Gaultheria — Gigantochloa. 246 1614 - 1625.
1614. G. p u n c ta ta Bl. (— G. f r a g r a n tis
s im a Wall.*). Gondapoe r a (zie 1789), Jav.;
Kajoe poei i t i Jana, Bonth.; Ka r an gk an g poeii-
t i jai ia, Alakas.; PoerAva djamboe, Jav.; Sar i
moedjar i , Alai.; Sar ik mend j ari . Sum. W. K.;
Tj a n t i g i Avangi, Soeud. ■— lieester. Gebr.: De
bessen A\mrdeii gegeten. Uit dc bladen cn bloemen
Avordt een AA'clriekende olie gewonnen, Avaarmcdc o. a.
de saroeug’s van vorstelijke personen geparfunicerd
worden. Op Sumatra’s westkust kainvt mcn dc bladen
Avel als sirih.
1615. G. re p e n s BL G. n iim m u la -
rio id e s Don.*). G i r i n t i n g kawah, Soend. —
Heester.
1616. G e lo n ium m u ltiflo rum Ju ss.* Nat.
fam. der E u p h o rb ia c e a e . Limaoe- l imaoe§) ,
Alal.; Roewas igoeng, Bat.; Roewas-rocAvas,
Alal. — Boomheester.
§) Op Sum. W. K. A v o r d t deze naam gegeven aan
Limonia spectabilis Aliq.*; dezelfde namen schijnen
overigens te gelden voor G. bifarium Roxb.*
im boeloed, Alf. Alin. T. L., T. P.; Kajoe tai,
Alf. Aliu. T. L., T. S.; Kapopoj a äu wewene,
Alf. Min. T. S.; AI a woöe tai, Alf. Alin. T. L.;
AIoöe tai, Alf. Aliu. T. L. — Boomheester. Gebr.:
De AU'uchteu en bladen zijn als ini. geneesmiddel in
gebruik.
1618. G. o b lo n g ifo lium K. e t V.* Gandaroesa
oetau, Alal. Amb.; Kamen ir an, Balin.;
Alani ran idjo, O. Jav.; Aleni ran idjo, O. Jav.;
AJ eni r en (zie 269Q en 2964)), Balin. — Boomheester.
Gebr.: De lijugemaakte hladen worden op wonden van
runderen gelegd.
1619. G e o p h ila re n ifo rm is Don.* Nat. fam.
der R u b ia c e a e . Aka r p a n t a t beroek, Alal.;
A n t a n a n l euweung, Soend.; Penggaga oelar,
Alal; Penggaga t ikoes, AIaL — Kruipende plant.
1620. G eu n sia fa rin o s a Bl.* Nat. fam. der
V e rb e n a c e a e . Oempang§) , Soend. — Boom.
§) Ook Callicarpa-soorten.
1621. G. C um in g ian a Rolfe.* Lelema,
Alf. Alin.; Lel ema rendai , Alf. Alin. T. L.; Alol as
in taloen, Alf. Alin. T. P.; Alololajoe, Alf. Alin.
Tonsaw.; Nanajoep, Alf. Alin. Bent.; 0 li m a t o ch §),
Alf. Alin. Tonsaw.; Ololajo, Alf. Alin. Ponos. —
Boom. Gebr.: Het hout is soms hij huisbouw in
gebruik; de bladen dienen als geneesmiddel.
§) Ook Callicarpa-soorten,
1622. G ig a n to c h lo a a s p e ra K u rz . Nat.
fam. der G ram in e a e . Aoe petoeng, Solor; Aoe
t a r ing, Soemba; Awi bi toeng, Soend.; Awo
petoeng, Boeg.; Bamboe b at oe ëng, Aliuangk.;
Bamboe be toe, Alal. Tim.; Batocëng, Alinangk.;
Betong, Daj. Z. 0. Born.; Boelo lotoeng, Daj.
Z. 0. Born.; Boelo patoeng, Alakas., Sangi; Boe 1 o
p a t ong, Alakas.; Boeloe botoeng, Bat; Boeloe
godang, Bat.; Boeloe moewal . Bat; Boeloe
soma, Bat Aland,; Boeloeëh peïng, Alidd. Sum.;
Boeloeh koening, Mal. Alen.; Boeloeh petong,
Mal. Amh.; Boeloeh soewanggi , Alal. Amb.; Boe-
ioh be toeng §), Alal.; Dj a d j an g betoeng, O.Jav.;
Goef, N. Guin. 4 R.; Gof, N. Guin. 4 R.; Koaeng
madidihi , Alf. Alin. Bant.; Koeni (zie 945), Alf.
Min. T. P.; K we w e r ane, Alf. W. Cer.; Lewoeo
goeroe, Nias; Loeloe (zie 2528), Alf. Alin. Bent;
C c w a faton, Alf. Boer.; C 1 o h o t o n g, G ajo; C m o 1 o,
Alf. N. Laoet; Cö potoe, Biman.; Cö todo, Biman.;
Patoeng, Sangi; Pa t o e n g hoelawai i , BoL Along.;
Pe r en g p e t o u g, Aladoer.; Pe r i n g h e t o e n g, Lamp.
Ah.; Petoeng, Balín., Jav.; P r i n g petoeng,
Jav.; Soema, Alf. N. O. Halm.; Soma, Bat. Aland.;
Tahadiko ake, Teru.; Tamhe l a n keroet , Alf.
Alin.T.L.; Tambe l a n riïri§§), Alt Aliii.T. B., T. P.;
Tambe l a n r i ï r i warotan, Alt Alin. T. S.; Tel i
ela, Alt Z. Cer.; Tel i o cete, Alt Z. Cer.; Tor i
ela, Alt Z. Cer.; Ti ï ng petoeng, Balin.; Tomol ,
Alt Har., Z. Cer.; Tomolo, Alt Sap.; Tomor , Alt
Z. Ccr.; Tr i ëng betong, Atjeh. Varieteiten in
Alinangk.; Ba t oe eng hana of bamhoe b. b.; Bato
e ë ng danto of b amb oc b. d.; B a t o c ë n g hi t am
of bamhoe b. h.; Ba t oc ëng koeni ëng of bamboe
ba t oe ëng koeniëng. Tn Jav.: Pe t oe ng
woeloeng of p r iu g pe t oeng woeloeng. —
Bamboesoort (deze en vlg.). Gebr.: Deze is geschikt
voor huishouw, watcrlcidingen en stoelcn, en dient gewoonlijk
tot watcrvaten ; de jonge uitspruitsels worden
als groente gegeteu. In het Alinangkabaoesch heeft men
een spreekwijze; „Batoeëng di tanam, aoewe tocmhoeh”,
d. i.: „Alen plant batoeëng cn er groeit (bamboe) doeri
van”, in de beteekenis van „goed met kwaad vergelden”;
en een andere: „Bak barado di bawah batoeëng”, d. i. ■.
„Alsof men ouder batoeeng schuilt” (dus toch nat wordt),
in de beteekenis van „de hulp heeft weinig te beduiden” .
In diezelfde taal is de bladscheede van batoeeng de
oplossing van het raadsel: „Ekoeënjo hak ekoeëkambiïng,
djatoeehujo garoentang bajang”, d. i.; „Zijn staart is
als een geitenstaart, zijn val mischend en zwevend”.
§) R i d l e y determineert een b. betoeng-soort als
Dendrocalamus flagillifer Alunro*.
§§) Cok Schizostachyum chilanthium Kurz.*
1623. G. a te r Kurz.* Aoelo, Alf. Sap.; Awi
ater, Soend.; Awo koer i sa, Boeg.; Bamboe
1 e 1 e p a, Alal. Tim.; Boelo kar isa, Makas.; Boeloeh
loeleha, Alal. Amh.; Kwarakwa, Alf. AV. Cer.;
Loleha, Tern.; Mi la, Biman.; Noepal jo, Alf. N.
Laoet; Tapat , Alf. Z. Cer.; AVemo, Alf. N. C.
Halm. — Gebr.: Dient wcl tot vervaardiging van
fluiten en de schil tot lijn vlechtwerk; hier en daar
soms tot omheining.
1624. G. h e te ro s ta c h y a Munro.* Awo
telang, Boeg.; Boelo popo, Alakas.; Boelo soemal
ing, Alakas.; Boelo talang, Alakas.; Boeloe
tolang, Bat.; Boeloeëh talang, Alinangk.; Bocio
eh loöe, Alal. Alen.; Boeloh telang, Alal.;
Boeloh telor , AIaL; Gi loöe, Alf. N. W. Halm.;
Loöe, Alf. N. C. Halm., Tern.; Alohoi, Enggauo;
P r i n g hondjor , Jav.; Talang, Balin., Alinangk.;
T a m h e 1 a n, Alf. Min.; T i m b a r a ng, Alf. Alin. Bant.;
T i m h e 1 a n g, Sangi ; T o 1 a n g, Bat.; Tr i ë n g talang,
Atjeh. Varieteiten in Minangk. : Ta l an g hi t am;
T. koeni ïng. In Aial. Men.: Boeloeh loöe koening.
In Alf. Min. T. P.: Tamhe l a n koeni . In
Alf. Min. Bant.: T i mb a r a n g madidihi . — Gebr.:
Is wegens de dünne schil geschikt om rijst in te koken,
en ieent zieh wegens de lange geledingen ook tot
het maken van zeilen (kere) en banken; voorts tot
vlerken van prauwen en als vaten om palmwijn in
te halen, terwijl de kleinere geledingen veel als drink-
nap worden gehezigd. In het Alinangkabaoesch heeft
men een spreekwijze : „Bak manamhakan kasiek ka
talang” d. i.; „Evenals men zand aan talang wil
plakken”, met de heteekeuis van „het is den moriaan
geschnurd”.
1625. G. K u rz ii G am b le (zie 3065). Akar
boeloh, Alal.; Boeloh akar , MaL; Boeloh ma t a
roesa, Alai.
' t r - .
!i :
i ■
Gigantochloa — Glochidion. 247 1626 - 1650.
1626. G. la tis p ic u la ta Gamble.* Boeloh
t c l ang m i n j ak, AIaL
1627. G. m a x im a Kurz. (= G. v e r tic illa ta
Munro.*). Awi andong, Socnd .; Awi gede,
Soend.; Awi gomhong, Socnd.; Awi soerat , Soend.;
Bamboo majang, Alinangk.; Bamhoe majen,
Alinangk.; Boeloeh soewat , Balin.; AI a j ang,
Alinangk.; Alajen, Alinangk.; P r i n g gombong,
Jav.; P r i n g soerat , C. Jav.; P r i n g t ambél ang,
Jav.; P r i n g tamb é l a ng gading, Jav.; Soerat ,
C. Jav.; Soewat , Balin.; Tambél ang, Jav. ;Tam-
blaug, Balin.; Tamboe wang, C. Jav.; Totooden
dem dem, Alf. Aliu. T. S.; Tot oör en rem dem,
Alf. Alin. T. B. — Gebr.: Het riet dient voor huisbouw,
beschottcn en vloermatten ; enkele geledingen
worden gebruikt tot watercinmer of voor hot opvangcn
van palmwijn. Wordt licht door den worm aangetast
cn dan het pocder tcgcn roest aangeweud.
1628. G. ro b u s ta Kurz.* Awi hideung,
Soend.; Awi woeloeng, Soend.; Bamhoe i tem,
Vulg. AIaL; Bamhoe t i r ing, AIaL Tim.; P r i n g
wo elo eng, Jav.; Ti ï ng so cd am al a, Balin. — Gebr.:
De jonge uitspruitsels worden gegeten; het riet is
minder hruikhaar, omdat het spoedig door insecten
wordt aangetast. In het Javaansch heeft men een
raadsel; „Pring njamher pare”, d.i.: „Bamboe grijpt
pare (rijst)”, met de oplossing: „Een kiekendiefgrijpt
een kip” ; dc pring is de priug woeloeng, de pare is
de pare ajam.
1629. G. S c o rte c h in ii Gamble.* Boeloh
raja, Aial.
1630. G. W r a y i Gamble.* Boeloh pelang,
Alal.
1631. G ira rd in ia h e te ro p h y lla D e c a isn e
(— G. p a lm a ta Gaud.*). Nat. fam. der U r ti c
a c e a e . Koemi s badak §), Soend. — Houtaclitig
kruid.
§) Ook Elatostenia
macrophyllum Brongn.* (zie
1242).
1632. G iro n n ie ra lu c id a Kurz.* (zie 2596)
Nat. fam. der U rtic a c e a e . Kajoe woeloe, Jav.;
Alalongkal , Alf. Alin. T.L. — Boom.
1633. G. n e rv o s a P lan ch .* Aledang hi tam,
AIaL; Si loek, Aial. - Boom. Gebr.: Goed
timmerhout, uit den stam zou bars (dammar) vloeien(?)
1634. G. p a rv ifo lia P lan ch .* Ampas
tehoe (zie 2386), AIaL; Aledang ampas tehoe,
AIaL; Aledang kasap, AIaL; Wolc (zie 87), Alf.
Miu. T. P., T.S. — Boom.
1635. G. s u b a e q u a lis P lan ch .* Ki a sali
an, Soend.; Aledang he la nak. AIaL; Aledang
kasap dj ant an, Alal. — Boom.
1636. G le d its c h ia c e le b ic a Koord.* Nat.
fam. der LegUminosae. Kar a n gè j a n (zie 2984),
Alf. Aiin. T. L. — Boom. Gebr.: Ilet hont van dezen
acacia-achtigen hoom is voor halkcn cn planken geschikt,
mits onder dak gebezigd.
1637. G le ic h e n ia lin e a r is Clarke.* Nat.
afd. der F ilic e s . Arsam, Bat.; Arsom, Bat.;
Hasam, Lamp.; Pakoe rcsani, Alal.; Ransam,
Alinangk.; Rasam, Alinaugk.; Rcsam§), Mal.;
Rensam, Atjeh. Varieteiten in AIaL: Resaui gadjah,
dikke soort; R. pi jai , zeer korte soort. —
Varensoort. Gebr.: Ter opvulling der dijkjes tusschen
de sawah’s hezigt men op West-Sumatra, met andei’e
takjes, deze varensoort om de aarde beter aaneeu
te houdeu. In het hoomlooze Toha dient ze tot brandstof
cn elders voor schrijfpcnneu en vlechtwerk, o.a.
hoofddeksels (kopijah songko) cn fuiken. Bij ziekten
die de inlandsche doekoen niet kan herkennen, wordt
het geheele lichaam besprcnkeld met water, waarin
Gleichcnia-loof is uitgeperst. Arsam is dc oplossing van
het Bataksche raadsel: „Sada do tijangua, roemana roe-
ma goi'ga”, d.i. „Het heeft één stijl, zijn huis is met
alicrhandc figuren versicrd”; de varen met bare vele
insnijdiugen wordt hier vergeleken hij dc gorga of
liguren, die op de gevels der huizen geschilderd ziju.
§) Ook Gleichenia dichotoma Hk. (=: G. linearis
Clarke*).
1638. G lo b b a a u ra n tia c a Miq.* Nat. fam.
der S c itam in e a e . Koenik r imho, Alinangk.;
Koenj ik r imho (zie 947), Miuangk.; Poewa r
g e m h 0 e r, AlaL; T amoe r imho, Alinangk. — Kruid.
1639. G. Kingii Bak.* Al i j a kcra, AlaL;
H a l ij a k e r a, AlaL; Poewa r bi rah. Alai. — Kruid.
1640. G. m a c u la ta B l. D j e u n t i r beureum,
Soend.; D j e u n t i r leut ik, Soend.; Lampoe j a ng
hour cum, Soend. — Kruid.
1641. G. m a la c c e n s is Ridi.* Poewa r
gadjah, AlaL; Poewa r oedaug, AlaL; Poewa r
r imba, Alai. — Kruid.
1642. G, m a ra n tin a L.* Al i j a hoetan, MaL;
Dj eunt i r , Soend.; Ha l i j a hoetan, AlaL; Koendidi
hoehow, Alf. Aiin. Bant.; Koeni in t j asoeroean,
Alf. Alin. T. P.; Koening oetan, Alai.
Alen.; Remha - r embang, Alf. Min, T. S. — Kruid.
Gehr.; De wortelstok wordt wel gegeten.
1643. G. u lig in o s a Miq.* Al i j a t ikoes,
MaL; II a li ja t ikoes, Alai. — Kruid.
1644. G lo c h id io n a lb um Boeri.* Nat. fam.
der E u p h o rb ia c e a e . Bonak, Alf. Aliu. Ponos.;
D'enipoel, Jav.; Hoe s sela, Alf.AIin.T.P.; Impo,
Boeg.; Lasisi , Boeg.; Mareme, Soend. — Boom.
1645. G. a rb o re s c e n s Bl.* Alareme mi njak,
Soend. — Boom.
1646. G. b ru n n e um H o o k .f.* Kenidei
paja, AlaL; Oeha merah§), Alai. — Boom. Gehr.;
Het hout dient voor daklatten en als hrandhout.
§) Oeba zou mcn in de Alalei&che landen ecn algc-
meene benaming voor Glochidion sp. kimnen nocineu,
door bijvoegingen soms nader omschreven (zie 1654).
1647. G. d a sy a n th um Kurz.* Doel aug-
doelang§), Alinangk.; Alanik, Alidd. Sum.; Ngiu,
Midd. Sum. — Boom. Gebr.: Het hout is zeer fijn
en hard en geschikt om te vcrwerken; de bast wordt
gedroogd en voor llambouwcn gebruikt.
§) Volgens R i d l e y is doclang-doclang dc AlaL naam
van Aralia Thomsonii Seem.* (zie 289).
1648. G. d e sm o c a rp um H o o k .f.* Oeha
h i t a m, AlaL; Sebasa^), AlaL; Sibasa, AlaL; S i b a s o,
Alinangk. — Boom. Gebr.: Het hout is bij den huisbouw
in gebruik.
§) Ook Scyphiphora hydropbyllacoa Gaertn.* (zie
272, 274, 807 en 3098).
1649. G. fu lv iram e um Miq.* Aloso, Alf.
Alin. T. B. — Boom.
1650. G. g la u c um Bl.* Kajoe par i , Jav.;
Ki parc§), Soend. — Boomheester. Gebr.; Het hout
wordt wel voor huishouw gehezigd maar is niet duurzaam.
§) Ook Glochidion molle BL* (zie 499).
iM'