m
Ii
m,
Ilet IrelTciid ougeval, dat de kecrzijdc vertooni en waarbij hondci-dcn menscheu den dood
vondcii {'), ¡s iii lid v c r k van Dr. Jons Caju-bell, Lives of the Ünlhk .Idviirnh contaiuing
nn accuralc naval higtonj from the earlicH pcviods, Svol., vol. VII. Londeii, 1817, p. 58—
0 0 , aldus Terhaald:
» V e r m i t s het noodzolíclijk we r d bevonden, sleeds zoo veel schcpcn mogelijk iu zee te lioud
e n , zoo ^\aren deze naluurlijk zcer Tuil geworden; ouder de beslaande omstandiglieden ecli-
Icr ontbrak de lijd om ze op behoorlijke en rcselmalige Avijzc te herstellen. IIcl ontzel van
G i b r a l t a r ci.-'cbtc het onmiddellijk afzenden van een zoo slcrk inogelijke vloot. In dezen staat
v a n zaken bleek het, dat de Royal C,e„,;je van 108 sliikken, ondcr 't bevel slaandc van den Admiraal
Kkmi'empej.dt en te recht als een der beste schepen van de vloot beschouwd, een lichte
k a l f a l e r i n g inocst ondergaan, in zeemanstaal a ¡¡arlíameiU hed (een kanteling) genoemd: d. i. bei
.schip moesl toi zekeren graad van hel l ing gekanleld worden, om de gebreken onder d e -waterlijii
te doen onderzoeken en herstellen. Zulk een soort van kalfalering kan, als v a n zclf spr e ekt , alleen
i n .slecbt water en bij stil -wedr bewerkstelligd worden. In den morgen van den Angii.sl
u s (1782, V. Aiuuial RfgUtcr of Enijland, 1782), was met dezen arbeid aangevangen, biJ
w e l k e n de limmerlieden van het schip door andere timmerlieden, van het dok te Porl.sinoulh,
waar de Royal Geonjc voor lag, wi-rden bijgestaan. Bij bei omlerzoek van 'I bekleedsel bleek,
dat dit herslcl noodig bad in een iager gcdeelte dan men vroeger had verwacht ; waaroni het
s c h i p natimrlijk nog meer over zijn kant moest gehaald worden. Toch-wäre hierin, zonder
b i j k o m e n d e omstandigheden, geen gevaar geweest; maar het schip was , gelijk dit het geval
bij bet binnenkoinen i)leegt le zi jn, ©verladen met bezoekers die van den wal kwamen, inzond
c r h e i d met vrouwen, waarvan er bijna driehonderd aan boord waren. Een aautal vroiiwen
e n kinderen van de matrozen en onderofncieren,%vetende, dal het schip op zijn vertrek stond,
l i a d d e n de gelegenheid te baat genomen om hunne echtgenooten en vadcr.s le koinen zien. Nog
w a r e n er 8 a 9()0 man van de eqiiipaadje, de marinievs daaronder begrepen, aan boord. De
s t r c k k i n g tot omslaan moest door 't gewiebl van zulk een massa volks naluurlijk vermeerderd
w o r d e n .
Ongeveer le tien ure 's m o r g e n s , terwijl de Admiraal in zijn kajiiit zat le schrijven en hei
g r o o l s t e gedeelto van het volk zieh lussebcndeks bevond, ont.slond er plotselings een hevige
r u k w i n d , die het scbip op zijn kant wierp, en. dewijl al de gesehutpoorten open stonden,
s t o n d het onmiddellijk vol water en zonk. Een klein vaartiiig, dat nevens den Ro;inl George
l a g , om dezen met voorraad tot de reis le voorzien, werd verzwolgen in den draaikolk, door
b e i plolselings wegzinken van zulk een groot lichaam veroorzaakt. De Admiraal, verscheidene
ofDcieren en de meesteii vau lien die beneden waren, kwamen om. Zij die zieh op het dek bov
o n d e n waren gelukkiger en werden, op w e i n i g e n na, gered door de booten van de vloot.
Mea schal op bijna diiizend het getal personen, mans, vrouwen eo kinderen, die bij dit ireiir
i g ongeval er bel leven bij inschoten; ongeveer 300 werden gered, mcest toi de mansc-hap
v a n het schip bchcorende.
5 8 5 . Plaat LVIf. 23 en 24 Fcbruarij 1783.
rtfe h e t Dil : O u d e Vron Ma n h i
r d de . 2 4 Te r i j 1783.
Foor:i}de. De narraharligheid , voorgesteld als ecne zitlende vrouvv, met den Rijbel op
b a a r knie. Voor baar staat een kraai, die, als bercikende die vogel doorgaans ccn lioogen
l e e f l i j d , tot zinnebeeld slrekt van den ouderdom. Achter de Barmhartigheid bevindl zich een
g e d e n k t c e k e n in den vorm ecner obelisk, waarop een C (bonderd) in een slangerond i
iiitgc-
h o u w e n . Kevens baar bevinden zich bel wapen van Amsterdam en een boom des c
•vloeds,
w a a r o j ) zij met den vinger wijst, en die zinspclen op de miiddadigbeid der inwoiiers, aan
w e l k e bel Diiikonie Onde Frouwen- en Manmnhuin, dal op den aditergrond is afgehceld, zijti
( ' ) I)c )inrli|gcMt liier lo iando bcwccriie zclfs, dat rtc limmerman
pekoclit om die ramp Ic Ijciordcrcn. Zio /« Unifrm Nogiqw, n°. 7, ii
II dpii no.'/al George iloor dc Amstcniammcrs w
I r ^
M
aan zijn ,
k e n e n ei
Keerzijd,
e n vervolgens, onder hct wijs bestuiir der overheid en het zorgend loezicht van Dia-
Diakonessen, zijn voorldurende inslandhouding le danken heeft.
0 m d e n rand:
G E S T I G ' f A" 1 6 8 3 .
n krans vati eikeloof:
E e r s t e
E e u w p e e s t
VAX If E l '
D I A C O N : ( i E ) OUDE
V R O U W E & M A N N E N
I I U Y S;
2:5 & 2 4 PEBK:(uarh)
1 7 8 3 . (1)
V6ör het jaar 1CS3 n e rde n de beboeflige oude vrouwen, ledemalen der Gerei'ormeerde Ned
e r d u i l s e b e Gemeenle te Amsterdam , ui lbesleed. Deze wijze van armverzorging was uitcrsl
k o s l b a a r , dewijl ieder bestedeling op f 100 's j a a r s le staan kwa m , en bovendien weinig bev
o r d e r l i j k aan bei welzijn der huipbehoevenden, die veelal vocblige kelders, koude vlieringen
en vunzige kotten tot woonplaats kregen. Toen nu aan Diakenen, door het overlijdenvan
BAnisn Heli,em.\s op 12 October 1680, een rijke erfenia was te beiirt gevallen, beslool de
K e r k e r a a d , ojj hunne voordraclit, dal geld tot bei slichten van een lliiis voor genoemde vrouwen
te doen strekken. Door Burgeme es l e r e n werd dil plan niet allecn goedgekeurd, maar
b o v e n d i e n bij besluil van 1 Mci 1681 daarloe een ruime piek gronds in de nieuwe vergrooting
aangcwezen , gelegen aan de ooslzijde van den Arastel, lusschen de Heeren- en Keizersgracht,
o p welke pick het Iluis dan ook van 1681 tot 1683 werd opgebouwd. Bij d e opening, oj)
2 2 Februarij 1()83, werden aldaar 100 oude vrouwen geplaalsl. Dil getal onderging van liev
e r l e d e vrij wal vermeerdering, en (2) de dood van een anderen Amsterdammer, Jak vas
AVes, die op 29 Juüj 1718 ovcrleed, Steide de Diafconic in Staat, bei gebouw te verg
r o o t e n en er een verbtijfplaals voor Oude mannen aan loe te vocgen, Ilet gesticht bevalte
i n 1765 niet minder dan 557 oude vrouwen en 114 mans ('), en bij de feestviering, in
F e b r u a r i j 1783, bijna 700 verpleegden van beide kunnen. De bestjes behielden er echter
s t e e d s de groote meerderheid, en het gebouw draagl ook den naam van-/A-ii^Vi-Z/i«*, waaro
n d e r hei nog heden, vrij wal beter dan ondcr zijn oiBciclen naam.bekend is. Het feesl,
b r e e d v o e r i g door II. STOOPEHOIAI beschreven (•"), naar wiens boekje wi j den lezer, die er al
d e bijzonderheden van wil kennen, verwijzen, splilsle zich in Iwee deelen. Op Zalnrdag 24
I ' c b n i a r i j w e r d door den AVijkpredikant, Johawses Cvperüs , een redevoering gebouden naar
a a n l e i d i n g van .Ton. X : 22 , 2 3 (die kort daania in druk we r d nilgegeven) en op Maandag 22
F e b r u a r i j werden twee plechlige maaltijden gegeven. De eersle, voor de verpleegden bereid,
was bekostigd door Jo.\?[ Freder i k tt'ORvn.LE, Schepen en Raad der slad, wiens huisvrouw,
Mama Phiuppine Schruver (6), lol de Ilegenlessen beboorde. De gaslen werden le dezer gcÍ
' ) Beschreven in de A^irf. Jáíri., 1783, W. 203, «n Wj II. Stoopíndaal, eni:., bl. 75—7ß.
( ' ) Waoenaar , Aniit., Deel IV. bl. 48 , 270 en 284 , die, Deel VIII. W. 405-508, de sticliting en inrichting uitvocrig beseliri.
ift, doch volgens Stoopendaai , Iii. 4, in ccn dwtiling verkeert, met op bl. 490 het jear 1084 als dat der sticMiiig op te
pcven. II. Stoopendaal, AAOBIOIEUR/ffe beKhrijrhg M« alU- df plff/Uijhedca dn Bniiefetils van het Diaeonie Oude-Vrmwea en
gnierd in helzelfdc hmt «p dm 22 e« 24 Fcbmarij 1783, Am«., 1783. Zie A^. Vad. Lell.,l. bl. 310; AW.
Jaerö., 1783, U. 259-260.
(3) Wagenaah, VIII. bl. 509.
(•") Ook in hct rm-olg op Waoenaars Amtl., Deel XVIII. 1,1. 210—221.
(') 7m over dit eehtpafir den penning n®. 520, VII. bl. 117—118, De gevcr zond ten voormeldcn cinúc/1500. Uit erkcntclijkheid
werd Mejonkvrouw d'Orville , - met een beer, na baar WelEd. genoegen, verzoeht, de plcgtißhcid met bate tegcnwoordigheid
te verceren." Sioopendaal , bl. 13-Vci^cl. bl. 1 6 , 6 6 - 6 7 , om le «elcn wie die uilverkorene was en hoovvrecdaardigdc onverbiddclijkc
«tikctte iiem aan ufe! verre van baar af plaalstc. Zie ook bij bem het vermelde aangaandc de 700opgedisclitc bnnr-
7.cn, wegende te zamen netto 700 jond, en aangoande de anncbccldige dcsscr'.stukkcn. Zie ook ^'ed. Jaerb., 1783 ,bl. 201-268.
l e -
¥