r
N i l :
'i! I' f; '
i t i '
I -
I " '
i l J
iiii;
w ij;;''
« 9 8 . PLAAT LXVIII. 1787.
i t z e t der
2 1 Sepie
r u k t e bui
R 1787.
g o r i j (i) bi,
yoorzijile. De .slad Heusdeu in hel verscliiel, zoo al.s zij le zien is uit een standpunt, genomen
op den Aalburgschen dijk.bij den paal, staande aan de Sloep. Een Pniisischhuzaar, dooieen
paar gCTiapende boeren geleid, verloont zieh aan liet gesloten hek en de opgehaalde brug,
vaor de Wijksche poort, en roepl (zegt de verktaring) dat nien de poort opene. Achter
bem, dus op den Toorgrond, bet corps buzaren, zes man sterk, en een boop gewapende
boeren, staande nevens de eersle woning beneden den dijfc. Rechts ziet men de stad.sgraohl,
met het daarin liggende rielschelf en den weg naar bet dorp Heesbeen; links de sleenen beer
van de vesting en gedeelten van den Hoogen Maasdijk en de Üoode Maas.
Kcevtijde. Bove»,
I n de afsnede:
O N T Z E T VAN HEUSDEN
O i ' DEN 21 SEPT: (EMBEB)
1 7 8 7
e gekruiste palmtaklcen; benedeii een draperie ; daar tnsscben:
G E D E N K P E N N I N G
G E S L A G E N TEll
G E D A G H T E N T S S E VAN
II E T ONTZET DER
V E R D I l U K T E BÜRGERT
B I N N E N IIEUSDEN
V O O R G E V A L L E N OP
D E N 21 SEPTEMBER
1 7 8 7
Reeds uil hetgeen bierboven, bl. 225/226, te vinden is, betreffende den peiming n®. 601 (in
1784 geslagen), beeft men kunnen zien, hoe ook het Zuidbollandsche stadje Heusden door de
VDjheidskoorts bezocbt werd. Zulke hevige en gewichtige gevolgen had de 02)gen enden bei d
a l d a a r , dal, vooral in Holland , veler aandacht gevesligd werd op betgeen er voorviel. Rijna
nergens toch had, gelijk aldaar in 1787, een oniwenteling met zoo veel gtregeld geweld plaats.
Immers men bracht er loen reeds het voorschrift in toepassing, dat in 1848 CAUSSIDIÈRE, als
boofd der politie te Parijs, zieh voorstelde le volgen : de créer l'ordre par le desordre. Met
een enkel woord zij, tot verklaring vao den penning, de loop vermeid, dien de zaken te
Heusden, in 1787, badden genomen.
Te Leyden woonde, gelijk reeds vermeid is (2), de woelzieke Doopsgezinde Leeraar VAU
DEB KRJIP. Deze schijnl naauwe betrekkingen en veel invloed binnen Heusden te bebben gehad;
althans hij wisl er met goed gevolg de roi van stookebrand te spelen, die hij reeds le Wijk
( ' ) Zoo luîdl liet opschcift van een eigenhändig gesclirevtn aai.teekening van JAN ESDRÉ , afgeschreven duor G. VA» ORDEN
en iii de bocker'ij vaa hct N.-Brab. Genootscli»i> voorhandeii. Daarin lecst raen verdcr, dat de penning îijii oorsprong heeft uil
- de Socicteit der waare A rieudeii Ma lict Doorl. Huis va» Oranje te Heusden, na den 21 Sept- 178? opgeiigi door JAS KsDaii,
als eerste Directeur." Op voorstel vau dczen bcsloteii de leden tot Iiet vervaardigen van den penning, -ter gedachteiiisse der
heugelijke verlossing uit de boeijen van de zieh toea «oemende trljheiiltzoonm of paMottf«." De voorsteiler - coneipieerde het
stuk," liet den Stempel snijdcn door J. ETERTS , stempclsuijder in do Munt le Durdreelit, en slechts 5(>0
stuks in zilver scbroe-
ven, Vermits er iii de Societeit verscLil over de betaling ontstoud, nam Esonii de zaak geheel vo
•zijne rekening, zoodat d
Stempel en de vervanrdigde penningen zijn eigendom werden, en hij die aan zijn viienden schonk, i
•toge,, een vasten prijs aa)
de beiangstellenden uitgaf. Later kwain de Stempel in banden van JAS VAS UAAK ABBAHAMSÎ
, te Heusden. Naar de 6i
gescbroefde penniiigen zijn er versebcidcne in lood of tin gegoten.
{ ' ) Zie Deel Vlfl. bl. 183 (4), bl. 139 (2) enî.
bij Duurstede vervuld had, en bel zoo verre te brengen, dat op 6 Januarij 1787 de Regeering
op de meest willekeurige wijze ontslagen en een nieuwe, zoo 'I beelte een gezniverdc, in hare
plaala werd gesteld. Deze daad van geweld, toen nog een ongehoorde nieuwigbeid—later
rankte men aan dergelijke bandelingen meer gewoon — verwekle zoo veel opspraak, dat inzouderheid
daaraan bel voorslel was te wijlen, door Haarlem ter vergadering van Holland toi beperking
van den volksinvloed ingebracht. Heusden, dat geen recht van zilling of stem in die
vergadering bad, acblte nu het tijdstip gekomen cm die te eischen ; \\elke vordering echter
door de Staten beanlwoord werd met een besluit van 9 Maarl 1787, waarbij »die van Heusdeu
gelasi werden om ailes te herstellen in dien staal, waarin de zaken voor den Ciie» Januarij
zieh bevondeii," een besluit, dat op 20 Waarl daaraanvolgende door een bezending uit de
Staten op de plaats zelve werd volvoerd. De oude Regeering werd hersteld ; maar niel aizoo
de rusl, waai-toe VAS DEH KEMP bet zijne deed, door een openlijke verklaring, dat bij de zaak
van die van Heusden tot de zijne maakle. Een Iwisl over den eed, dien de bevelhebber van
de bezetling had af te 1 e g g e n , gaf aanleiding, dat Heusden, bij het naderen van de Pruisen ,
zonder krijgsvolk was en alleen oiider bewaking der ingezetenen : waaruil bet spolrijmpje
ontstond, welks inhoud op den penning aanschouwelijk is gemaakl :
Zeeen Fruisse knechten
En een boeren boop
Die joegen zonder vechlen
De Keezen op de loop ('}•
Op
0 9 » . Plaat LXVIII. 1787.
v a n Utrecht door de g
16 S e p t emb e r 1787
a p e n d e pa
F'oorzijde. Uet !)urstbeeld van Prins WILLEM V tegenover dal vat
een oranjeboom , mel drie appelen , hun kinderen voorslellende ,
heel een golvend Unt, waarop le lezen staat: VIVAT OKA NIE.
Keerztjde. Links, de Leeiiw met zwaard en pijlen, die afdruipt; rechts de Pruisische Arend ,
die hem nijdig nakijkt. Duaronder, op een Hnt:
de Prinses; lusschen hen
n een pot. Onder bet ge-
U T I I E C I I T D E N IC S E I ' T E M - (BE II) 1 7 S 7 («)
Deze penning behoefl geene verklaring, buiten de beriniiering, dat op den 16il«" September,
des nachts lusscben een en vier unr , lllrecbt met groole overhaastiug en met acblerlating van
omlrent 200 stukken gesehnt, 40,000 ponden bnskriiit enz., door de auxiliairen en het Corps
van S.ILM verlaten, en reeds in den morgen en middag van dien dag door troepen van hel
leger le Zeist werd bezet. Deze gebeurtenis, die op eens door het geheele land als een donderslag
herklonk, bad de gewichtigste gevolgen. Het deed de gewapende palriolten Franeker,
j a geheet Pricsland ontruimen , en de begooebelingen, -waarin die van bunne partij aloin verkeerden,
op eenmaal verdwijnen. Zeven «eken le voren {23 Julij) had men gezHoren »van
geene overgave of capitulalie van Ulrecbl te /.ullen weten voor dat alles vernield en piat gescboten
zou zijn, dat niets uls piiynhopen voor deu vyaiid overbleven;" en Ihans repte men
zieh van daar, eer nog door de Pruisen een schot gedaan, en zonder dal
gestört was (8).
1 droppcl bloeds
( ' ) Zie Ned. Jac-b.. 1787, bl. 54-r)7,
4836-S844 ; IW. HM. Verf., XVI. bl. 1—52[ C
bl, 87-90, en aant. 05, bl. 6-7.
( ' ) IJeze gedrcven voorstellingen zijn op de zil
pUar, in der tijd bij wijlcn H. SALSI aanwezig, bac
ringetje was een lint van tweo strecpcn oranje, mct
tende \etbeelden), door een keteii van bloemen vere
(») jVfrf. Jaarb.. 1787 , bl. 4882-489S; Vad. tfì.i. I'm., XVII, bl. 391-403.
1—121, 227, 307—314, 494-50
C. W. I'AI-II, De Fladen M laud.
ilveren plaat oan beide zü*!«» vastgeliecbt of gescbroefd. — Een ander exem
1 tot opsclirift: AMSTERDAM DEN' 1 OCTOB.(ER) 1787." Aan het draagin
bei midden een pijlbundel, adelaar, harp {lerland, docb Euaelai.d moe
enigd, waar lusscben bet woord ALIANZ.