E ¡ S . ! "
IP
I l u n Gezant rtaar herwaarts afgcTaardigd. wendde rceds in hct najaar van 1781 pogingen aan,
d i e de Fransclie Gozant hier tc lande, de Hertog Tan VA.ocuYotT,ondersteiiudc,om ran otize
R e g e r i n g de erkenning van de nieuwe Republiek te verkrijgcn. Het lokaas, den Nederlanders
a a i i g e b o d e n , was hct vooruitziclit op cen voordeelig rerbond van vriendseha[) eo koophamlel
t u s s c h e n de twee Gemcenebestcn (i). Iloe men zieh van dit laatste hier te lande gouden bergen
Toorstelde, zai o. a. iiit de volgende penningen blijken.
liij d e vrije Friezen vooral beslond warme ingcnomenheid met de Ameriknansche kampvecht
e r s Toor de vrijheid , een ingenomenheid, slechts geiivenaard door den bitteren haal , dien
mcn den Engelscbcri toedroeg; en die zieh verklaren liet als men het aantal Frieschc koffen en
s m a k k e n rekende, door den vijand biiit gcmaakt (2). Van bei sluiten van nen afzondei'Iijken
v r e d e inet Engelaud wilde men in Friesland dan ook nicls hoorcn, en vrucbteloos zoii meu er
j e m a n d gewezeu hebben op het hoogc belang, dat er voor ons in gelegen zou gewccst zijn,
o n s . m e t Engeland te vcrzoenen, alvorens nij Amerika erkeuden, en vooral alvorens wij het
/ o o g e n a a m d e concert met Frankrijk aangingen, dat ons iater zoo verderfel i j k werd (S).
In de Stateii r a n Friesland, in Februarij 17S2aIs Landdag vergaderd, w e r d , op den 26>"'" dier
m a a n d , op iiet verzoek van ADAMS om zijn Geloofsbrieven aan H. II. Mogenden te overliandig
e n , en op zijn daaraan toegevoegd adres, waarbij hij op kategorisch antwoord aandroug,
b e s l o t e n , » d a t aangezien ADAJIS niet onwaarschijnlijk eenige propositien zoude hebben te doen
e u voorname artikeleu en gronden zou kunnen ter haiid stellen, waarop het Congres van bare
z y d e in een tractaat van Commercie eu Vriendschap zoude willen treden men goed vond
d e Geoommitteerden ter Generaliteit tc authoriseren en te gelasten, ter tafel van H. H. Mogend
e n het daarheen te dirigeren, dat ADAMS met den eersten als Minister van het Congres van
N o o r d - A m e r i c a werde toegelaten (J)." Den vorderen loop dier zaak, waarbij dezerzijds de
e e r s t e stap door Friesland gedaan w e r d , zullen wij bij de beschouwing der volgende penningen
behandelen, om ons voor als n o g , bij dezen Frieschen penning, tot Friesland te bepalen.
Op dien penning wordt ook de buitengewone Landdag van April 1782 gemeld. De Nederl.
Jaerboeken van April 1782, bt. 521—528, maken wel gcwag van het toestaan bij die gelegenh
e i d eener petitie van den Raad van Staten voor een bnitengewone uitnisting ter zee, van het
o p e n e n eener negotiatie ad ./' 1.000.000 ad 3 7 „ , enz.; maar die besluitcn waren op zieh zelve
n i e t van zoodanig gcwieht om ze door een gedenkpenning te vereeuwigen. Ongetwijfeld hebb
e n de ontwerpers ze in verband met het vorige beschouwd, als gczamentlijk strekkende ten
b l i j k e van de goede gczindheid der Staten jegens de Amerikaneu eu van hun afkeer van een
a f z o n d e r l i j k e n vrede met F-ngeland en den Herlog van Bruns«ijk (5).
De gedenkpenning werd geslagen op last van de Dnrger-Societeit door Fnjkeid en Yoev te
Leen Wa r d e n . Welke was die vereeniging? In het Feroolg op de Fadevl. HUtorie, Deel V.
b l . 162, wordt zij vermei d als »voor zoo veel wy weten, de eerate in onze Gewesten, die nad
e r h a n d zoo vele navolgcrs b adt ? " Uit deze woorden van den schrijver {A. LOOSJES PZ.) zou
( ' ) Vad. IM. Vm.. IV. bl. 33 ; dt Pat vaa din Nedtr-Rhjn . 1. bl- I
12Î; II. 11. 'ISS; IV. bl. .'>55^56.
(2) Wanncer men rte lijst iiizict derschcpcn, tusselien 19 Dccembor 1?80 cn 5 5 Jaiiuirij Jaiiuirij 1781 1781 gonomon,gonomoi
zal mcn verbaasd
slaan over bet gelai schepcn, wicr blootc naam ben als Fricscbe keime» doM. Zie ook Vad. HIsl. Ven., V. bl. 20J—2C5. De
kof., smak- eu tjalkbouw en reederij , tot 1781 zoo blocycndo in FrleslenJ, ging tusscben 1781 cii 1813 te nîet en werd langzamcrbniid
naar de Oniniclandeii aan hot Stadskanoal vcrplaatst-
( ' ) ZieIlEyDOBP,.WemoricB,Il. bl. 11 en 167.
{•") A>d. Jaeri., 1782, bl. 306—39?! Vad. lE>t. Vtrt., V. bi. 129.
(») ilet eersle blljkt iilt de terklaring van don penning, waarbij men vergeiijke do Poet ran ihrt KederrAfJn, 54 en "4 i
- over de gcrogten van ccn aftondcrlijken vrede" ; hct laatslo nit een request, in do Keil. Jaerb., 1782, bl. 1009, geplantst,
waarin wij o, a. lezen: .de Soeieteit bad wcl gewcnselit er ook ids tc kunncn byvocgcn, als eon sprekcnd bewijs der algctnecne
goedkcuring van Ü Ed. Meg, gcdrag opîigtelijk en met bctrckking tot den llcrtog van Brunswijk." (Zie do brieven der
Staten van Friesland aan don Prii.s Krfstadbeuder deswegens gesehreven . in de A' f i . /«r i . , 1782, bl. 309-105, 089-999.)
- Dog 7.y vreesde daardoor te veel te ïullcn particuUrisceren cn gcvattr loopcn baar gedrag eerdcr stekciid en pns(|uillant (Wc)
dan danUianr cn welmeencndc, gelyk bet in daad en waarhcid is, te doen scbijncn" (»).
S April i: It ook icu pwticalici :c «pplw« rti
mmumimiimmm
men opmakcn, dat hij genoemde Societcit al.s de eerel opgerichte poUtieke club in patriotichen
zin beschouwdc. Dit was echter geenszins het geval: haar oor.spronkelijk doel was
h a n d e l met het bui tenland, scheepsreederij , speeulatien, bijv. o p zotit uit St. Ubes, op wijn
u i t Bordeaux, op tarwe uit üantzig, enz. leder deelgenoot der Societeit, die, ook volgens
d e n schrijver van het Feroolg der Faderl. HUt., uit kooplieden en rcedcrs bestond, kon ook
deelgenoot dier ondernemingen zijn. Zoo was het althans van 1772, toen de Socicteit nog in
h a a r opkomst was, tot in 1775 Onder den invloed van de verliezen, bij den oorlog met
Engeland geledcn, van den stilstand van den handcl en van den wrok, hierdoor bij de Lcden
d e r Socicteit ontstaan, ivas het natuurlijk, dat zij, op hunne bijeenkomsten zieh niet langer
met hun oorsprohkelijk doel kunnende bezig houden, al meer en meer de politiek tot het ond
e r w c r p hunner besprekingen maakten, en de Societcit a! .spocdig geheel van politieken aart
w e r d . Haar handelingen in 1782, in 1784 en in 1787 aderaen dan ook geheel den stcrk nitg
e d r u k t e n patriötschen geest {-). Waarscliijnlijk is de Societeit, wier Leden, even als eldcrs,
g r o o t e n d e e l s bestünden uit licdcn van den gcgocden en deftigen burgerstand cn vooral iiit
Doop.sgezinden, die toen nog uit de regering gesloten waren, hun bijeenkomsten hieldcn in
het Zicarte kruis, iti d e Nieuwe stad , in het laatsgcmelde jaar bij d e hersleide ordc van zaken
tc niet gegaan. De zoodanigen onder hen, als zieh door de heftigbcid hiinner patriotscbc
gevoelens 't meest op den voorgrond hadden gesteld, raakten niet weini g in angst hct leven
te verl iezen, gelijk zij reeds, voor zob verre zij zieh niet in tijds door de vlucht hiidden wet
e n te redden, zieh van hun vrijheid ffen wijl beroofd zagen (3).
Het voorstel oln den boven beschreven penning te doen slaan, werd gedaan in een buitens
r g a d e r i n g der Soeieleit den 22"«" April 1782, en genoegzaam eenparig goedge-
( ' ) Dit blijkt uit de .\t. S. Notilcn der S
boudirig verbondeii wcrdeii i - OiiiC oogmcrk
cieicit cn voort
cn bedoclinger
uit hot tnodel der reeeptie voor de
zijn , Olli MO mogelijk ons zelvon oi
krijgen
euùe Ledéu . die tot gcliciinns
vftderland van meer nut l<
n Koopliaiidel
verder met voordeel voor zig of ten nutte van den Bnrgerstaat in 't algeinccn zoude kunnen :n tetrens ondcrlicidt,
om door cene speciale kennisse aan milkander, eu een daardeor meer gevestigd onderling vertrouwen, de gelegenlieid tc
krijgen om door ziamgevocgde kragten uit le voercn nl zidkc ondernemingen, als mcn zonder zulks hoc voordeelig, !ioe nultig,
bee wel bcgrcpcn cn gccoutractecrt, tot zijn lecdtwczen niet zelden moet agtcrlaten, om dat zc voor parliculierc Vermögens
te zwaar cu gewigtig of in den uitslag te daugereus en bacbelijk zyn."
(2) In 1 7 8 2 bleek zulks uit den geslagen penning. In 1 7 8 4 verecrde de Socicteit 1 0 0 dukaten aan het Vrijcorps te Lecu-
«ardcn, als bijdragc tot het gocdi.iakeu van eenige kosten. Ttii. 7/is/. J>rr., IX. bl. 30: en in een brief van 2 0 Maart 1787,
aan den Amstenlamscben Bargemeester I I b x d r i k 1Ioq»t D z . , ten gelcidc van cci; cxcinplaar van den penning, liem toen nog
aangeboden , leest men: -Voor weinige jaareu, tocn Fricslands gccommitteerdc Staaten ten landsdagc de liefdo en weliust waren
van een vry volk en zieh voor de Bondgeuooten verliieven tot waardige voorbecidon van navolging, was bot ous meer dan
geoorloofd aan liun Ed. Mog., en telTens daatdoer aan de gchccle Uepublieq, opcnbaar bewijs te doen dat ook dczc onze Societcit
sioodanige betragtingen op den regten pr>-s wist te stellen cn lioogst dankelyk wist tc erkennen. Tlians vi «den wy ons
met hct gautsche volk van Friesland gedreven in die engte, dat wy oi
¡n gedrogen by schier alles wat gebeurt."
( ' ) W, WoFKES belioordo zelf onder de
308. Do namen van de Icdcn der Societcit
W i c k b u k s , S y d o l t Sjosbds, T . V A N DBBW;
T . Oi.DEK8M.-i, Y r » C.vTs, M. VAN DER V
WOPKES, 1). UüITINO.^, K. GOBTSB, l[. B
J . 11. I lBlMANS , S. S i B D O L T S , W. RviTlNOA , \
H a a n , G. K r o o n , J a c o b d e H a a n (t). P . C a t s
itgemelden. Zie zi.ine krachtige taal dcswcgens in rf« frr> iViM, V I I I . bl,
en op 2 0 April 17S3 de navolgende: K . K r o o n , F . F . o s H a a n , U . v a n
, («) ( 2 ^ « Directeur der Societcit), A . B l o m b e r b e n , A . W a i î t n a (CorrMpoRrfc.ti),
(Secretaris), J . C a t b , J. Z b p k b (Corrtip.), J, v a n A l t e n a , II. B l o k , M'.
, J . U e i t s m a , C . J . I ' e d d b s , Cnit. B i s s o h o p , Dr. U . C a t s , S . C a t b ,
IÎERB
P. IIAI ., P. XtP
n Mr. U. J. IluDER.
LTEFLIJK VIEL ONS 'T nm\-IlJKSJÜK,
SCUOON KIET ZONDEK PlliNO EN ÜRUK
VIJF EN TWIKTIG JA AK GED11AAQEN.
GOD, DIE OXS VlJl' TELOEN GAP.
XiiI DIE PAXDEN ONS WEEB AP.
NA ZUN HEILIG WELUEHAAGEN,
WIJ GETROOST DOOll ZIJNEN GEEST
ZIEN VAST UIT NAAR "T
HEMKLSCU PEEST.
ui mocJcr«a|dc cn noamgciwot van dri> steiler dwc
1; il tu
M
p
4