Rivea — Ruhus. 318 2985 - 3000.
In Alal.; Dj a r ak me r a h of D. malaka; D.
poet ih. In Soeud: Dj a r ak ka l iki beur eum;
D. k. hodas. In Aladoer: K. hese; K. ghet a; K.
sabhyang. In Balin.-. Dj a r ak kal iki ; D. kl ipes;
D. ujoeh. In Boeg.: T a n g a n g - t a n g a n g dj a r a
kamoemoe; T.-t. d. kebo. In Boeg.; Ka l i ki d' jera
mapoet e; K. d. mat jela. In Alf, Alin. T.B.: K a-
rai igejan koelo; K. rangdang. In Alf. Alin. T.P.:
Ka r angè j an koelo; K. r a i n d a n g ; In Alf.AIiu.
T.S.: Ka r an g è j a n poet i ; K. roendang. — Boomheester,
de wonderboom. Castoroil plant, palma Christi,
C . , ricin, tr., Wuiulerhaiun, d. Gebr.: Uit de zaden wordt
de bekende dikvloeibare vette olie (wonderolie of
castorolie; bereid door ze te outholstereu, fiju te stampeu,
met water uit te persen en tc koken. De olie dient meest
als medicijn, zelden voor de lamp. Bij oorvloeiïng of oor-
pijneii worden de hladstelen der roode varieteit verwarmd
en de daarvan uitgaande damp met dien van gember in
het aangedaan oor geblazen. In het Javaansch heeft men
een spreekwijze: „Toenggak djarak pada mradjak, toenggak
djati pada mati”, d.i.: „De tronken van djarak planten
zieh voort, die van djati sterven”, om aau te duiden,
dat geringe lieden goede betrekkingen krijgen eu die
van hooge afkomst ambteloos voortleven. Van iemand,
die kwaad doet en zijn loou krijgt, zegt men in het
Soendaasch:^ „Ngembang djarak”, d.i.; „Als de bloem
van djarak” . De Balinees noemt uit nederigheid zijn
eigen huis wel „Tjanggah djarak”, d.i.; „Een gaifel-
vormige djarak-tak” . Katten met oranjekleurige eu
zwarte strepen worden in het Aladoereesch aangeduid
als : „Kaleke tjeleng”. De driehokkige vrucht van Ricinus
is de oplossing van het Bataksche raadsel : „Toloe tor,
toloe roera, toloe si lopak manginganisa”, d.i.: „Drie
dalen, drie bergen en drie musscheu met witte koppen” ;
ook van het Alinangkahaoesche: „Tigo petak, tigo pind-
joeroe, tigo ekoeë koembang di dalom”, d. i.: „Drie
afdeeliugen, drie openiugeu, met drie zwarte kevers er
in”; welk raadsel in het Alaleisch iets anders luidt:
„Tiga boewah petak, katiganja berisi koembang”, d. i.:
„Drie vakken met drie torreu”; ook van het aardige Sangireesche
raadsel: „Tamha kalinsoe hae siwe”, d.i.: „Zij
liggen onder één saroeng, maar zijn toch in verschillende
vertrekken” . Djarak of andjarak beteekent in het
Javaansch ook „herekenen”, daar hij gehrek van duiten
of ander telmateriaal de pitten wel dienen om bij
hanegevechten of dohhelspeleu herekeningen te maken.
§) Deze naam schijnt oorspronkelijk alleen te zijn
toegekend aan Gleditschia celebica Koord.* (zie 1636).
2985. R iv e a n e rv o s a H a ll.f. Nat. fam. der
C o n v o lv u la c e a e . Ar euj boöl keho, Soend.—
KIim])laut. Gebr.: Soms als sierplant gekweekt.
2986. R o sa d am a s c e n a Mill.*§) Nat. fam.
der R o sa c e a e . Aeng mahar , Kaug., Aladoer. S.;
Aeng mawar , Aladoer.; A ir mawa, Balin.; Argoelo,
Jav.; Boenga aj er mawar , Alal.; Boenga
dj ene mawa r a (zie 2787), Alakas.; Boenga oewaë
ma war a (zie 2787), Boeg.; Boeuga ros, Alah;
Boenga rosi, Alal.AloL; Boenga t ampoeng (zie
2787), Boeg.; Boenga -hoenga (zie 1796), Bat.;
Boengo aïe mawa, Alinangk.; Boengong i je
m awo, Atjeh; E r g o e 1 o, Balin., Aladoer. B. ;Ermawa,
Balin., Aladoer. B.; Ermawa r , Jav.; G e r n a w a, Balin.,
Aladoer. B.; Goelo, Soend.; I j e mawo, Atjeh; Kem-
hang ajer goelo, AIaL Batav.; Kembang ajer
mawar , Vnlg. Aial.; Kembang goelo, Soend.;
Kembang ros, Vulg. ADü. ; Kembhang aeng
mabar , Aladoer. S.; Kembhang aeng mawar ,
Aladoer,; Kembhang eroes, Aladoer.; Li rgi lo,
Balm.; Li rmawa, Balin.; Alaros, Balin.; Ragoelo,
Jav.; Regoelo, Jav.; Rem awa, Balin.; Roes,
Aladoer.; Ros, Aladoer. B.; Rosi, Alai. AIoL; Tj ina
rakta, Balin. — Heester, de roos, deze soort bepaaldclijk
de Pcrzische roos of roos van Damascus. Damask rose,
e., rosier des quatre saisons, fr., Damaszener Rose, d. Gebr.:
Op tal van plaatsen gekweekt; dient ook voor omheiningen.
§) Dat hiervan vele variëteiten bestaan, laat zieh
licht begrijpen, zoo worden o.a. in Alal.AIoL vermeld:
Rosi mawar ; R. merah; R. pagar ; R. poet ih
en R. t j ina; eu in Balin.: Li rgi l o t angi of ros
(de donkerroode); sommige namen schijnen echter voor
deze z.g. Perzische roos alleen te gelden.
2987. R o ttb o e llia g la n d u lo s a Trin.* Nat.
fam. der G ram in e a e . Di -padi j an, Aladoer.B.;
Dj oekoe t ki ki s an, Soend.; Pa r e n, Jav.;R e w o k, A ]f.
Al in.T.L. ,T.P, ;Roempoet padi,Alal.Alen.— Kruid.
2988. R o u c h e ria G riffitlü an a P la n ch .*
Nat. fam. der L in ä c e a e . Aka r ipoh poet ih,
AIaL; Aka r k a i t - k a i t poet ih, AIaL; K a i t - k a i t
poet ih, Alal. — Klimplant. Gebr.: Van deze plant
schijnen deelen hij het ipoh-vergift te worden gemengd.
2989. R o u re a fu lg e n s P lan ch .* Nat. fam.
der C o n n a ra c e a e . Asam akar , AIaL; Sembi lat ,
AIaL;Semhi lat d aryt , AIaL; S em i lat , AIaL; S emi-
1 a t d a r a t, AIaL — Klimmende heester. Gebr.: De hladen
worden geweekt en hij buikpijn op den buik gelegd.
2990. R . ru g o s a P lan ch .* Aka r k e l i n t i t
kera,^ AIaL; Sembi l a t poet ih. AIaL; Semi l a t
poet ih, AIaL — Gebr.: Als de vorige.
2991. R o u re o p s is ja v a n ic a P lan ch .* Nat.
fam. der C o n n a ra c e a e . Ar euj t j et j er , Soend.;
Tj e t j e r kat j ep et, Soend. — Klimmende heester.
2992. R o x b u rg h ia ja v a n ic a K u n th .
S tem o n a ja v a n ic a W rig h t.* ) A^at. fam. der
R o x b u rg h ia c e a e . Bohoöt ja, Tern.; Oebi ger
i ta, Alai. Alol. — Klimplant. Gebr.: De hladen worden
op gezwollen deelen gelegd.
2993. R u b ia c o rd ifo lia L.* Nat. fam. der
R u b ia c e a e . Soeket serep, Jav.; Tj a r enhan,
Soend. — Kruid, verwant aan meekrap. Indian madder,
C . , garance indienne, fr.. Indische Röte, d. Gebr.: De Worte!
en stengels dienen tot het rood verven van lijnwaden.
2994. R u b u s a lc a e fo liu s P o ir. R.
m o lu c c a n u s L.*). Nat. fam. der R o sa c e a e .
Areuj ga roe t (zie 9), Soend.; Langke r e djaii-
gang, Bonth.; P a n t j a r i n g è k , Alinangk.; P e n t j a-
r ingek, Alinaugk.; Sihoepi , Bat. — Klimplant,
soort van „hraam” .
2995. R .e lo n g a tu s Sm.* Al e r an g im pengi ,
Alf. Alin. T. P. — Klimplant.
2996. B,. fra x in ifo liu sP o ir.* Két j a l i n g a n
l anang, O. Jav.; Koekoembi , Alf. Min. Bent,;
Me r a ng in toewa r a indang, Alf. Min, T. P.;
M er a n g koentoeng, Alf. Min. T. P. — Heester.
2997. E .g lom e ra tu sB l.*A k a r bal ik adan.
Mal. — Klimplant.
2998. B. H o rs fie ld ii Miq. ( = B . la s io -
c a rp u s Sm.*). G h a r o e n g g o e n g , Madoer. B.;
Gr oenggoeng' t j i l i k, 0. Jav.; Kal a koent j et ,
Jav. — Kleine heester.
2999. R . lin e a tu s R e inw .* Groenggoeng
kebo, 0. Jav. — Heester. Gebr.; De vruchten worden
wel gegeten.
3000. R . moluccanus L.* Eho, Alf. Boer.;
Gandi -gandi , Bonth.; Groenggoeng lanang,
Jav.; Hareueus , Soend.; Kaka t amami s i , Alf. Alin!
Bent; Kame r a n g i langkow, Alf. Alin. T. L.; Ka-
r emha ng ne langkow,Al f.AIin.T.B. ;Koenet ka-
merang, Alf. Alin. T. L.; Langkere, Bonth.; Alex'ang
in toea, Alf. Alin. T. P. Variëteiten in Soend.:
Ha r euéus hadak;H. 1 eut ik;H.ni injak. — Klimplant.
Vigne marronne, fr. Gebr.: Hinderlijk onkruid vaak.
Rubus — Saccharum. 319 3001 - 3011.
3001. R, p u n g e n s Camb.* Bohor et ej an,
Soend.; Ga roe t a tedong, Boeg., Alakas.; Kaka
kagoer angén, Alf. Alin. Bent.; Kamerang, Alf.
Alin. T. L.; Kar èmbang, Alf. Alin.; Kompen-
dang, Alf. Alin. Bant; Alerang, Alf. Alin. T. P.;
Rowa-arowa, Bonth. — Klimplant
3002. R. ro s a e fo liu s Sm.* Ké t j a l i n g a n
bener, 0. Jav. — Heester.
3003. R. s um a tra n u s Miq.* P a n t j a r i n g è k
baia m, Alinangk.; P e n t j a r i n g c k b a 1 a m, Alinangk.
— Heester.
3004. B u e llia re p e n s L . Nat. fam. der Ac an -
th a c e a c . Deras malam, Alal. — Kruid.
3005. B um e x n e p a le n s is Spreng.* Nat.
fam. der P o ly g o n a c e a e . A sem-asem, Jav.;
Rebha sem-aseinan §), Aladoer.; Sem- as eman §),
Aladoer.; T j a ni b a - 1 j a m h a, Alakas.; T j e m p a - 1 j e m-
pa,^ Boeg. — Kruid, eene soort zuring. Gebr.: Is in
de inlandsche geueeskunde in gehruik.
§) Ook Smithia ciliata Royle.*
3006. B u ta g ra v e o le n s L.* Nat. fam. der
R u ta c c a c . Anroeda hoesoe, Alakas.; Aroeda
Boeg., AIaL; Engghoe, Aladoer.; Godong inggoe,
Jav.; Godong minggoe, Jav.; Hinggoe, Balin.,
Soend.; Inggoe, Balin., Boeg., Jav., Soend.; Pohon
inggoe, Mal. Batav. — Kleine heester, de wijnruit
of het „stuipkruid”. Rue, e., fr., Garteuraute, d. Gebr.:
In tuinen gekweekt. Amuletten of talismans worden
wel hesprenkeld met het sap der hladen en dan hij het
heerschen van epidemiën opgehangen aan den ingang van
woningen, ten einde aldus de hooze geesten te weren.
Inggoe heet echter ook de duivelsdrek (asa foetida).
3006«. R y n c h o sp o raW a llic h ia n aK u n th .*
Nat. fam. der C y p e ra c e a e . Boenga boetang,
Alal. AIoL; Boenga hotang, Alakas.; Roempoe t
boeta n g(zie 1293), AIaL —Kruid, eene soort „grasbies”.
3007. R y s s o p te ry s d e a lb a ta A. Ju ss.* Nat.
fam. der M a lp ig h ia c e a e . Alakendem, Alf. ATin.
T. P. — Klimplant.
3008. S ab ia M en ico s ta Bl.* Nat. fam. der
S a b ia c e a e . Areuj ka t jap i, Soend. — Klimmende
heester.
3009. S a c c h a rum a ru n d in a c e um Retz.*
Nat. fam. der G ram in e a e . Soechoe, Nias; Tabaraoe,
Alinangk.; Tab e r aoe, AIaL W. Born.; Tebe-
raoe§), AIaL; Tibaraoe, Alinaugk.; Timbaraoe,
Minangk. —■ Rietachtig gras, van ’t zelfde geslacht als
suikerriet (deze en vlg.). Gebr.; Het merg wordt voor
fleschproppen of kurken gebruikt; ook hrengt men het
in het gat eener doorboorde oorlel om derwijze de
opening langzaam te verwijden.
§) Ook Saccharum Ridleyi Hack.* en Thysanolaena
acarifera Arn. et Nees. (— T. Agrostis Nees.*).
3010. S. e d u le H a ssk . ( = S. o ffic in a rum
L.* var.), Dodi l ihoe, Alf. N. O. Halm.; Id o waho,
Tern.; Pa t odo peha, Alf. Min. Bant.; Pol a pera
Alf. Min. T. P.; Pol a were, Alf. Min. T. S.;
Sa jor l i l in, Mal. Men.; Teboe endog, Jav.; Tebo’e
telor . Mal. Batav.; Toeboe t e lor ikan, Mal.
Amb. — Gebr.: De jonge nog niet ontloken bloemen
worden als groente gekookt en gegeten.
3011. S. o ffic in a rum L.* Amajok, Enggano;
Deboe, Sawoe; Doboe, Biman.; Goengar , Aroe;
Kaman, N. Guin. Noemf.; Kawiei , Babar.; Keoe!
Kisar; Kob, N. Guin. Noemf.; Al ani san. Alai. Bandj ■
Oega, Alf. Halm., Tern.; O eg aka, Alf. N. AV. Halm.,-
Patodo, Alf. Alin. Bant.; Patodoe, Goront.; Pola,
Alf. Min.; Rorosan, Jav. Kr.; Rosan, Jav. Kr.;
Soean, Alf. Min. Pouos.; Taboe, Daj. W. Born.!
Alakas., Alinangk.; Tapo, Daj. Z. O. Born.; Tawoe!
Endeh; T e h a o e, Alidd. Sum.; Tebe ë, Atjeh ; T e h h o e
Aladoer.; Tehoe, Balin., Boeg., Jav., Mal.; Teboe!
Daj., Alal. Tim.; Tefoe, Alf. Boer.; Tefoe, Rotin.,
Tim.; Tehoe, Alf. AsiL, Hila, Z. Gr., Vietar.; Teoe
Alanggarai; Teaheë, Atjeh; Te wo, Solor; Tewoe!
Daj. Z. O. Born., Leti, Sika; Tihoe, Soemha; Ti foe,
Alf. Boer.; Tiwoe, Soend.; Tob, Alakian, N. G. 4
R.; Toboe, Bat.; Toe, Gajo; Toeh, N. Guin. 4 R.;
Tocho e, Alal. Amh., Aleu.; Toeöer i , Alf. Alin
Bent.; Toewoe, Alf. Alin. Bent., Sangi; Tohoe,
Alf. Amb., Har., Z. Cer.; Tohoelo, Alf. N. Laoet.,
Sap.; Tooe, Gorom; Towoe, Alf. Tom., Nias!
s.
Watoeb. Variëteiten in Jav.: Teboe ardjoena,
wit met gele strepen; T. awoe; T. djae; T. djapara;
T. kej ong; T. loemoet ; T. ma l am; T.
ma ngl i (groote); T. ma t a eie, van Otaheite; T.
r apoeh of t. rapoh. In Soend.; Tiwoe betoeng,
dikke; T. beureum, paarse; T. endog; T. gomhong,
roodbruine ; T. 1 a u d j o e n g, wilde ; T. r ap o e h,
met korte geledingen. In Lamp.: Teboe apoi - t '
aroe; T. awi ; T. goela; T. halom; T. manoe,-
T. nipah; T. pant i s ; T. teloi . In Alf. Alin. T. P.:
Pol a koelo; P. ke r e t an; P. mawanga ; P
r a i n d a n g ; P. saraw (zie 3012); P. t awa än; P.
woer ing. In Alf.Alin.Bant.: Pa todo ha t o e r in e i ;
P. mahida; P. mahendeng, lu Alf. Alin. T. L.-
Pol a mea; P. poet i ; P. r a r ap; P. t ambe l an;
P. t iwoö; P. wanga; P. warot an. In Alf. Alin.
T.B.: Pol a ne wal i an; P. koelo; P. r angdang-
P. warot an. In Alf. Aliu. T. S.: Pol a daä; p!
ka r ë nga n; P. pe t or ; P. poet i ; P. r oendang;
P. wa rot an; P. woedoe. In Alai. Alen.: Toeboe
me r ah; T. poet ih; T. i tam. In Bat.: Toboe
botoeng, groene; T. djoengdjoeng, vijf vadem
lange; T. hotang, lange en diinne; Tohoe l i jat ,
gele, zeer zoete; T. rara, roode; T. sala, met hriiiu
blad; T. soerat , gele, wit en rood van halm. lu
Alakas.:^ Taboe edja; T. gading; T. t joera. In
Boeg.; Teboe l agading; T. makeme; T. soere;
T. t jela. In Atjeh: Teheë gading; T. gapoer ;
r. ga t j a ; T' kama r ; T. r el i ëng; T. r imong;
T. s e l emhik In Alf. Amh.: Tohoe i j ane ; T.
kaoe; T' poet i . In AIaL: Teboe landjoeng, met
lange geledingen._ In Balia.: Tehoe rare; T. tj e-
meng; T. wi l is. In Minangk.: Tahoe djoendjoeng.
In Alf. Min. Beut.: To e w 0 e mahamoe;
T. t a n gk ar ; T, ni aï te m ; T. p e a. In Biman.: D o h o e
ragi . In^ Aladoer.: Tehhoe ereng; T. per eng;
T. p 01 e ; T. p a 101 a n ; T. u j a m p 10 n g ; T. in a n g 1 e ;
T. ghadj hi ; T. hhant eng. — Het suikerriet. Sugar
cane, e., canne à sucre, fr., Zuckerrohr, d. Gebr.:
Uiterst belangrijk Indische tecltgewas voor de suiker-
fabricatie. Voorts is bet uitzuigen van suikerriet in den
gebeelen Archipel een gewone versnapering ; vooral in
Atjeh, zoo zelfs dat het geven van cen fooi aldaar wordt
aangeduid door: „Ngon hloë ië teubeë”, d.i.: „Geld om
rietsap te koopen”. Van sommige variëteiten dienen de