Colubrina — Commersonla. 208 848 - 826.
het vìjlen der tand(;n van kinderen wordcu die o])
Boeroe voovai met Colocasia-hladen gewreven. Met de
beteekenis van „het is dea ALoriaan gcschuuvd”, zegt
men in het Soendaasch: ;/i’jai minggang daoen
taleas”, d.i.; „Als water dat op oen taleus-hlud valt”,
eu van lieden, o]) wieu goede raad geen vat heeft,
in het Alaleisch: „Seperti ajer di daoen talas”, dat
hetzelfde beteekent. Nog heeft mcn in het Soendaasch
een spreekwijze: „Njalijarkeun taleus ateul”, d.i.:
„liet uitplanten van taleus ateul”, met de bedoeling
van : „Ilet kwade dat men van iemand hoort aan
hcm òverbrengcn”, daar van alle soorten de bolang
of taleus ateul de mecste jeuking verwekt; bovendien :
„Alojok bolang taleus ateul” , d. i.: „De bolang verwijt
aau taleus ateul, dat zij jeuk verwekt”, of dc pot
verwijt den ketel, dat hij zwart is; eu van iemand,
die dikwijls verhuist, heet het in die taal : „Ngemhang
taleus”, d.i.: „Als de hloem van taleus” , welke ge-
dnrig van plaats verändert. Daar die hloem als antjal
hekend is, zegt meu daarvoor ook antjal-antjalan.
Van iemand, die de ware toedracht eener zaak niet
kent, zegt de Javaan: „Ora wcroch kentang kimpoelc”,
d. i.; „llij kan cen aardappel niet van ccn kimpoel
onderscheiden” . Keladi is de oplossing van hot Alaleische
raadsel: „Anak radja mandi ta basah”, d.i.:
„Een vorstenkind, dat haadt zonder nat te worden” .
In hot Sangireesch ziju de hladen van dc kole de
oplossing van het raadsel: „Loclimbc majang”, d.i.:
„Ze zwaaien met de armen, terwijl zc zitten” ; en de
geheele plant die van : „Sempoto kancngang, sempoto
kiuaseng, taloaraue ilabo toemoewo”, d. i.: „Een deel
wordt als spijs gegeten, een deel wordt als vlecsch
gegeten, het midden wcggeworpen groeit op”; de
kuollen nl. worden gegeten, ook de jonge bladen als
groente, de stengel wordt gestckt cn wordt cen nieuwe
plant. Om aau te duiden dat iemand, hoever hij ook gaat,
steeds naar zijn woonplaats terugkecrt, drukt mcn zieh
in het Bataksch volgenderwijs uit; „Doemaol-daol
boeloeng soehat, laing madaboe toe bouana”, d. i.;
„Iloe een soekat-hlad zieh ook been en weer heweegt,
steeds valt het naar den voet van den stengel”. Van
iemand, die besluiteloos is en anderen steeds navolgt,
zegt de Javaan: „Enggok-enggok loemboe”, d. i.: „(hij
doet) als de wendingen van loemboe”. In het Alinangka-
haoesch drukt men de vele sterfgevalleu hij epidcmiën
uit door; „Bak hatang kaladi di pantjoecng oeraug
mati” , ' d. i,: „De menschen stierven als afgesneden
kaladi-steugels” .
848. C o lu b rin a a s ia tic a Brongn.* Nat. fam.
der R h am n a c e a e . Aloente in tasi t j , Alf. Alin.
T. P. — Klimmende heester.
849. C o lum b ia c e le b ic a Bl.* (? C. s e rra -
tifo lia D. C.*). Nat. fam. der T ilia c e a e .
Kaj eli, Alf. Alin. — Boom.
850. C. ja v a n ic a Bl.* Djaloepang, Soend.;
Sampora, Soend. — Vrij hooge boom. Gebr.: Ilet
hout wordt soms voor den huishouw gehezigd. Uit de
schors wordt touw voor vischnetten bereid.
851. C. T e y sm a n n i Hook. Bangi l an r i n tek,
Alf. Alin. T. L.; Kakeni r int ek, Alf. Alin.
T.L.; Kakini r i n t e k (zie 1703), Alf. Alin. T. L.;
Lamoetagi , Boeg. — Boom, Gebr.: Het hout hij
huis- en hruggenhouw.
852. C om b re tum p u n c ta tum Bl.* (zie
2330). Nat. fam. der C om b re ta c e a e . Areuj
m angen der (zie 1801), Soend.; Alange n der, Soend.;
O jo d dj aha, Jav.— Klimmende heesters (deze eu vlg.).
853. C. sq u am o sum Roxb.* Amesa, Boeg.;
Kaloewangker e, Alakas.— Gebr.; De goudsmeden
gebruiken het hout wel voor houtskool.
854. C. su n d a ic um Miq.* Akar gamhi r -
gamhi r , Alal.; Aka r gcgamhi r , Alal.; Ba j i t
djaho. Lamp.; (Ï am b i r -gamh ir (zie 742), ¡Mal.;
Gègambi r , Alai.
855. C. te tra g o n o c a rp um Kurz.* Ting-
t ing§), Alf. Alin. Ponos,
§) Ook Zizyphus coltidifolia D.C. (— Z. Ocnoplia
Alili.*).
856. C. trifo lia tum V e n t.* Akar songsong
haroes, Alal.; Arenj ki t j aloeng, Soend. —
Gebr.: De vruchten zijn als wormafdi'ijvend middel
in gehruik.
857. C om m e lin a b e n g h a le n s is L.* Nat.
fam. der C om m e lin a c e a e . Boelo-hoelo, Boeg.,
Alakas.; BoeloeÖh-hoeloeöh, Alinangk.; Bocloh-
boeloh, Alal.; Gohoe, Teru.; Lcko hoelo-hoclo,
Alakas.; Rebha kangkong, Aladoer.; üe l oeh-
oelochan, Jav.; Rocmpoeek hoeloeëh-hoe-
10 e ë h, Alinangk.; Roempoe t h o c 1 o h - b o e 1 o h,
Alai. — Kruid (deze eu vlg.). Gebr.: De bladen worden
op hloedzwercn gelegd.
857«. C. com m u n is L.* Aloksor t j eleng,
Aladoer. S.; Poksor t jcleng, Aladoer. B.; Tjat -
j ingan(?), Ü. Jav.
857^. C. difiFusa B l. Aloksor hinek, Aladoer.
S.; Poksor hinek, Aladoer. B.
858. C. n u d iflo ra L.* Aoer -aoer , Alal.;
Aoewe-aocwc, Alinaugk.; Awaraug, Alakas.;
Awcrang, Boeg.; Kekoepoe, Alal.; Roempoe t
aoer -aoer , Alal. — Gebr.: Is een goed paardenvoeder.
De hinderen in Zuid-Celebes gebruiken de
hloeiwijze soms hij ’t soldaatje speien.
859. C. o b liq u a B u ch .-H am .* Kor - t j e kor
an, Aladoer, — Gebr.: AVordt als groente genuttigd.
De fijngekneusde bladen dienen als bnik-
smeersel bij winderighcid en blaasaandocningen.
860. C. p a lu d o s a B l. ( = C. o b liq u a
Buch .-Ham.* ). Djoekoe t pa toek gagak,
Soend.; Pa t oe k gagak, Soend.; Ro e m p o c t t j a t ok
ajam, Alal.
861. C. u n d u la ta R .Br.* Laganrong,Boeg. ;
Roempoe t paï t an, Alai. Alen.
862. C om m e rso n ia e c h in a ta F o rst.* Nut.
fam. der S te rc u lia c e a e . Ai sapar , Alf. Amb.;
Andi laoe, Alinangk.; Andi lo, Bat.; Baro tau,
Alf. Alin. T. L.; Doe r i j a n toepai , AIaL; Handeong,
Soend.; K a i poet i , Alf. Alin. T. B.; Kajoe
ing ko lot, Alf. Alin. T. L., T. P.; Kajoe ko lot,
Alf. Alin. T. L.; Kajoe tot ara, AIaL AIoL; Ki
handcong, Socnd.; Ki oraj §), Soend.; Ki t ja-
reuh§§), Soend.; Lampi r i , Alakas., Boeg.; Linow,
Alf. Alin. T. P.; AI ungi lo, Alf. Alin. T. P.; Aloe-
hoetoe, Tern.; Ngoehoetoe, Alf. N. 0. Halm.;
Oewar -oewa r , Jav.; Sapar , Alf. Amh.; So wen,
Alf. Alin. Bent.; AVar, Jav.; Wawa r ^§§), Jav. —
Boom. Gebr.: Het hout is niet bruikhaar en wordt
hoogstens voor daklatten henut; in de Zuid-Preanger
wordt uit de schors soms touw gemaakt. Eiders is
deze een middel tegen door bars veroorzaakte brand-
wonden. Op Sumatra’s Westkust vervaardigt men van
de hastvezels zakken en vlecht er ook matten van.
§) Ook Hibiscus grewiaefolius Hassk.* (zie 1792).
§§) Ook Aiarlea begonifolia Roxb.* (zie 2197^
§§§) Deze namen gelden ook voor Commersonia platyphylla
Andr.*
Gonnaropsis — Gordyline. 209 863 - 884.
803. Gonnaropsis m o n o p liy lla P lan ch .*
Nat. fam, der GrOraniaceae. Bé l imb i ng kcra,
Alal.; B e l imhi ng pipi t , Alai. — Boom.
864. C o n n a ru s D ie p e n h o rs tii Miq.* Nat.
fam. der C o n n a ra c e a e . Aka t audocïk, Alinaugk.
— Klimplant.
865. C. d iv e rs ifo liiis H a ssk . Areuj ki
t jaäng, Soend.; Hal i anj i ran, Socnd. — Klimmende
heester.
866. C. fe rru g in o u s Ja ck ,* Akar mcrah>
Alal. — Klimmende hccster.
867. C. p o ly p h y llu s Miq.* Pa t oe k seng-
goeloeng, Lamp. — Klimmende heester.
868. C. S p an o g h e i Bl.* Koeuet wawakas
im bolai , Alf. Alin. T. L. — Klimmende heester.
869. C o n o c ep h a lu s am o en u s King. Nat.
fam. der U rtic a c e a e . Aka r t e n t a wan, Alal.;
A ra dj angkang, Alal.; T en ta wan, Alal. — Klimmende
heester.
870. C. S c o rte c h in ii King.* Aka r oengoe,
Alal. — Klimmende heester.
871. C. su a v o ie n s Bl.* Aka r t ent awan,
AIaL; Areuj kakedjoan, Soend.; Banjon, Jav.;
Hoempa, Biman.; Kakedjoan, Soend.; Ka l c l eng
djene, Alakas.; Ka l e l eng lompo, Alakas-; Kaseb-
seb, Balin.; Lakoekoe, Boeg.; Landië, Alinangk.;
Lengi - l engi , Boeg.; Loenda, Jav.; Oenoepacl ,
Alf. Alin. Ponos.; S am aran, Alf. Alin.; S ama r ang,
Alf. Alin.; Sasamarcn, Alf. Afin. T. L.; Screbseb,
0. Jav.; Tent awan, Alai.; Waka i pangaroj a,
Daj. Z. O. Born.; W elar eng mar adj a, Boeg.;
We l a r e n g oewaë, Boeg. Variëteiten in Alakas.:
Ka l c l eng mal i -mal i . In Alf. Alin. T. P.: Samar
ang kete (harde); S. le rne (taaic). In Boeg.:
We l a r eng salo. — Klimmende heester. Gebr.: De
stengels worden als touw gebezigd. Bij gehrek aan
drinkwater wordt in de hosschen het sap wel gedronken,
en voorts tegen oogziekten aangewend. Een kalcleng,
die den vorm van het vizier (lijo-lijo) van een geweer
heeft, omdat de tak of bloem niet wil doorbreken,
noemt dc Alakasaar „kaleleng palijo” (en de ßoeginees
„welai*eng alijo-lijong”) en bezigt dan die uitdrukking
als beeid eener trouwelooze liefde, die wel belooft
maar geen woord houdt. En daar de ranken taai en
sterk zijn, zegt hij van menschen, die clkaar onafge-
hroken helpen : „Samhoeng kalelengi taocwa”, d. i.: „De
menschen zijn tczamen verbonden als kaloleng-ranken”.
872. C .su b trin e rv iu sM iq .* Aka r s andang
padi , Alal. — Klimmende heester.
873. C o n v o lv u lu s p a rv iflo ru s V ahl.* Nat.
fam. der C o n v o lv u la c e a o . Areuj djot ang
lemboet , Soend. — Klimplant, eene soort „winde”.
874. C o p to s a p e lta G riffith ii Hook, f.*
Nat. fam. der R u b ia c e a e . Aka r maloeng, AIaL
— Klimmende heester.
875. C o rc h o ru s a c u ta n g u lu s Lam,* Nat.
fam. der T ilia c e a e . Kena l in tambe, Alf. Alin.
T. P.; Lal at e manoe, Boeg.; Roempoe t baja
rasa, Alal.; Roempoe t t a hi sapi , Alal. Alcn. —
Kruid.
876._ C. c a p su la ría L.* Boene, Aladoer, P.;
Boeni , Aladoer. P.; Gandj a r ami t j ina, AIaL;
Goeni , Aladoer., Alal.; Goni , Jav., Aladoer. B.,
Soend.; Rami t j ina, AIaL; S i l a ng k a n g Bat. —
Kruid, de jute. Gebr.: Soms wel gekweekt. Van deze
plant worden in Bengalen de goeni-zakkcn gemaakt.
877. C. ol i tor iusL. *Dj epen,Ba l i n. ;Gandj a
hoet an, Alal. — Kruid, elders als groente. Jew’s
mallow, e.
878. C o rd ia B lan c o i Vid.* Nat. fam. der
B o ra g in a c e a e . Anonang, Alf. Alin. Tonsaw.;
Boenga t jena, Boeg.; K a m o n d o r, Alf. Alin. T. P.;
Kanoenang, Alakas.; Alano n ang, Alf. Alin. Bcnt.,
Tonsaw.; Nonang, Alf. Aiin. Bent., Tonsaw. — Boom.
Gebr.: llet oude hout is gezocht voor prauwribben.
In Zuid-Celches wordt beweerd dat rijst, boven dit
hout gekookt, een soort uitslag doet ontstaan, die aldaar
in ’t Alakas. als poeroe kanoenang cn in ’t Boeg. als
poeroe tjena bekend is.
879. C, M y x a L.* Ha t e toteo, Tern.; Ka-
naug, Alakas.; Kanonang, Alf. Alin.; Kendal ,
Balin., Jav., Soend.; Kendhal , Aladoer.; Sckendal ,
Alai.; Teo- teo, Alai. Alcn.; To ema t a ngt ang, Alf.
Alin. T. S.; Toteo, Tern.; Totcolo, Alf. N. O. Halm.
— Boom. Gebr.: De bladen worden wel op schurft-
wonden gelegd en behooren tot de ingrcdienten, die
aan klophanen worden ingcgeven. Op Bali dienen ze
als groene hcmesting. Dc hast der jonge takken levert
touw en van de vrucht bereidt mcn ecn soort lijm,
die ook als geneesmiddel in gebruik is.
880. C. S t r ig i llo s aM iq . Amoet kamondor ,
Alf. Aiin. T. P.; Kendal areuj , Soend.; Koenet
kete, Alf. Aliu, T.L. — Epi])hytische heester.
881. C. S U a v e o le n sB l.* Kendal pi ï t , Soend.
— Boom. Gebr.: Dient enkel tot brandhout.
882. C. su b c o rd a ta Lam.* Kl imasada,
O.Jav.; Alocrmasada, Jav.; Poe rnama s ada , Ü.
Jav.; Pr amas ada , O.Jav.; Salamoel i , AIaL Amb.;
Sal imoel i , Alf. Halm., Tern. — Boom. Gebr.: Het hout
is cen fijn meubelhoiit, dient ook voor wapengevestcn.
883. C. s u b d e n ta ta Miq.* Noenang, Daj.
Z. O. Born., Alinangk. — Boom. Gebr.; De vruchten
bevatten cen kleverig sap, dat wel als lijm gcbezigd
wordt. Op Borneo wordt beweerd, dat de kwade geesten
bevreesd zijn voor den rook van het hout, waarom dit
des nachts wel in de nahijheid der huizen wordt gehrand.
884. C o rd y lin e sp . §) Nat. fam. der L ilia c
e a e . Ai hoeroe, Alf.Ccr.; Ande r oe w ang,Lamp.;
A n d j i loe wang, Alinangk.; Andong (zie 1697),
Balin., Alal. Batav., Jav.; B ak djoewang, Atjeh;
Daoen ngasi , Alal. Tim.; Daoen sahang, Aial.
W. Born.; Daoen sawang, Alal. W. Born.; Daoen
soegi, Alal.Batav.; Dj cdjoewang, Alal.; Djoe-
Avang-djoewang, Alal.; Endoug, Jav.; l land-
j 0 e w a n g, Soend.; Handwang, Baliu. ; II a t o e n g g a 1,
Bat.; Laklak, Atjch; Léndjoewang, AIaL; Li ndjoewang,
Bat.,Alinangk.; Ngase, Tern.; Ngasi , Alf.
N. 0. Halm.; Pal i l i , Alakas.; Panj aoer eng, Boeg.;
Pendj c locwang, Alidd. Sum.; Popopok, Alf.AIin.
T. L.; Randjoewang, Alal. W. Born.; Rendjoc-
wang, Daj.; Sabang, Daj.; Sawang, Daj.; Sendjoewang,
AIaL; Si l indjoewang. Bat.; Siri , Boeg.,
Alakas.; Tabaoeng, Alf. Alin. Bant.; Tabongo,
Goront.; Tawaän, Alf. Alin.; Tawaoeng, Sangi.
Variëteiten in Jav.: Andong si l i of endong si l i
A. woengoe of e. Avoengoe. In Alf. Alin. Bant.:
Tabaoeng mabida ; T. mahendeng. InAlf.Aiiu.
T. B.: T. koelo; T. rangdang. In Balin.: II. of
andong bang, de roode; H. of A. beneh, met
lichte bladen; H. of A. t j emeng, de zwarte; A.
of h a n dwa n g loengs i r of loengsi r . In Alf.
Alin. T. L.: T. poet i ; T. mea. In Alf. !Min. T. S..
T. poet i ; T. roendang. In Alf. Alin. T. P.:
T. koelo; T. r a indang. In Alf. Alin. Bent.: T.
mahamoe ; T. mawoero. In Tern.: Ngase kolo-
Ömi. In Alf. Aliu. T. L. nog: T. k e i es mea; T. k.
;bf ,
, |!
■i i j , ' 1! i:■
-I ' 1I