 a t i gambi r, Vulg.
AIaL; Aleuloe raj oet, Atjeh; Pakan, Alinangk.;
Pekan, Alal. Variëteiten in AIaL: Pe k a n het ina;
P. dj ant an. — Spanish jasmine, e.
1936. J . G-riffithii Clarke*. Koema -koema
hoetan, Alal.
1937. J . q u in q u e n e rv ium Bl.* Gamhi r
octaii§), Vnlg. Alal.; P o n t j asoeda, Jav. — Gehr.:
De bladen en jonge takjes zijn in aftreksel een middel
tegen koorts.
§) Ook Ficus Ribes Reinw.*
1938. J . S am b a c Ait.* B a l oeroe, Alakas.;
Boenga baloe roe, Alakas.; B o e n-g a e 1 o c n g, Boeg.;
Boenga keho, Alakas.; Boenga maloe roc,
Saleijer; Boenga manoeroe, Alf. N. 0. Halm.,
Alal. Amh., Alcn.; Boenga manor , Alal. Amb.;
Boenga poete, Boeg,; Koepa poet i , Alf. Oel., Z.
Cer.; Koepoet i , Alf, Z. Cer.; Loro, Sawoe ; Al a 1 a t e,
¡Madoer.; Alalat i , Jav., Soend.; Alalocr, Alinangk.;
Alandoeroc, Alf. Alin., Alal. Alcn.; Alanjoeroc,
Alf. Boer., Banda; AI an j o cr o c t o e t o el, AIL Bocr.;
Alaujora, Alal. Tim.; AJ anocroe, Alf.AIin., N.O.
Halm., Alal. Amb., Alen.; Alelati , Jav., Alai.; Alclor,
Alal.; Alcnoeh, Balin.; Aleu oer, Jav.; Aleni oc
t j ina, Atjeh; Aleni oe t joet , Atjeh; Aloendoe,
Biman.; Poet i , Alf. Amb.; Saja manoeroe, Tern.;
Seloepan, Sum. W. K.; "Wi laboenga loro, Sawoe.
Varieteiten in Jav.: AI cl a t i soesoen of Aleno er
toempang. In AIaL: Alelat i soesoen of Al cl or
soesoen. — Heester, de melati. Arabian jasmine, e.
Gebr.: Dc bloemen worden in het haar gedragen o. a.
tot snoeren aaneen gercgen door bruidegom cn bruid,
in bed gestrooid, cnz.; ook bereidt men er ecn welriekende
olie mede. Een papje der iìjngekncnsdc bladen,
op de borsten eener zoogeude vrouw gelegd en eenige
malen ververscht, zou de melkafschciding spoedig doen
ophouden. De bloemen doet men wel in water, dat
men als oogwater Avil gebruiken. Zij moeten op Bali
bij lijken de snijtanden voorstellcn, die den doode in
ccn latere mcnschwording ten deel vallen. De bloem
is de oplossing van het Javaansche raadsel : „Pitik katc
angendok poetjocking eri” d. i.; „Een kruiphcn legt
cen ei op de punt van een doorn” ; want de kclk-
slippen zijn priemvormig en de hloemkroouslippen
ziju met de randen naar binnen gebogen, waardoor
zij eenigszins gelijken op eitjcs.
1939. J , sm ila c ifo lium Griff.* Aka r locmoet
, Alal.; Aka r s i jal mcnahoe, Alal.; Kent j
i ng kambing, Alal.
1940. J . su b e lo n g a tum Bl.* Alelat i goenoeng,
Vulg. Alal.
1941. J a t r o p h a C u rc a s L.* Nat. fam. der
E u p h o rb ia c e a e . Bal at j ai , Aial Aleu.; Ba l a t jai
hisa, Tern.; Bint alo, Goront.; Bolot jai , Alf.
N. 0. Halm.; Dama r ende, Alal. Tim.; Dj arak hoc-
d cg, Jav.; Dj a r a k g e n d o 1 o, Jav.; Dj a r a k koesta,
Vulg. AIal . ;Djarak k osta, Soend.; Dj a r ak pagch,
Balin.; D j a r a k p a g e r, Jav., Al al.; Dj a r a k p i n d j a 1,
Jav.; Dj a r a k t j ina, Jav.; D j a r a k wolanda, AlaL;
K a 1 e k e p a g h a r, Aladoer.; K c t a n g a n, Sas.; Kolano,
Alf. Alin. T. L.; Lana (zie 135), Alf. Alin. Tonsaw.; L o e-
lock masanas i , Rotin.; Nawaïh, Atjeh; Nawas,
Atjeh; Pakoe kase, Tim.; Pakoe loenat , Tim.;
Pc l e ng kal iki , Boeg.; Saketa, Alf. Alin.; Tang
a n g - t a n g a n g kal i , Alakîis.; T a n g a n g - t a n gang
kandjol i , Alakas. — Heester, de „purgeer-
Jatropha —Kayea. 263 1942 - 1952.
noot” . Physic nut, e. Gebr.: Dient wegens den snellen
groei Avel tot levcnde omheining; de jonge hladen
worden somwijlen als groente gekookt gegeten, elders
op gezwellen gelegd; zij zijn in de Javaansche geneeskunde
hekend als godang blcdeg. Een afkooksel vau
dc schors is, in de Alinahasa een geneesmiddel tcgen
hlocdspuwing. Het melksap is als mondspoeling in
gehruik cn wordt op wonden gedroppcld tot bloed-
stelping en ter voorkoming van oedemateuse zwelling.
Alet de zaden speien de kinderen ; uit deze zaden bereidt
men lampolie. Vau iemand, die weinig of geen goede
eigenschappen hezit, zegt de Boeginees: „Bara dara
peleng kaliki matcke taoe”, d.i.: „Het is wellicht het
sap der vrucht van Jatropha,dat tot mensch gestold
is”. In het Javaansch heeft men een raadsel : „Djarak
mangan goela”, d.i.: „Eendjarak seet uiker”; waarvan
de oplossing is: „Een Chinees eet suikerriet” . De
djarak is dc djarak tjina, de goela is goela teboe.
1942,3. J . m u ltifld a L.* Kal eke djarak,
Aladoer. B., P.; Kal eke djharak, Aladoer. S. —
Hccster. Gebr.: Hier en daar gekweekt.
1944. J u s s ie u a re p e n s D.* Nat. fam. der
O n a g ra c e a e . Ganggeng landeuh, Soend.;
P a t j a r hanjoe (zie 1878), Jav.; T a r a - t a r a (zie
3111), AIL Min. T. B., T. L. — Kruid.
1945. J . su ffru tic o s a L ,* B 0 e d j a u g s c m a-
lam. Alai.; Boedj ang tem al am, Alai.; Daoen
pano, Alal.AloL; G agab ocs an §), Soend.; L ako em
ajer, AIaL; Seming, Balin.; Tr oena scmaleu,
Balin. — Kruid. Gebr.: De bloemen dienen wcl om
olie geurig te maken.
§) Ook Scaevola Kocuigìi VahL* (zie 3056).
1946. J u s tic ia B e to n ic a L.* Nat. fam. der
A c a n th a c e a e . Djoekoe t boent oe t sero,
Soend.; Lar a wedoes, Jav. — Kruid.
1947. J . diflFnsa W illd .* Daoen benang,
Sum. W. K.; Simor bonang-bonang, Bat. —
Kruid. Gebr.: Uit de Batak-lauden wordt onder dezen
naam bericht van eene plant, waarvan „de witte
zijdeachtige stof aan den ondcrkant der hladen tot
garen wordt gesponnen en, met curcuma gekleurd,
wegens den aangenamen geur om het hoofd gedragen”;
dit komt echter met deze Justicia niet overeen.
1948. J . G e n d a ru s s a Burm.* Daoesa,
Baliu.; Doesa, Baliu.; Gandar i sa, Biman.; Gandaroesa,
Alf. Alin., AIaL, Soend.; Ghandaroesa,
Aladoer.; Gondaroesa, Jav.; Handaroes a, Soend.;
Oendam soera, Alf. Alin. T. L.; Pahoel i , Alf.
Alin.; Po ho cri, Alf. Alin. Bant.; Sisaki l , Bat.;
Si sangki l , Bat. Aland.; Taba l i j ang, Boeg., Alakas.
Varieteiten iu Balin.: D. aja; D. kel ing; D. t je
meng. In Alf. Alin. T. B.: G. koelo; G. r angdang.
In AlL Alin. T. S.: G. poet i ; G. roendang. In
Alf. Aliu. Bent.: G. mahamoe; G. mawoero. In
Alf. Alin. Bant.: P. mahida; P. mahendeng. In
Soend.: Ganda roe s a benr eum of handa roe s a
beur eum; G. bodas oL h, bodas. In Alf. Alin.
T. P. : G a n d a r 0 c s a k 0 e 10 ; G. r a i n d a n g. In AlL
Alin. T. L.; Oendam socra i t em; O. s. poet i .
— Heester. Gebr.; Dient als omheining. De bladen
worden, zacht verwarmd, hij kneuziiig of inwendige
belecdiging op hot zieke deel gclcgd; in Zuid-Cclehes
ook, met roode uien vermengd, in water geweekt en
als laxans aangewend. In dc Batak-landon als ingredient
in voorl)ehoedmiddelen ; men heeft daar de uitdrukking :
„Torsakil torpilit”, d. i.: „Afgewend of krachteloos
gemaakt van ccn kwaad voorteeken”. De naam gandaroesa
wil men in het Alaleisch ontstaan zien door
ovcreenkomst van den geur met de lucht, die ecn
hert van zieh afgeeft.
K.
1949. K a d su ra c a u liflo ra Bl.* Nat. fam. der
M a g n o lia c e a e . A reuj hoenj oe r boeöet (zie
3204), Soend. — Klimmende heester.
1950. K.SCandensBL*Akar damak-damak,
Alal.; Areuj hoemhoet , Soend. — Klimmende
heester. Gebr.: Dc vruchten worden gegeten.
1951. K a em p fe ria ro tu n d a L.* Nat. fam.
der S c itam in e a e . Asi jor , Bat.; Bataka, Aial.
Alen.,Tern.; Has i jor , Bat.; I loet scjoer , Bat. Dair.;
Kat j iwer , Bat. Dair.; Kent joer , Jav., AIaL Batav.;
Kent jor , Aladoer.; Ket jeoer , Bat.; Koeut jocr ,
Alal. Ihm.; Koö er, Alf. Z. Ccr.; Oe negai , AIL
Bocr.; Sikor , Daj. Z. 0. Born.; Socchocr , Alf.
Alin. Tonsaw.; Soekoehoe, x\lL Alin. Baut.; Sockoer ,
AIL Aliu.; Soenipaeai , Alf. Z. Cer.; Sogi, Gorom ;
Sokoe, Biman.; Soko er, Banda; Soöelo, AIL N.
Laoet; SoÖer, AIL Har.; Soöcre, AIL Z. Ccr.;
Soöcro, AIL Har.; Tj a k o cë, Alinangk.; Tj akoer oc,
Alakas.; Tj angkor , AIaL Amh. ;Tjcki r , Soembawa;
Tjekoe, Boeg.; Tjekoeh, Balin.; Tjekocr , AIaL,
Sas.; Tjokor , Kang.; Tjeuko, Atjeh; Tj ikoer ,
Soend.; W a t an, Alf. Alin. Bent. — Kruid. Dc
wortelstok dient tot kruidiug van spijzen en als geneesmiddel,
ook worden de versehe bladen als pap op het
hoofd gelegd tcgen hoofdpijn. In Alakasar mag die
nooit als geneesmiddel aau mannen worden gegeven,
als naar inlandsch begrip impotentie veroorzakende:
In de Batak-landen hangt men hcm kinderen om den
hals cn in de Padangsche Bovenlanden vermengt men
er ecn aftreksel van met rijstemeel en bcstrijken dc
vrouwen hiermede wenkbrauwen cn oogharen of bezigen
dit mengsel als blanketsel. Op de daken der huizen
in Boeroc vindt men Chineesche kopjes, waarin
Kaempferia geplant is, ten cero der afgestorvenen
en ook om hooze geesten verwijderd te houden, welke
vluchtcn voor den renk, dien de gekneusde wortelstok
vcrspreidt. Eiders kauwt mcn dezen en bespuwt dan
de zieke deelen. Van iemand, die zeer ucderig is,
zegt de Javaan: „Njocroepi godong kentjoer”, d.i.;
„Onder kentjocr-bladen (die hijna op den grond liggcn)
doorkruipcu” ; en, daar de hloem er gedrongen nit-
ziet, heet het in het Soendaasch van iemand, die ver-
drict heeft: „Ngemhang tjikoer”, d.i.; „Als de bloem
van tjikoer”. Een laag bij deu grond waaiende hevige
wind heet in het Bataksch: „Siocmpat hasijor of
raahoethoet hasijor”, d. i.: De hasijor is uitgetrokken”,
want dit kan zonder hevige rukwiuden niet plaats
hebben. Een aankómcnde maagd wordt in het Aladoereesch
aangeduid als „parahan kentjor” .
1952. K a y e a g ra n d is King,* Nat, fam. der
G u ttife ra e . Pe n a g a paja, AIaL — Boom.