Mlmusops — Momordlca. 282
haar; de welriekende bloemen worden in het haar
gedragen en op Sumatra wel tot krausen en armbanden
geregen. De hladen en wortels worden hij verkoiidheid
tegen het voorhoofd gelegd cn hij vcrstopping in den
neus met geraspt hout als sigarette gerookt. In Alakasaarsche
liedjes wordt de bloem als het ziunebeeld van
een minnaar gebezigd en in het Aladoereesch duidt men
het naar boven gericht zijn der oogharen, dat als cen teekeii
vau schoonheid gcldt, aan met: „Njckar tandjhoeng” .
2315. M. h e x a n d r a B o x b .*Nj a t oh hi tam,
AIaL — Boom.
2316. M. K a u k i L.* Keupoela, Atjeh; Naue,
Boeg.; Nani , Alakas.; Peukoel a, Atjeh; Sabo,
Balin.; Sab oc, Aladoer.; Sawo, Jav., AIaL, Soeud.;
Sawo djawa, Jav. Ng.; Sawo djawi , Jav. Kr.—
Vrij läge boom. Gebr.: "Wordt bij voorkeur nabij de
woningen van Javaansche vorsten en grooten geplant.
Het hout is vrij hard en dient tot vervaardiging van
meuhels en kleine voorwerpen, b.v. tollen. De rijpe
vruchten worden gegeten ; met de pitten speelt men
op het dakon en soms bezigt men ze hij het wegen
van goud. Alet dhoel saboe duidt de Aladoerees de
geelbruine kleur van een paard aan. Sawo is de oplossing
van het Javaansche raadsel: „Godong nongka
wohe pala kemhang lintang”, d. i.: „Bladeu als nongka,
vruchten als muskaatnoten, hloemen als sterren”.
2317. M. p a rv ifo lia B.Br.* Rekes, Alf.
Alin. T. L. — Boom. Gebr.: Het hout bij huisbouw
en als timmerhout.
2318. M iq u e lia c e le b ic a Bl.* Nat. fam. der
O la c a c e a e . Lal ai in tasi t j , Alf. Alin. T. P.
— Klimmende heester.
2319. M ira b ilis J a la p a L.* Nat. fam. der
N y c ta g in a c e a e . A u o e dj a, Baliu.; Boenga
ampa t or as, Alal. Amh.; B oe n g a poekoel empat ,
Alah; Boenga tete apa, Alakas.; Boenga -hoeuga
paranggi , Alakas.; Boeuga -hoeuga pareugki ,
Boeg.; Hanoedja, Baliu. Kr.; Kederat , Jav.; Kembang
esoek sore, Jav.; Kembang pagi sore,
AIaL Batav.; Kembang poekoel ampat , AIaL
Batav.; Ken od ja, Baliu.; Koderat , Sas.; Koepa
oras, Alf. Amb., Oel.; Koe p a n waktoe, Alf. Cer.;
Nodja, Baliu.; Odja, Baliu.; Poekoe l ampa, Alf.
Alin. T. L., T.P.; Sandj a - saudj a, Balin.; Segerat ,
O. Jav.; ^Srodja, Balin.; Teger at, Jav. — Kruid,
de wouderbloein of vieruursbloem. Belle de niiit,
fr., Poiir o’ clock plant, e., Jalapen-wunderblume, d.
Gebr.: AVordt in tuinen als sierplant gekweekt. De
gele, purpereu of witte welriekende bloemen opeuen
zieh tegen den avond om zieh eerst den volgenden
ochteud te sluiten. Het meel uit de zaden wordt soms
als blanketsel gebruikt wordt.
2320. M is c a n th u s ja p o n ic u s And.* Nat.
Papaipal , Alf. Alin. T. P.; Roekoet asa, Alf.
Alin. T. B.; Wal aua, Alf. Alin. T. L., T. P. — Kruid.
2321. M. sin en sis And.* Wa l ana in t j oentoeng,
Alf. Alili. T. P. — Kruid.
2322. M isc h o c a rp u s su n d a ic u s Bl. (=
C u p an ia L e s s e rtia n a Camb.*). Nat. fam. der
S a p in d a c e a e . Biut i t , Alai.; Ki howe, Soend.;
P e n d j a l i n a n §), Jav.; P e r e p a t hoeki t . Alai. —
Boom.
§) Ook Ilehecoccus ferrugineus Radlk.* (zie 1710).
2323. M itre p h o ra c e le b ic a Scheff.* Nat.
fam. der A n o n a c e a e . Pamë l ë s i j an sela (zie
154 eu 2799), Alf. Alin. Ï . P. — Boom.
2315 - 2336.
2324. M. c o rym b o s a Bl. Ki saoeheun
lalaki , Soend. — Boom.
2325. M. fe rru g in e a Boeri.* Tawa im
bolai sela, Alf, Aliu. T. L. — Boom.
2326. M .m a c ra n th a H assk.* D h a u g - gh e d-
hangau, Aladoer.; Gedangan§) , Jav. Ng.. Kal ak
sapi , Jav.; Ki l adj a (zie 2803), Soeud.; Pi s an g a n §),
Jav. Kr. — Lage hoom.
§) Ook Alphonsea javanica Scheff.*
2327. M. o b tu s a H o o k .f. e t Thoms.* Ki
pa j oeng hodas, Soeud.; Ki pa joeng goenoeng,
Soend.; Ki saoeheun, Soend.; Ki saoeheun hi deung,
Soend. — Boom.
2328. M. r e t ic u la ta H o o k .f. e t Thoms.*
AVanitan, Jav. — lieester. Gebr.: A^au het hout
worden wandelstokken gemaakt.
2329. M o d e c c a c e le b ic a Koord.* Nat. fam.
der P a s s iflo ra c e a e . AIamarisa§), Alf Alin.
T. P. — Klimplant.
§) Ook Taberuaemoutana Cumingiana A. D.C.* (zie
3276).
2380. M. c o rd ifo lia Bl.* Areuj habal ing-
hingan, Soend.; Areuj b a l i n g bi n g §), Soend.;
A reuj t j a l i ng t j i ng , Soend. Klimmende heester.
§) Ook Comhretum-soorten.
2831. M. h e te ro p h y lla Bl.* Areuj patoek
manoek lemhoet , Soeud.; P a t o e k m a n o e k 1 e m-
hoet , Soend. — Klimplant.
2382. M. s in g a p o re a n a M ast.* A k a r s a o e t,
AIaL; Alent imoen gadj ah merah, AIaL; Aleut i-
in oen paja, Alal.; Saoetan, Sum. W. K.; Timoen
gadj ah merah, AIaL; Timoen paja, Alal. —
Klimplant. Gebr.: Üit de vezels van den binnenbast ver-
krijgt meu bindgaren, dat op AVest-Sumatra tot vervaardiging
vau vischtuigen dient. De vrucht heet
vergiftig.
2333. M. Sp. p lu r . Areuj pa t oek manoek,
Soend.; Areuj s eus eur euhau, Soend.; Pa t oe k
manoek, Soend. — Klimplanten.
2334. M o llu g o S tric ta L . (— M. p e n ta p
h y lla L .* ). Nat. fam. der F ic o id e a e . Roempoet
hel angkas , AIaL; Roempoe t t a pak boer
o e n g® AIaL; Tapak boe roeng §), AIaL —
Kruid. Gebr.: De bladeu heeten als geneesmiddel daoen
moetiara.
§) Ook Aneilema nudiflorum Br.* (zie 232).
2335. M om o rd ic a B a ls am in a L .* Nat. fam.
der C u c u rb ita c e a e . Daoen par i j a, Aladoer.;
I n a n r e oela, Boeg.; Ka ude - ka nde oela, Boeg.;
Ka nde - ka nde oelara, Alakas.; Kanr e oel ara,
Alakas.; Lehak lengaha, Balin. Semh.; Aloeloet
gagak, Vulg. AIaL; Pa r e alas, Jav. Ng.; Pa r e
wana, Jav. Ki'.; P a r i j a hoetan, AIaL; P a r i j a
l euweung, Soend.; Pe p a r e oetan, Alal. Batav.;
P o p a r e popoloeloe, Tern.; P o p a r i oetan, AIaL
AloL; Sibak lenga, Balin.; Soebak l enga (zie
3368), Balin. — Klimplant, balsamine-springkruid.
Balsam apple, e., pomme de merveille, fr. Gebr.: De
vruchtjes worden wel gegeten; het sap dient als kraam-
zuiverend middel na hevalling.
2336. M. C h a ra n tia L .* Apal i ja, Lamp.;
Areuj par i j a, Soeud.; For ia, Nias; Kamheh,
Alinangk.; Kapor iaoe, Alf. W. Cer.; Pahja, Baliu.
Semb.; Pai t a, Soemba; Paja, Baliu.; Pal ia, Rotin.;
Papal i aoe, Alf. Z. Cer.; P a p a r i a no, Alf. N. Laoet,
Sap.; Papa r i aoe , Älf. Z. Cer.; Pare, Jav., Pa r e
Monochoria — Morlnda.
283 2337 - 2343.
aj am, Jav.; Par i j a, Alf. Alin., Bimau., Boeg., Aladocr.,
Alakas., AIaL, Soend.; P a r i j a dambot , Alf. Alin.
T. S.; P a r i j a in dekat , Alf. Alin. T. P.; P a r i j a
lanibot , Alf. Alin. T.B., T. P.; Par i jo, Alinangk.;
Pcnia, Tim.; Pepare, Alai. Batav.; Pepar eh,
Aladoer.; Pepo eie, Kisar; Poedoe, Alf.AIin. Bant.;
Poja, Alf. Aliu. Bent.; Popare, Alf. N.O. Halm.,
Tern.; Popar i , AIaL AIoL; Pri ja^ Balin. Kr.; Ta-
pripoi i , AIL Amb.; Troewoek, Sas. Varieteit in
Alinangk.: Kam beh gadi eug of Pa r i j o gadièng.
— Klimplaut, het wijngaardbladig spriugkruid. Gebr.:
De langwerpige vrucht wordt rauw of gekookt hij de
rijst gegeten. De hladen dienen als medicijn en ook ua
herstel van zware ziekte tot opwekking van den eetlust §);
in de Alolukken wordt het sap aan pasgehoreu kinderen
iugegevcu en verder gebruikt om den mond van zuige-
lingcu rein te houdeu. Voor een tegenzin in iets hehhen of
ergens geen lust toe gevoelen zegt de Alinaugkahaoer :
„Bak raso kamheh”, d.i.: „Als de smaak van kamheh”.
In het Boegineesch heeft men een spreekwijze : „Batoe
nylorongije parija to Alampoe”, d.i.: „Een steen, waarom
zieh de Alamjmesche parija slingcrt”; waarmede hedoeld
wordt zand (kesi), waarin deze plant het liefst groeit,
en dan geziuspecld is op kesiug = schoon. In de Aliua-
hasa heeft mcn als meisjesnaam Pinarija, d.i.: „Gelijk
gemaakt aan de parija”, voor een soort gouden oorringen
van dien vorm en gegeven aan een dochter, als de
moeder deze oorringen bezit. De vrucht van parija is de
oplossing van het Soendasche raadsel : „Daoen di tatah,
boewah di oekir” (in het Balineesch : „Dona tetesau,
boewaha oekiran”), d.i.: „De bladen zijn opengewerkt,
de vruchten uitgesueden.” In het Javaansch heeft men
een raadsel : „Pare mangan walang” , d.i.: „Eeu paj-e eet
eeu sprinkhaan”, met de oplossing „Een kip eet rijst” ,
waarhij pare ziet op de pare ajam en walang op de
walang heras.
§) Ais medicinale heuaming bezigt men voor deze
bladeu in het Javaansch het woord toendoeng, daarbij
uitgaande van het deukheeld, dat ze hij het noemen
van deu waren naam hunuc werking zouden missen.
2387. M o n o ch o ria h a s ta e fo lia P re si.*
Nat. fam. der P o n te d e ria c e a e . B e te ajer,
AIaL Alen.; Dajoe, AIL Alin. T. S.; E t j eng gede,
Soend.; Ganggoug, Daj. Z. Q. Born.; Pa l ipi t ,
Alf. Alin. Tousaw.; Papaug, Alakas.; Pcpang, Boeg.;
Rahajoc, Alf. Aliu. T. B.; Rajoe, Alf. Alin. T. L.;
Tale iu dano, xllf. Alin. T. P. — Kruid. Gebr.:
De kuollen dienen, na goed gekookt en met zemeleu
gemengd tc ziju, in de Alinahasa als varkensvoeder.
Zij worden ook geschild en fijngestampt met houtskool
op schurftwouden gelegd. Rahajoe is in het Alf. Aliu.
T. B. de oplossing van dit raadsel : „Se toöen soemaloe
oen soüsoan se pcleng oeman maha-pajoeng”, d.i.:
„Er zijn menscheu, die längs een stroom gaan ; zij
maken allen gehruik vau zonueschermeu.”
2338. M. lin e a r is Miq. M. v a g in a lis
P re si.* var.). Et j e n g lemboet , Soend. — Kruid.
Gebr.: De hladen worden als groente gegeteu; zie volg.
2339. M. v a g in a lis P r e s i .* Bal ang-hal aug,
Alakas.; Bal cmpal cng, Boeg.; Bi j ah-bi j ah,
Balin.; Et j e n g Q, Soend.; Alem ad eng, Sas.;
Alem areng, Sas.; To emp eng, Alf. Aliu. T. L.;
Wewehau, Balin., Jav.; IVewejan, Jav. — Kruid.
Gehr. : Groeit op onder Avater gezette velden ; de
bloemen en hladen worden gegeten, de wortel is
cen inlandsch geneesiniddel. De geheele plant dient
wel als groene hemesting van rijstveldeu Voor „licht
hlauw” heeft men in het Javaansch de uitdrukking:
„Ngemhang wewejan” (in Balin.: „Kadi kembang
wewehan), d.i.: „Als de bloem van Alonochoria”.
§) Ook Limnocharis emarginata Humb. et BonpL*
2340. M o rin d a c itrifo lia L.* Nat. fam. der
¡Rubiaceae. B ak oedoe godang, Bat.; Beng-
koedoc daoen besar, Vulg. AIaL; Bengkoedoe
laki - l aki , Vulg. AIaL; Koedoe keras, Jav.; Rodilo
ek alas, Aladocr.; Al augkoedoe gadang, Alinaugk.;
Aiengkoedoe d j a n t a n AIaL; Alengkoe-
doe r imba, Alal. — Lage boom. S. c. Indian mulberry,
C. Gebr.: Zie No. 2343.
2341. M. rig id a Miq.* Akar sari , Alai. PaL
— Klimplant.
2842. M. s a rm e n to s a Bl.* Boekoe bomba
u, AIaL ~ Klimplant.
2343. M. tin c to r ia R oxb.* A mp ocladj eng,
Boeg.; Badja, Boeg.; Bae, Alakas.; B aj a, Alakas.; Ba-
koedoe. Bat.; Bakoeloe, Tim.; Bakoeroe, Tim.;
Ba t ang ’ngkoedoe, AIaL Bengk.; Bengkoedoe,
Sas., Vulg. AIaL; Bingkoedoe, Alinaugk., Saleijer;
Bingkoedoeng, Alai. Amb.; Bingkoeroe, Boeg.,
Gorom, Alakas.; Boenggoedoe, Goront.; Bokoedoe,
AIL Aliu. Tonsaw.; Bongkoedoe, Alal. Alen.; Bongkoeroe,
Alf. Alin. Ponos.; Dj a t i ale, Boeg.; Eodoe,
Enggano; Eoroe, Euggauo; Kajoe sea, Alf. Alin.
Bent., T. S.; Kemoedee, Atjeh; Kem oedoe, Jav.;
Kodhoek, Aladoer.; Koedoe, Jav., Soend.; Koe-
inoedeë, Atjeh; Korne, Alf. N. 0. Halm., Tern.;
Le nei, Alf. Aliu. T. L.; Alaugkoedoe, Daj. Z. 0.
Born., Lamp., Alinangk.; AI ano ek oedoe, Rotin.;
AI arab oel aeng, Alakas.; Aiengkoedoe, AIaL;
Aiengkoedoe padang, AIaL; Nenoe, Alf. Har.,
Z. Cer.; ’Ngkoedoe, Aial. Bengk.; Nouoe, Biman.;
Pat je, Jav., Sas., Soembawa; Popodoe, Alf. Alin.
T. P.; Sea, Alf. Alin. Bent., T. S.; Seha, AIL Alin.
Bant.; Tibah, Balin.; Tj angkoedoe, Soend.; Tom-
podoe, AIaL Alen.; IVo engk oedoe, Balin. Variëteiten
in Atjeh iKemoedeë hoe t an of Koe moedeë
hoe t an (zie 1997); Kemoedee kampong of Koe-
moedeë kampong of Kemoedee hi t of Koe-
moedeë bit . In Balin.: Ti bah moent i . In
Aladoer.: K. gha l i ghi ; K. koÖug (zonder zaden);
K. ma l at e ; K. tabar , met lauge en zoete vrucht.—
Boom, de Indische ineekrap-boom. Gebr.: De vruchten
wordeu jong als roedjak en oud met zout gegeten,
Het vruchtsap dient wel tot wassching van het hoofdhaar
en het uit de bladen gcq)erste sap wordt, na gezeefd te zijn,
tegen opzettiug der milt gedronken. Ecn aftreksel vau
wortel cn bast is in gebruik om garens of weefsels
geclrood te verven, waarbij men soms voegt peper en
asch, met het doel de kleur grootere vastheid te geven. Op
Sumatra’s Westkust heeft men een spreekwijze : „Banjak
matonjo hagai mangkoedoe”, d. i.: „De mangkoedoe-
vrucht heeft veel ouclieiiheden”; waarmede gedoeld
wordt op iemand, die zeer wispelturig is, ook teu
opzichte van vrouwen. In het Alaleisch van Bengkoelen
hestaat eeu andere: „Peradje hatang ’ngkoedoe doe-
loelah boewah pade hoengc”, d. i.: „Evenals de Alorinda
die eerst vrucht draagt alvorens tc hloeien (?)”; met de
heteekeuis van de huid verkoopen voor men den heer
gevangen heeft. In Boegineesche gcdichten wordt van
dezen hoom dikwijls gesproken als: „Eeu schiiilplaats
van laf bärtigen”; van daar wordt pakam-poeladjeng
gehezigd voor een „lafaard” ; letterlijk: „Dc man die
onder een ampoeladjeug sehuilt” . Een Atjeher spreekt
van de hewoners van het eiland Nias als: „Nieh
koemoedeë”, d.i.: „Niasscrs zijn hengkoedoe-eters”,
hetgeen hierop ziet, dat deze, in tegenstelling vau
andere volksstammen, de vruchten rauw eten, zonder
iets er bij. Roode koeien noemt men in het
Bataksch: „Sihakoedoe”. De raeugkocdoc-vrucht is de
oplossing van het Alaleische raadsel: „Nasi sakepal di
oedjoeng galah”, d.i.: „Een klompje rijst aan het
einde vau een duwstok”; om reden die vrucht den