Dlallum — Dlllenla. 220 1080 - 1104.
dji, Baliu.; Ker andj i , Alal.; Ki r andj i , Soeud.;
Kocai idj i , Aliuangk.; Koer andj i , Jav., Alinangk.;
Kr andj i , Jav., Sas., Soend.; Kwandj i , Balin.;
Parai idj i , Soend.; P r a n dj i, Jav.; Ra n d j i, Soend.;
Teradi , Atjeh. — Ilooge boom. Gebr.; xils duurzaam
en sterk wordt het hout voor meuhels cn masten van
kleine vaartuigen en soms voor huisbouw gehezigd ; het
vruchtmoes der rij])c vrnchten wordt evenals tamarinde
gegeten. Om met de zure bladen roest weg tc nemen,
worden deze gestampt, met water aangclengd en het
ijzerwerk hierin 2 X 24 nren gcdoo]it, waarna het
afgewasscheii van alle roest ontdaan blijkt.
1080. D. la u r in um B a k .*Ke r an d j i papan,
Alal. — Boom.
1081. D. M a in g ay i Bak*. Ke r andj i boeroeng,
Alal. — Boom.
1082. D. p a te n s Bak*. Ke r andj i oemhoct ,
Alal. — Boom.
1083. D. p la ty s e p a lum Bak*. Ke r andj i
tembaga, Alal. — Boom. Gebr.: Ilet hout wordt
gebezigd hij huis- en schecpsbouw.
1084. D ia n e lla e n sifo lia B ed . (= D.
n em o ro s a Lam.*). Nat. fam. der L ilia c e a e .
Dewangga, Baliu.; Dj amaka, Soend.; Dj am haka,
Soend.; Dj ampaka, Socnd.; Djos, Balin.; Dwangga,
Balin.; Edjos, Sas.; Si j ak- s i j ak, Alal.; Si jak-
s i j ak dj ant an, Alal.; Si j ek- s i j ek, Alinaugk.;
Tagha r i , Aladoer.; Tegari§), Jav, — Kruid. Gebr.:
De wortel wordt wel wegens den aangenamen geur
iu reukwerk gehezigd; ook is die als rattenvergift iu
gehruik.
§) Andere Dianolla-soorten schijnen ook aldus genoemd
tc worden, ten minste de Soend. namen zijn opgegeven
voor Dianella montana Bl. D. nemorosa
Lam.* var.) en de Aladoer. nog voor D. hancaua Aliq.*
1085. D ia n th u s sp . Nat fam. der C a ry o p h y l-
la c e a e . Indj i l i r i , Boeg., Alakas. — Kruid. Gebr.:
Aiijelicren worden hier en daar als sieiqdaut gekweekt.
1086. D ic h a p e ta lum ( ~ C h a ille tia ) d e -
flex ifo lium Turcz.* Nat. fam. der C h a ille tia -
c e a e . Akar s a r ang poenei , Alal.; Sa r ang
poenei , Alal. — Klimmende heester.
1087. D. s c a n d e n s H a ssk . Da r an gd an g
areuj (zie 1516), Soend. — Klimmende heester.
1088. D ic h ro a C y an itis M iq. (— D. fe b ri-
fu g a Lour.*). Nat. fam. der S a x ifra g a c e a e .
Gigi l , Jav. —• Kleine heester. Gebr.: De bladen
worden als geneesmiddel tegen liocst aangewend.
„Gillend hocsteu” duidt mcn in het Javaansch aan
met anggigil.
1089. D ic h ro c e p h a la la tifo lia D.C.* Nat.
fam. der C om p o sita e . Bondot (zie 662), Jav.;
Kos- t ekosan, Aladoer.; Tj onto man, 0. Jav.;
AVe dahan idjo, 0. Jav. — Kruid.
1090. D. p a n ic u la ta Miq. ( = D. la tifo lia
D.C.*). Te spong hodas, Soend. — Kruid.
1091. D. ta n a c e to id e s S c h u ltz . (— D.
c h ry s a n th em ifo lia D.C.*). Wedahau, O. Jav.
1092. D ic h i'o s ta c h y s c in e re a W . e t A.*
Nat. fam. der L eg um in o s a e . Epoeng, Jav.;
Kadjoe pereng, Aladocr.; Kaj oc epoeng, Jav.;
Kajoe poeug, Jav.; Pereng, Aladoer.; Peueuug,
Soend.; Poeng, Jav, Soend. — Zeer lage boom.
Gebr.: Als bizonder hard en sterk wordt het hout bij
den schcepsbouw voor pennen gebezigd; de peulen zijn
als wormdrijvend middel iu gebruik.
1093. D ick so n ia s c a n d e n s B l. ( ~ Denn-
s ta e d tia sc a n d e n s Moore.* Nat. afd. der
F ilic e s . Pakoe tj oet j oek, Soend. — Vareiisooi’t.
1094. D ic lip te r a ch in e n sis Ju ss.* Nat. fam.
der A c a n th a c e a e . Pint en, Jav. — Kruid. Gebr.
Ilet sap der gekneusde bladen heet een middel tegen
bloodafgang.
1094«. D .sp . Kol - tongkol an, Aladoer. — Kruid.
1095. D id ym o c a rp u s B row n e i Koord.*
Nat. fam. der G e sn e ra c e a e . AIahawoöc koko,
Alf. Aliu. T. B. — Heesterachtig kruid.
1096. D. crinita. Ja ck .* Semhoeng merah,
Alal. — Heesterachtig kruid.
1097. D id ym o c h la e n a s in u o sa Dsv. ( ~
D. tr u n c a tu la J . Sm.*) Nat. afd. der F ilic e s .
Pakoe r ant j ang, Soend.; Pakoe t j arcm, Balin.
— Varensoort.
1098. D ig ita rla (— P a n ic um ) d ig ita ta
Biise. Nat. fam. der G ram in e a e . Djoekoe t
t apak dj a l ak (zie 970), Soend. — Kruid, eene soort
„vingergras”.
1098«. D, (— P a n ic um ) P e s -a v is Biise.*
Lamoe r an (zie 2829), O. Jav. — Kruid.
1099. D. p ru r ie n s Biise (— P a n ic um
sa n g u in a le L.*). Djoekoe t t a pak gede,
Soend. — Kruid, zie 1100.
1100. D. (— P a n ic um ) sa n g u in a le L.*
Djoekoe t t a p a k boeloe, Socnd. — Kruid. Blocd-
gierst, n., Bluthirse, d.
1101. D ille n ia a u re a Smith.* Nat. fam. der
D ille n ia c e a e . Djoent i , Jav.; E n eh e, Enggano;
Ki semp oer, Soeud.; Sem poor, Soend.; Simpoer
§), AIaL; Simpoh, Alal.; Sompor , Aladoer.;
Tj impoh, Alal. — AMij hooge boom. Gebr.; Do asch
van hout en schors wordt iu Zuid-Preanger, met klci
gemengd, tot vervaardiging vau vuurvast aardewerk
gebruikt.
§) Ook AVonuia excelsa Jack.* (zie 3519).
1102. D. e l o n g a t aM i q .* Am p a l eh, Alinangk.,
Empclas , Alal.; AIcmpelas §), Alal. — Boom.
Gebr.: Geschikt werkhout.
§) Aleerdere Dillenia-soorten worden met deze namen
aangeduid en ook Ficus semicordata Aliq.* (zie 1514).
AMor het tot dezelfde familie behoorende geslacht
Tetraccra is akar of aka bijgevoegd (zie 3321 vlg.).
1103. D. in d ic a L.* (zie 355). Sempoe, Jav.;
Sempoc r hatoe, Soeud.; Sempoe r t jaj , Soend.;
Simpoe r ajer§), Alal.; Simpoh aj er, Alal.; S on-
giiig, Boeg.; Tj i mp o h ajer, Aial. — Vrij läge
boom. Gebr.: Het hout wordt als te krom op Java
zelden door inlanders gehezigd; elders zou het hij den
huishouw iu gehruik zijn.
§) Ook Cleistanthus hirsntnlus Hook, f.*
1104. D. p e n ta g y n a Boxb.* Djoent i ,
Soend.; Sempoe, Jav. — AT'ij läge boom. Gebr.; Het
weinig duurzaam hout dient tot brandhout, cn ook wel
om er gcrcedschappcn van te maken. In het Soendaasch
heeft men een spreekwijze : „Djati kasilih koc djoenti”,
d.i.; „Djati-hout wordt vorvangcn door djoenti-hont”,
met de beteekenis van „iets slechts in de plaats van
iets gocds nemen” ; en in het Javaansch, daar sempoe-
hout moeilijk vuur vat: „Idep-idep ngempahake toegel
sempoe” , ton aanzien van ecn goeden buI, die uit
domheid uiets doet dan op last.
Dlnochloa —Dioscorea. 221 110.5 - 1114.
I
110.1 D in o c h lo a T ja n k o rre h Büse.* Nat.
fam. der G ram in e a e . Awi tj angk ove, Socnd.;
Awo nana, Boeg.; Boelo nana, Alakas.; Boeloeh
jaki , Alal. Alen.; Nana, Boeg., Alakas.; Tambe l a n
im bolai , Alf. Alin. T. P.; Tj angk ore, Socnd.;
Tot oüdcn ne angko, Alf. Alin. T. S.; T o t o o r en
ne wale, Alf. Alin, T. B.; AV oeloe nc wolai ,
Alf. Aliu. T. L. Bamhoesoort. Gebr.: De ranken dienen
tot bind- cn vlechtwerk.
1106. D io c le a re fle x a H o o k .f.* Nat. fam.
der L eg um in o sa e . Ka t j an g laoet , Aial. —
Klimplant.
1107. D io sc o re a sp . d iv . Nat. fam. der
D io sc o re a c e a e . A_lgcm. benam.: Aclan, Alf. Z.
Cci'.; Asiahoe, Alf. Z. Cer.; Eër, Kei; Elan, Alf.
Z. Cer.; En, Kei; Farki a, N. G. Noemf.; Gowi ,
Nias; Her i , Alf. Amb., Har., Z. Cer.; Hiwoe, Sawoe;
Hoeël jo, Alf, Sap.; Hoehel jo, Alf. N. Laoet;
Hoewi , Soend.; Ibi , Alf. Alin. Tousaw.; Ihoc, Alf.
Cer.; Ima, Torn.; Kapoe, Alf. Alin. T. B., T. S.;
Kapoet , Alf. Alin. T. L.; Karondoe, Kang.; K e t ab i,
Soemba; Kikim, Lamp.; Koetabi , Soemba; Koewi ,
AVatoeb.; Lakoe, Tim.; L a ni e, Boeg., Alakas.; AI a e 1 a n,
Alf.Z.Cer.; Alan dcngen, Alf. Bocr.; Al cl an, Alf. Z.
Cer.; Nomei , Babar; Nomol , Babar; Obi, Aladocr.,
Alidd. Sum.; Oebi , Alf. Alin. Bant., N. O. Halm.,
xVtjeh, Balin., Bat., Lamp., AIaL, Alinangk., Sas.;
Oebi djarar . Bat.; Oefi , Rotin.; Oehi , xVlf. Asil.,
Hila, Z. Cor., Saleijer, AVetar; Oer lala, Aroe; Oewe,
Solor; Oewi , Alf. Alin. Bent., T. P., T. S., Biman.,
Gorom., Jav., Kisar, Aladoer., Soend.; Oboe, Sika;
Owi , Daj., Endeh; Tete, Alanggarai; Tis, Alf.AIiu.
'J'onsaw.; Toeal , Tenimhar; AVadan, AV atoeb.;
AValoïni, Sermata; AVi, Jav.; AVili, N. Guin. 4 R.;
AViwawak, Aroe; AViwi, Goront. — Klimplanteu, de
jam-soortcn (deze cn vlg.). Yarn, e.. Igname, fr., Yamswurzel,
d. Gebr.: Bekend om de zetmeelrijke wortels
of knollen, die vaak ook scherp zijn. Zoowel oewi
als andere aardvruchtcn plant de Javaan als de zon hoog
aan den hemel staat en dc diercn in de kraal uitrusten.
Naar zijn huffels ziendc spreekt hij daarbij onder het
nitlcggen der knollen vaak deze hezwering uit: „Lo kebo
djcroem kahe gede temen, sak gedene isih gede olehkoe
nandoor oewi”, d.i.: „Kijk die liggcnde karbouwen, wat
zijn ze groot; maar hoe groot ze ook zijn, möge mijn
oewi-aanplant nog grooter worden!” Soms krijgen
de knollen kolossale afmetingen ; men treft er zelfs
aan, die ceu mansvracht zwaar zijn. In streken, waar
Dioscorca’s het hoofdvoedsel vormeu, wordt een kort
tijdsverloop jnecrmalen aangeduid door den tijd, noodig
om dc knollen gaar te koken; b.v. op Kei zegt mcn
in dezen zin : „Een man nabtahan”. Een afgelcefd
pepoon, die tot niets mccr nut is, noemt de Javaan :
„Kawak oewi”, d. i.: „Als cen oude oewi”, want deze
kan niet meer gegeten woj-dcn, als zijnde hol en houtig.
In het Alinangkabaoesch is : „Lilik oebi”, d.i.: „Omwinden
als oebi”, liet winden van den dock om het
hoofd zoodanig, dat de kruin bloot blijft.
1108. D. a la ta L.* Ghoewak, Kang.; l l c r i
makal aoeu, xAlf. Amb., Har.; He r i manoe, Alf.
Z. Cer.; l l iwoo boctoc, Sawoe; Ho ewi boeton,
Soend.; Hoewi kalapa, Socnd.; I locwi l i l in,
Soend.; Kapoe lokou, Alf. Alin. T. B., T. S.;
Kapoe r angdang, Alf. Alin. T.B.; Kapoe roendang,
Alf. Alin. T. S.; Kapoet laka, Alf. Alin.
T. L.; Kapoe t lokon, Alf. Alin. T. L.; Kcl ibang,
Alal.; K e r i bang, Alal. AV. Born.; Lame boetoeng,
Boeg., Aiakas.; Lame taoe, Boeg., Alakas.; Loca,
Soemba ; Al a n d c n g c n m e h a, Alf. Bocr.; Obi clos,
Aladocr,, Obi r adhin, Aladoer.; Oehi badj ar i ,
Alal. Alol.; Oebi boetoeng, ATilg. Alal.; Oebi da
sawala, Alf. N. O. Hahn.; Oebi gondola, Balin.;
Oebi hahi pi ang, Alf. Alin. Baut.; Oehi hal i ja,
AIaL Amh.; Oehi kel ibang, AIaL; Oebi klesih,
Baliu.; Oebi l i l in, Ahilg. AIaL; Oebi merah,
AIaL Alen.; Oebi nasi , Alai.; Oewi abang, Jav.,
Oewi aloes, Jav.; Oewi laka, Alf, Alin. T. P.;
Oewi r aindang, Alf. Alin. T. P.; Oewi senggani ,
Jav.; Oewi wi loes, Jav.; Owi soeman, Daj. Z.O.
Born.; Rabe t elos, Aladoer.; Rcrepin, Alf. Aliu.
i\ S.; AVilocs, Jav. — Gebr.: De kuollen worden
gegeten.
1109. D. a tro p u rp ú r e a Roxb.* Kapoe an
t ad oen, Alf. Alin. T. S.; Kapoe an taloen, xVlf.
Alin. T. B.; Oebi manoesi ja, AIaL Alen. — Gebr.:
Dc wratten van dc wortels worden fijngestampt rondom
bloedzwcren gelegd.
1110. D. b u lb if e r a L.* Ahoehoe, Alf. Har.,
Z, Ccr.; Kahoerai i , Aladoer.; Oehi hontal , Alal.
Amh.; Oho ehoe, Alf. Z. Cer.; Ra b e t sosejan,
Aladocr. Variëteiten in Aladoer.: K. bhabang; K.
dhoengkang; K. ghadj am; K. tekos; K. t j ena;
K. t jct jek. — Gehr.: De knollen worden gekookt
gegeteu.
1111. D. D ie p e n b o rs tii Miq.* Aka kami -
jan, Alinangk.; A ka koemajan, Alinaugk.; Aka
koemojau, Aliuangk.; A ka koe mojen, Alinaugk.
1112. D. g la b r a Roxb.* Kapoet ue wi jo,
Alf. Alin. T. L.; Oewi in toewa §), Alf. Alin. T.
P.; Oewi in toewa r int ek, Alf, Aiin. T. P.; T is
paw atoan, Alf. Alin. Tonsaw.
§) Ook aan Smilax-soortengegeven (zie 3155 cn 8159).
1113. D. b e te r o p b y lla L. Oehi manoe s i j a
merah, AIaL Alen. — Gebr.: Als van D. atropniqmrea.
1114. D. h ir s u ta Bl.* Ab aoe, Solor; Djangga,
Balin.; Gadoe, Biman.; Gadoeëng, Alinangk.; Gadoeng,
Balin., Jav., AIaL, Soeud.; Gadong, Atjeh,
Bat., Daj. Z. O. Born.; Ganrong, Daj. Z. O. Born.;
Ghadhoeng, Aladoer.; I lajoeroe, Alf. Amh., OeL;
Hoewi gadoeng, Soend.; Iwi , Soemha; Kapak,
Sas.; Kasimoen, AIaL Tim.; L ei, Kei, Wetar ; O eh i
gadis, Bat; Oebi gadoeëng, Alinangk.; Oebi
gadoeng, AIaL; 0 e w i al as, Jav.; 0 ewi gadoe n g,
Jav.; Ondo, Alf. Amb., Oel.; Ondot i l awanan,
Alf. Alin. T. P.; P i n t o er, Alf. Alin.; Pi t o e r §),
Alf. Alin.; Si japa, Boeg.; Sikapa, Alakas.; Sikar i ,
Balin. Variëteiten in Balin.: Gadoeng kas toer i ,
sterk riekend; G. malat i , met gele bloem en breed
blad; G. tombong of tombong. In Balin. Semb.:
G. djaé. In Jav.: Gadoeng ket an; G. koening.
In /Vtjeh: Gadong adong; G. lek at ; G. oer. In
Bat.: Gadong balaka, met kleinen ovalen knol; G.
dj alor ; G. goja; G. hol i -hol i , met langen dikken
knol; G. pi r a ni manoek, met grooten ovalen knol;
G. rambé, met trosgcwijzen knol; G. r amping, met
langen dünnen knol; G. si apoer, met rooden" knol.
— Gebr.: Dc knol heeft een bedv'olmeude kracht, doch
wordt, na vooraf in kalkwater gezuiverd tc zijn, gekookt
gegeten. In dc hergstrekcn van Oost-Java worden
dc knollen verscheideuo malen in water gekookt, dan
uitgepe]*st en vermengd inet wat rijst of maïs gegeten.
Elders worden ze gcschild en tot schijven gesneden,
niinstens 24 nren in zout water geweekt, dau met zout
water afgcspoeld en iu de zon gedroogd, alvoreiis gegeten
te worden. Paarden, die steeds mager blijven,
geeft mcn als voedsel den in hcete asch gebraden en
daaj-na iijugeraspten knol, met wat zwavel eu zout
vermengd. Op Bali wrijft men de lijken met stukjes
vau den knol in, ten einde die hij cen volgende mensch-
wordiug ecn mooie huid te hczorgen; bovendien be-
dwelmt mcn er daar kippen mede, die men wil stelen.
' I i
t
I Li; !