Mallotus — Mangifera.
274 2162 - 2175.
2162. M. ric in o id e s Mu e ll.A rg .* Kajoe
sea, Alf, Miu. Ï . P.; Sea, Alf Min, T. P.; Tj a l i k
augi u bodas, Soend. — Boom.
3163. M . s u b p e l t a t u s M u e l l .A r g .* Dj arak
gadjah, Alal.; Dj a r ak hoetan, Alal.; Kajoe
oedjan, Alal. Pal. — Boom.
2164. M. T o k b ra i Muell.Arg.* Tokhraj ,
Soeud. — Boom. Gebr.: Het hout wtdals timmerhout.
2165. M. Sp. Kap asan §), O. Jar. — Boom.
§) Ook eene Boehmeria-soort, die iu het Aladoereesch
pas-kapasan zou heeten.
2166. M an g ife ra a ltis s im a Blanco.* Nat.
fam. der A n a c a rd ia c e a e . Asam paoeh, AIaL;
P a O G , Bat.; Paoeéh, Aliuangk.; Paoeh, AIaL;
Pe l em poh, Jav.; Poh, Balin., Jav. — Boom, eeue
mauga-soort (deze en vlg.) Gebr.: Dc bruinachtig-hlauwe
vruchten worden gegeten. ln het Alaleisch zegt men
van ccn meisje: pipinja hagai paoeh di lajang d.i.:
„Haar wangen zijn als (een stuk van) de paoeh-vrucht” ,
nl. längs de pit afgesneden.
2167. M . c a e s i a J a c k .* (zie 2170).* Bindj ai ,
Daj. Z.O. Born., Alal.; Bindje, Atjeh; I sein, Lamp.
Ab.; Lern oes, Bat.; Lim ocs, Balin., Socnd., Sum.
AV. K. — Gebr.: De rinsche vruchten worden gegeteu.
Na gedroogd tc ziju dienen de hladen in Zuid-Bantam
als surrogaat voor thee. Als spreekwoordelijke uitdrukking
hezigt de Soendanees : tjara limoes sakeurcut
d.i.: „Als (de) eene suede van de limoes-vrucht (op de
andere) gelijkt”, in de beteekenis van „xVls twee druppels
op elkaar gelijken” ; eu van iemand, die vast op zijn
stuk Staat: „Ngadaoen limoes”, d.i.: „Als limoesbladen”,
om reden deze zeer stijf ziju. In Zuid-Oost-Borneo
heeft men aarden potten, die in vorm eenigszins op
de vrucht gelijken eu daarom als hakam hindjai
bekend staan.
2168. M. fo e tid a Lour.* Asam hawang,
AIaL; Bat j ang, Alal. Batav.; Bawang, Jav.; Isem,
Lamp. Ab.; Lern oes, Bat.; Limoes, Soend., Sum.
AV. K.; Alaugga bat jang, AIaL Batav. Varieteit iu
Soend.: Limoes t ipoeng. — Gebr.: De vruchten
worden (door de inlanders) gegeten.
2169.'M. in d ic a L.* xVmpalam, Alinangk.;
Ampel am, Alal. Bandj.; Amplem, Balin.; Aoe,
Alf. Z. Cer.; xVoebene, Alf. VV. Cer.; Awa, N. Guin.
Noemf.; Baiamo, Alf. Cer.; Boewah, Soend.; Em-
pelam, AIaL; Eokio, Enggano; Eoo, Biman.;
Getas, Balin. Kr.; Goeawe, Alf. N. AV. Halm.;
Goewae, Tern.; l i ampa l am, Daj. Z. 0. Born.;
H ampe 10m, Lamp. ß. Ag.; IIaoe, Alf. Ccr.; Haoer ,
Alf. Z. Cer.; Heoem, Tim.; Ka l imbang, xilf. Alin.
T. L.; Kapelam, Lamp.; Kapelom, Lamp. Pam.;
Kawidei , Alf. Alin. T. S.; Kawi lei , Alf. Alin. T.
B.; T. P.; Kombi l ei , Alf. Alin. Tonsaw.; Kombi loi ,
BoL Along.; AI ablang, Alf. OeL; Alaga, Nias;
Alampalana, Kisar; Alangga, Soeud., A'^ulg. AIaL;
AI a n i 1 j a, N. Guin. 4 H.; AI a p a r a n e, Alf. Z. Cer.; AI a-
rapal am, Alinangk.; Alempelam, AIaL; Alo, Alanggarai
; AI 0 r p 010 m, Bat.; Oeai, Sangi; Oepoen, Tim.;
Oewai , Alf. Aün. Bant.; Ohi, Alf. Alin. Bent.; O'ile,
Goront.; P a l am, Sum. AV. K.; Pao, Boeg., Endeh,
Aladoer., Botin., Sika, Soemba; Paoe, Sawoe; P ao eli,
Atjeh; Paok, Sas.; Pawa, Solor; Pawen, Alf. Boer.;
Pawo, Bonth., Saleijer; Pelem, Balin. Semh., Jav.,
Lamp. Ab.; Pelom, Lamp. Pab.; Po, Boet.; Poena
po, Boet.; Poh, Balin.; Polam, Sum. AV. K.; Taïpa,
Alakas.; Taïpah, Sas.; Ta ngka l boewah, Soend.;
Tar ipa, Alf. Tom.; A^^ai, Sangi; AVale, Alf. N. 0.
Halm.; AVit pelem, Jav. Het getal variëteiten is
zeer groot en verschilt voor vele streken tusschen 20
en 30; wellicht leidt een nadcr botanisch onderzoek
tot de ervaring, dat meerdere dezer eigenlijk afzondor-
lijke soorten zijn ; voor vele der hoven opgegeven
namen zal dan ’t zelfde het geval wezen. Voorloopig
schijnt echter tot dit doel in de herbaria het henoo-
digde materiaal tc ontbreken. — De manga-boom.
Aiango tree, c., manguier, fr., Alangobanm, d. Gebr.:
De vruchten worden gegeten; gczochte ooftsoort. Een
zeer jong meisje iioemt men in het Boegineesch overdrachtelijk
wel: „Pao garepoeng” (en in het Alakas.:’
„Taïpa karapoekang”), d. i.; „Knappende mangga-
vrucht”, doelende op ecu mangga, die zeer hard eu
alleen gestoofd eetbaar is; terwijl mcn in bet Alaka-
saai-sch een langwerpig gezicht dooi’ „aleko taïpa”
vergelijkt met een mangga-blad.
2170. M. K em an g a B l. ( = M. c a e s ia
Jack ,* ). Kemang, AIaL, Soend.; Alangga ke-
mang, Soend., Abilg. AIaL; AVani, Balin. Varieteiten
in Soend.: B in gl o of kemang badak of k. binglo.
In Balin.: Taloeh; AVangal. — Gebr.: De vruchten
worden gegeteu, hoewel ze wraug-zoet cn terpentijn-
achtig zijn. Die deze vruchten schilt, zou een kaal
hoofd krijgen. Naar de kleur der schil heet „groen-
achtig wit” iu het Alaleisch „warna kemaug”.
2171. M. la g e n ife ra Griff. Landjoet , AIaL —
Gebr.. De vruchten worden gegeten.
2172. M. L an g an g Miq.* Koembang, Atjeh;
Langoeng, Sum. AV. K.; Lengoeug, Alal. — Gebr.:
De vruchten worden gegeten, ook geconfijt.
2173. M. la x iü o r a Desr.* Lol ade bauga,
Tern.
2174. M. lo n g ip e s Griff.* Alangga pare§),
Soend.
§) Ook Alangifera laurina Bl.*
2175. M. o d o ra ta Griff.* Ambasaug, Bat.;
Amba t j ang, Daj. Samp,, Aliuangk.; Ambawa, Alf.
Tom.; Ambawang, Balin.; Ant j ami , Alf. Tom.;
Asam mémba t j ang. Alai.; Baut , AVatoeb.; Bak
mant j ang, Atjeh; Bat jang, - Alakas.; Bcmhem,
Alal. Batav.; Beni , Aladoer. B.; Bine, Aladoer. B.;
E mb asang, Bat. Dair.; E mb a tj ang, Alinangk.;
Hambawa, Nias; Hemba t j aug, AIaL; K abombe
m, AIaL Batav.; Kaeni , AÌadoer. P., S.; Kaïne,
Aladoer. P., S.; Ka li mb a n g kowini , Alf. Aün. T.
L.; Kaweui , Jav., Soend.; Kawi l e i kowini , Alf.
Aün. T. B., T. P.; Kebembem, AIaL Batav.; Koe-
wen i, Jav.; Kombi l oi insam, BoL Along.; K wen i,
Balin., Jav.; Alangga kebembem, Alal. Batav.;
Alangga kowini , Mal. Alen.; AI an t jang, Atjeh;
Alat jang, AIaL; Alem h at j au g, MaL; Oewai koewini
, Alf. Aün. Bant.; O h i koewini , Alf. Aün.
Bent.; Pangi , Daj. Kat.; P a o daeko t jani , Boeg.;
P ao kahinc, Aladoer. B.; P ao kaeni , Aladoer.
P. S.; P ao k a i 11 c, Aladoer. P. S.; Patol , Alf. N.
Laoet, Sap.; Prawa, Sas.; Ta ï pa bat j ang, Alakas.;
Ta n g k a l kaweni , Socnd. Variëteiten in Soend.:
Bembem of kaweni t ipoeng; B. koneng. In
Jav.: Kwelem; Pakel . In Mal.: Lekoep. In
Gajo : Lokop. In Alinangk.: Lakoeïk. In Sas.:
Paken. In Bat.: Gorat . In Alf. Aün. Bent.: Ohi
kapaja. In Balin.: Pake l ; Poh wcni . — Gebr.:
De kwalijk riekende vruchten zijn hij de inlanders
zeer gezocht. Een koud aftreksel der onrijpe vruchten
en van den bast gebruikt men als abortivum. Het
sap uit dezen boom is scherp, evenals trouwens van
alle Al.-soorten. In het Alaleisch heeft men een
spreekwijze: „Boewah memhatjang hoeroek koelitnja”,
d. i.: „De memhatjang-vrucht heeft een leelijke schil”,
Mangifera — Maranta. 275 2176 - 2188.
om bijv. ieinand aan te duiden wiens uiterlijk niet in
zyn voordeel is, maar die oen goed hart heeft, of ook. vau
iets af wetende zieh dom houdt. Van iets, dat duidelijk
en klaar is, zogt de Minangkabaoeer : „Babaoe bak
ambatjang , d. i.: „Het riekt als de ambatjang” . Pakel
13 de oplossing vau liet Javaansche raadsel: „Kleboeg
scngok , d. 1.: „Op het geluid van vallen volgt dat
van opsnuiven ; want als men de vrucht hoort Lilen
raapt men die dadelijk op en onderzoekt den geur en
IS deze goed, dan is de vrucht rijp.
koembang,
ilal Gebr.: Het hout is deugdzaam timmerhout'
de bloemen ziju wclriekend, de vrucbteii eetbaar.
2177. M. sp. §) Amb a t j a n g r imbo, Miuangk •
Ba t j a n g oetan. Mal. Batav.; ì l al ambawa, Nias-
Man t j a n g hoet an,At j eh;Membat j ang hoetan.
Mal. — Gebr.: Het hout dient meestal voor brandhout
de bast tot omwanding van rijst-hergplaatsen.
§) Volgens sommigen Mangifera macrocarpa Bl.*
2178. M. sp. Hambawan, Daj. Z. 0. Born.—
iTCbi.: Het hout is bijzonder geschikt voor planken.
2179. Manglietia glauca Bl.* Nat. fam. der
Magnoliaceae. Baros (zie 2299), Jav., Soend-
Ma n g h d (zie 2299), Soend.; Tj emp a k a boeloes,
Jav. — Hooge boom. Gebr.: Levert een goed bouw-
en meubelhout. De bloemen zijn welriekend en ook
het fijngewreven zaad heeft cen aromatischen geur.
1 Ma d an g kaladi
(zio 1753), Minangk. — Boom. Gebr.: Het hout
is geschikt voor planken en binnenwerk.
1 Manihot utilissima Pohl.* Nat. fam.
der Euphorbiaceae. Asibi , Alf. N. W. Halm ■
Bal andong, Madoer B.; Banggal a, Gorom;
Bi s toengkel , Mal. Amb.; Bodin, Jav.; Bo let,
ö. Jav.; Kbae, Knggano; E ë r mabal , Kei; Gadong
djoeroer . Bat.; Gadong kajoe, Gajo;
q H^oewi wa l a nda (zie
317o), Soend.; I b i chajoe, Alf. Min. Tonsaw.; I na
gota, Alf. N. O. Halm.; Im a inggr i s Tern •
Kapoo koe 0 Alf. Min. T. B.; K a p o f n e ’to o e i ':
L f L ’l Kasawe, Jav.; Kashi ,
Alf. Amh.; Kasepe, 0 . Jav.; Kaspe, 0 . Jav.;
Kas t el a Kang.; Ka t e l a hoedin, Jav.; Ka t e l a
dj e n d r a l « , Jav.; Ka t e l a kaspe, O. Jav.; Ka t e l a
menjog, O. Jav.; Ka t e l a poöeng, Jav.; Kescla
kesavvi, Bidm.; Ket i la, Atjeh; Keut i la, Atjeh;
Kikohak, Enggano; Lame adjoe, Boeg.; Lame
kajoe, Makas.; Loea ai, Soemba; Loeai , Soemha;
i l ai ideras i , Alf. N. 0. Halm.; Mangkao, Alf.
Boer.; M enj ok, Madoer. B.; Nasibi , Alf. N. 0. Hahn.;
Ohl ki joe, Midd. Sum.; Oebi bat ang, Minangk.;
Oebi bcngga l a Mal.; Oebi goa. Mal. lfm .
O e y inggr i s Mal. Men.; Oebi kajeë, Atjehi
Oebi k a dj o e Mal. Tim,; O ob i k a j o e, Mal.: Oebi
p a r a u t j i h Minangk ; 0 eb i p r a n t j i s §§), Minangk.;
u Oewi kajoe, Alf.
Min. T I ; Oboe ai, Sika; Panggal a, Watoeb.;
P a r an t j j h Minangk.; Poehocug, Madoer. B., P.-
P o h ong, Madoer. P., S.; Sabhr ang bal andha,
Madoer. B.; S a b h r a ii g k a d j o e, Madoer.; S a h h r a n g
t enggang, Madoer. P., S.; S ah r ang s a w i, Bahn
Kl.; Sampeip Soend.; Sawe, Madoor. S.; Sawi ,
Mayer R , R; Sikong, Jav.; Singkong, Jav.;
Tel a bal andha, iMadoer.; Tela poöeng, Jav ■
Tenggang, Madoer B. R; T is ohajoe, Alf. Min!
Tousaw.; Tjapeu, Soend. Tanèteiten in Jav.: Ka t e l a
andong met knolvorming vlak aan het stengeleiude;
K. Icreut i l , met knolvorming in het midden vau den
wortel ; K. r a n d 0 e of K. t j e m p o r a n g. In Soend.: S.
lichtgrijzen
stengel ; s. b e u r e u m, met roode hladstelen ; s. b L o e •
s. gading, met liclitgele hladstelen; s. ke t an - s'
dangdeur of s. djagreng. In Bahn: Kese’la
h a j oe. — Heester, de cassaveplant. Cassava, e., manioc,
tl. Gebi.: Voor de Europeesche markt is de teelt van
cassave en bereiding van het zetmeel daaruit op Java
een belangnjke uijverheid. In tijden van rijstgebrek
woMt het meel der wortelknollen door de inlanders
sinds lang gaarne gegeten on heeft boven andere aard-
vrucMen het voordeel van niet spoedig tegen te staan.
Up Ball en eldeij onderscheidt men de bittere soort.
Op Madoera heeft men een variëteit met groene en
een andere met roodachtige hladstelen; als het vee het
loot der laatste eet wordt het duizelig, terwijl dat der
eyste geen nadeeUge gcvolgen heeft. In West-Sumatra
dient deze heester wel tot omheining.
§) Deze naam herinnert craan, dat de Gouverneur-
§|) Deze en verwante namen ontleend aan eene mede-
yeling van den heer PiUNcis, die dit gewas in West-
Sumatra heett ingevoerd, naar beweerd wordt uitBourbon.
Wedd.* Nat. fam. der
U rtic a c e a e . Kaj o e t o n g ko e w a, Alf. Min. Bent.;
Alf. i i n ^ i n f . -V o m ® - ' ° ^ ^74),
r. b a n c a n a Miq, ( = T h o ra -
c o s ta c h y um b a n c a n um Kurz.*), Nat. fam
y i C y p e ra c e a e . Roempoe t soe r a t belockar ,
Mal. — Rietachtig cypergras (deze en vlg.).
2184. M .h um ilisV illa r .* Si j ak- s i j ak goenoeng,
Mal.; Si j ak- s i j ak r imha. Mal. ®
n' .^ y p o ly tro id e s M u e ll. Emhai ,
Mal, Oembai , Mal.; Rembai , Sum. W. K — Gehr -
De biezen dienen tot het vlechten van manden.
2186. M, palustris t e d o e n g . Mal. V i l l a r . *Me n g°k o ew a n g°
2187. M a ra n ta d ic h o tom aW a ll. § )(=Cli-
n o g y n e d ic h o tom a Salisb.*). Nat. fam, der
S c itam in e a e . A r ima, Alf. Har.; Bamban, Jav.,
Minangk., Soend.; Bamban boeroeng, Mal Pa l -
Bampeng, Boeg.; Bau ban. Bat. Dair.; Bangban!
yend,; Bemban §), Mal; Bi jawa, Alf, N. O.Halm.-
B o e r oeng Makas.; Borong, Boeg.; Bomba, Alf!
Tom,; Bomban, Bat.; Eloe s an im bolai , Alf.Min.
L r y r: Alf.Min.T.L,; Koer i ,
Alt Z. Cer.; Bimbang, Lamp.; Loin, Alf. Z. Cer.;
Ma t a hinan, Alf. Z. Cer.; Moa, Mal. Men., Tern.-
Mo end oeng, Alf. Min. Bent., Tonsaw., T. S.; Nini ,
UL Z. Cer.; l i d o e n toan, Alf. W. Cer.; Toan, Alf.
f; . .L - / setan. Mal. Amb.; tVoe woe, Jav
Varieteiten in MM: Bemban aj er §§); B. gadj ah»;
B. se i ahi. — Knud. Gebr.: Men maakt er vlechtwerk
van, b.v. mandjes, ligmatten en fuiken, en o.a. te
Batjan de bekende zeefjes. To Ternate is het sap van
den Stengel een geneesmiddel hij oogziekte. Als daoen
emhan is in het Mal. bekend het lemmet vau eeu
pieL, dat den vorm van dit hlad heeft.
§) Ook Douax grandis Ridi.
§§) Ook Donax anindinastrum Lour. ( ~ Olinotrvne
dichotoma Salish.*).
2188. M.mdi caL.Ar a roeLVu]g.MaL;Aroc s ,
0. Jav.; Aroe t Madoer. E.; Dj el aroet , O. Jav.;
Garoet , Jav ; Kat joenda, Biman., Boeg., Makas.;
Katodjo, Saleijer; Kraroea, Balin.; Laroe, Madoer
J-d Lai*^oet, Madoer. S.; Maroes, Balin.; P a t a t
sagoe, Soend.; Peda soela, Alf. N. 0. Halm - P i