l i â t luermede ,>-,lden le kennen geren, zelve rerdiens ta, le berille,, en J .nri n hun geluk
le v inden, mmr , allhans zoo leiden dj '1 u i l , omdul zij del , l,el geluk, door ,yarcTcrdicnslen
v e r k p e g e n , Icn doel slelden en duj aile liunne pogingen ivensclilen aiin le m n d e n om de.c
l a a l s l e le verkrijgeu.
Ten einde in hunnc ocfcningen ecn vaile rcgclmaal le brengen, verdeelden «ich de VOCPUl
e d e n ,„ zoogenaarado deparlemcnlen, elk voor ee„ afeondcrlijk vak be.lemd en n.ar dal vak
g e n o e m d . In den aanvang „arcn cr vier, de Koofhandd, de Nal.mrhmdr, de T„h,„ku„d,
e n de Tcmkuud,. Uel dcparlomenl Kaaphandd werd ecliler reedj in 1779 in liveeên gesplilsl
w a a r T a n l,el ecne dcol ziju naam behield, hel andere dien m a LtU.rkund, aannam. ï r ivaren
o p die ivijic ïijf afzonderlijkc Maalsclioppijen onlilaan, doeh onderling ycteenigd, zoo door
d e n vrijen loegang, «elken al de leden loi al de deparlemcnlen hadden, als door ccn algemeen
b e s l u n r en algemeenc Cnanciêle belange», d i e , behalve de bij.ondcre bcaluren en de bijzondcte
k a a s e n , bcilaan bleycn, cen soorl van Unie op kleinere sehaal.
H e e d s in 17S3 bad zieh de Maalscliappij, door bel gesladig yermeerderend gelal barer leden,
» e r p l i g l gezicn een grooler buis le bclrekken ; doch in 1785 was dal gclal zoo loegenomen,
d a l haar geenc andere keuze gelalen iverd , dan öf geene leden meer aan le n eme u , 61 naar
c e n nog ruimer lokaal om le zien ; en, daar dil laaUle bc/Avaarlijk wär e lo ïerkrî jgen ge-
» eeal , beslool men een gcbeel nicuw geboui» le slichlen. Jlen koohl ccnige ervcn op de Keiz
c r s g r a c h l bij de Bcereslraal en men loofdc een preniie uil van 70 dukalen aan den onlwcrper
Tan bei volledigsle plan, in Ic leveren vöor I .Haart 1787. Dal van JACO» OTTO UOSIT iverd
b e k r o o n d ; aan livee der mededingcrs J. W. LE SO.JIÜIT cn P. L. DCITEJ werden 30 en 20 duk
a l e n vcreetd. — Op den 7 Julij 1787 vverd de eersle sleen v a n hel g c b o u w gcicgd en me l ZOOTCCI
s p o e d daarnan voorlgci.crkl, dal bei recds op den 31 Oclober 17S8 kon n o rden ingevviid (i)
O p den nvond van gemeldcn dag sptak de llooglecraar VAK SVVIJDEI, een redevoering ui l , cn
h i e l d bij den volgcnden avond ecn loespraak, maar loen uilslnilcnd loi loeboor'dereLcn
g e n g l , en afgewi.sseld door muzi jk, voor deze gelegenheid door Jon. SCHMITT vervaardigd (3).
De redevoering licp hoofdiakelijk Over bei nul , dal de beöcfening van velenacbappen, fraaije
l o l l e r c u en kunslen den beSefenaren in bunne belrckkingen aaubrengl, en ovcr de ci-cnaardige
g c s o h i k l b e i d der inriglingen van Fdii: om dal nnl Ic bevorderen. De.lijds (•) waren de dep
a r l c m e n l e n fi) werkzaam in de navolgende orde :
K O O l ' H . i S D E L , Do n d e r d a g , gcôpend S Junij 1789, door W. WACIIMDONI. EBKIIA».
KATÜURKÜSDE, Vn j d a g , geöpcnd 3 Kovcmber 1780, door Prot. A Bom
WISKDNDE, Di n g s d a g .
LETTERKÜNDE, "SVoensdag, geöpcnd 7 Jannarij 1790, door Prof. II, C. CR.A,^.
TEEKENKUfiDE, Jl a a n d a g c n D i n g . s d a g , gcöpend lONovember 1789, door Prof. A. Bor n (•).
PEESTBESCIIOL'WIKG, Eenmaal 'smaands.
TOONKUSDE, Za l u r d a g .
De opgeweklbeid, om zoo vcle en vecisoorligc gelegcnbcden loi nnltige oefcning en eslbeli.
ioh vermaak le veniebaffen en om le dien einde »oo veel volbarding en zulke aanzicnlijke
s e h a l l e n le beslcden, verdicnl des le mcer opmerking cn bewondcring, omdal zij zieh verl
o o n d e bij l ieden, die noch lot bel palriciaal , noch tot den aanzicnlijken koopmanssland , noc b
l o i dien der geleerden bchoorden. AI de slicblcrs, al de cersle leden der Maalscliappij — nog
z e l f s vele j a r e n na bare slicbling — waren nit den op zijn best deftigen burgerstand, en, wal
n i e l minder opmerkelijk en loffelijk i s , zij oogsl lcn, uil den aard der inrigling zelve, persoon-
( ' ) Hisloriichf Beechrijliüg mn hel ¡ibowe dtr MaaltchappiJ Ftiix ilerifil, Ainst., 1800, in 3'.
( ' ) Zie ook aen .i/j. AW- en Letterbade, 1 November I78S, W. 147—148.
{ =) Un ook nog mcer ilm vi.iftiç joreu later.
r ) Voor de blizondere inrÌBlineen der Pepatlcmenlen zio mon VAX SWINDES t. n. p. , bl. 87; KoapUndel, bl. 87-91:
Kat^riiiBde, bl. 91-98; Teekenknude, bl. 99—105; Leiterkunde, bl. 105—107. Over de belrekking der Maatsobeppij tot de
Kweeksehool Voerde Zoevoort, bl. 90 (2). Vergelijk ^ / j . Ä'onti- en Letteri,., II. bl. 19, 20 , 27, 35, 179, 180; III. bl. 194,
200; X. bl. 107; A'ientee Kernt- en Letterl., XIV. bl. 126; A'erf. Jaeri., (1787), bl. 5875; (1788),bl. 1622; (1789), bl.
105. 765 ; (1794), bl. 1736.
( ' ) De beide redevoeringen ran Prof. BONN LIIN In 1790 uitgegcven.
l i j k
lijk gcen eer in van de moeile eii kosten door lien besteed. Immors de 1 e s s e n , voorlezingen
c u eonccrlcu werden gegeven door geieerden of kunslenaars, die niet dan bij ui lzonder ing lot
d e ledea bchoorden, cn daarvoor of een vasle bczoldiging genoten, öf mel" toegang roor een
j a n r lot enkele of lot al de departementcn beloond werden, en waarvan sIeclUs een uitgelczen
g e t a l , na langdurigc of buitengewone diensten, aan de Maatschappij door den band van het
E e r e l i d m a a t s c l i a p verbünden -vTcrd. Allengs werd wel het Gezelschap, dat in Feltj' I^hritis
b i j e e n k w a m , iets minder biirgcrlijk, maar ]ang nog bleef de aristokralie van het geld uit de
hoogle op Felix neörzien, en nog langer duurde het eer zieh de oiide Regeringsfamilien er
d o o r een of Iwee barer afstammelingen zagen vertegenwoordigen, die er dan nog doorgaans
a l l e e n heen gelokt werden door de coneert-avonden. Welligt is de mindere bloei van de Maats
c h a p p i j , wat het legenwoordig aantal barer leden betreft , ook daarsian toe te schri jven, dal
zieli te vccl heterogene elemenlen gevoegd hebben bij d i e , waaraan zij haar ontstaan cn opkomst
te d anke n bad.
U i t d e e 1 i n g
591. PI a a
a n B rood bij d e Ger
XLVIII. 1777.
f o r m e c r d e Di
Fooi- en Keerzijde. Dezelfde voorstellingen als op den penning, reeds afgebceld in het
Fcrcolg op mn Loon, N°. 353 en aldaar beschreven bl. 392. Op de Foorzijd« Staat echter
i n de afsnede: 1777, en op de Keerzijde vindt men de letlers van den stempelsnijder C. M.
D e z e l f d e penning met »
v e r v a l s c h i n g .
i n g e s l a g e n letter B(ROOD.'), waarschijnlijk tot voorkoming •
P l a a t XLVIII. 1778 (i).
T e y l e s G o d g e l e e r d C
S A p r i l 1778.
n o o t s c h a p te Ha
Foorzijde. De hier voorgestelde groep wordt gevormd door drie zinncbeeldige personaadj
e n , de Godsdicnst, de Waavheìd en de Fnjheid. De eersigemelde, kenbaar aan het licht,
d a t van boven haar bestraalt, houdt de regterhand op haar bart en, met de linker naar den
Bijbel wi jzende, die op cene tafel nevens haar ligt, schijnt zij de beide andere Deugden lot
e e n gemeenschappelijk onderzoek daarvan uil te noodigen. De iraarhcid is, als naar gew
o o n t e , naakt afgebceld, met cen palmtak in de l inker -en een slralenden wereldbol inde
o p g e h e v e n regterhand ; de Frijheid in zedige t leeding, met de muls op de speer. Tusschen
d e z e figuren in ligt een rerbroken juk cn Iceten (2). Op den acblergrond verloont zicb de
si a d Haarlem.
O m d e n rand:
W A A R E GODSDT ENS T -KENNI S BLOEYT DOOll VRYIIBYD.
I n de afsnede:
G E N O O T S C I I . ( A P S ) AANVANG,
A N N O ir7S.
(>) Afgebceld V5i!r het eerste Cd volgcnac dcelen a « Verhand^lwg.n T<,n GtnooUchap, 1781.
( ) In do Vowreden vófir liet ecrste deci dcr V<!rlian,Minge,i van TeyUn Godgel. Geimlschap, bl. 1 \ , Iccst raon- -De voor
zijde draap. in bc.Hnt^oerding aan l,ct l.oefdoopnerk van 't Gcnoo.scl.ap. ter om«l,rift de sprcuk : Waar. Go<UdMen.U
i l o j t à ^ r rryA«W. Ter ^innebccldigc uitdmkking van dit l.oofdbedoelde , word, de Vr^heid aigebceld. .Is le^^d^nde A Waar.
den GoMiemi. Op d « voorgrend liegcn een ff.òroien juk en van cen gereien ieUns. als «nnebedden dcr afwcDdinK
n het Vooroordecl cn dcii Gewe nsdwang, de hoofdvijsii'ìpn v •e ßodsdifnitkenn
a ' ì
be