m Ii
' AL 'Ü
r ü i ) • Ét i ? . ,
í f ' ' ^ '
c '
í » i
koUand ta de uijd (la
• Fra 1 7 8 7
De peniiiasen, onder 706-714 medegedeold, hebbeii allen betrekking op den iu^al
d e r Pn.iseii in September 1787. Het ligt niet in ons bestek, de oorzaak, den loop, hot
e i n d e en de gevolgen dier belangrijke gcbeurtenis iu het breede te beschrijven; eii wij ver-
•vvijzen liem, die daaromlrent behoorüjk onderricht -wil zijn, naar de schrijrers, die een
e a auder tot eeu oiiderwetp van opzettelijke behandeling hebbeii gemaakt (2). Voldoeiide
zij het hier te h e r i n n e r e n , dat Pruisen zoo min als Engcland het met een onrers
e h i l l i g oog kon aanziea, hoe al meer en raeer bij het steeds toenemen der t-vvisteu tnsschen
d e parlijen hier le l a n d e , ook de invloed toenam van Frankrijk, bij ' t w e l k de Patriotten
h u n steun zochtea en ook tot hei laalste oogenblik meenden te vinden. Reeds Frbderik. de
Gr o o t e had pogingen aangewend tot bevrediging der partijen (3), ea ook na zijn dood (17
Augustus 1780) bleef zijn opvolgcr, Frederik. Wi l l e m , hoezeer anders bekend om zijn steeds
w e i f e l e n d e staatkunde, die bevrediging als een -vvenschelijke zaak beschouweu i"
den broeder der Prinses ran Oranje dan ook niet vreemd kon schijnen. Intusschen aarzelde
de Koning om door te t a s t e n , en zijn afgezaut TnuLEMEYen was de man niet om er
h em toe aan le zetten; imraers zoo wij geloof moeten slaan aan de klachlen vaa Ha r r i s ,
d i e hem in zijne brieven herhaaldelijk van Franschgezindheid beschuldigt, waardoor hij daa
ouk aan ' t zoogenaamde Hof viin Nijmegen bij de vrienden van den Prins weiaig vertrouwen
genoüt(3). Vermoedelijk zou Frederik. Wi l l e . « daa ook aan de Patriolten vrij spei hebben gelateu,^
zouder hun onvoorzichlige aauhoudiag van de Prinses bij d e Goejanverwel lenslui s (28 Jnai j
1787), welke handeling hij niet anders kon of wilde aaamerken daa als eea hoon aan zijn
geslaeht en hem persoonlijk aangedaan. De vertoogen door Toolemever, zoo ter General iteit
als bij Holland ingediend , w e r d e n niet beünhvoord dan met coutru-vertoogea {«), en weldra
v e r s p r e i d d e zieh in A u g u s t u s 1787 de inaar, dat Pruiseu loebereidselen maakte (7j om zieh
d e verlangde voldoeniag door kracht van wapenen te verschaiTen aiet alleen, maar daardoor
tcvens Prins Wi l l em V in zijue waardigheden le herstellen. De Patriotten echter hadden
ZOO lang van hunue onwcürslaanbare dapperheid en van de zekerheid eener Franselie hulp
g e s p r o k e n , dat zij eindelijk van de eene zonwel als de andere overtuigd waren en niet kondeu
gelooven, dat de Koning van Pruisen zijn hedreigiagen ten uitvoer zou durven leggeu(s).
Bitter vonden zij zieh ahoo te leur gesteld ea verrnst, toen dit laalste werkelijk plaals vom!
en zij, verstoken van een bekwaam krijgshoofd, zoo wel als van de gehoopte Fransche hulp,
( ' ) Als tcgenlisiigcrs vi meanlj« liad n , met (lit opsehrift!
líollant ¡s <1e bruyt.
Daar de koiiiugc om ilaiiso
Wy laclige met EngelSDt
\Vy Uouwe liet mot de Frause.
De allegorische voorstclling op de andere zijdc, met de wuurdcn fVyAc/«, Gtlykhtgi, Brotdfnchap, wijst eveqwcl opeen
later tijdvak (Jan 't jaai- 1787. Ook beslaat er zinncbccldige prent, Dom ou, d, l/ollmiiMii- fín¡d geheetcn. Zie Cat.
Hill, .illas Van Voorst, 953 (c), bl. 51.
(ä) Zie .\>d. Jaarb., Sept. —Oot- 1787; Vad. Hi,t. Fecr., XV.; Theod. Phil, von G'-^iMchtt Aé> pmn^iiehtH
FeUngs in der Proein: HoUmd im Jaiirf 1787 , Berlin, 1790, mit Karten und Planin, 4°.; in het Fransch vertaald, aW., J790,
a°.¡ in het Xederd , Anist-, 1792, 2 deelen, Zie Vad. Utt., 1792, bl, 108; Nattu«:teurig IMorUch Verhaa! von de
rerrichtingea der Pruiiische troepen roor .ims/er
kaarlje, Amst., : Bi XII., 2t de ftldaar
hl. 20r)—209 »nngebaalde bronncn.
( ' ) 7W. m / . rm. . XI. bl. 330.
(<) .-iW., bl. 347.
{•) L'Hre de N. DB Tiii'lrmeyer i .V. vo
ÜERTZBCKO, 25 Sfpleviöri- 1787, in het (Nederl.) JHjAe-arcMe/, Deel 1.,
'sGraveiihage, 1857, bl. 38fi, waarvan de uitgi
:r, Mr. J. K. J. de Jonqe, getiiigt: Celle Ullre est curieuse en tan! fii'elle
e.rp/igue la eoiiduile eguiro^He de M. de Tüclbmb
R pendant In frotiiles.
( Í ) Vad. HM. Verr., XV. bl. 65-10&-
<?) .iW.,bl. 131.
(8) 7.\e \iiit .Vonumeiil roor Amslerdm», llä«znng, bl 134 (m\
» i t • I M
v e r r a d e n door den Rijngraaf van Salm, op wien.s in dieast blijven zij zieh zulke aauzienlijke
opolTeringeu hadden gelroost, zelve ongeöefend in het krljgvoeren, siechts drie dagen
na dat de Pruisen over de grenzen waren getrokken, het zoo goed versterkte Utrecht ia
overhaaste vlucht moesten verlaten (16 Sept. 1787) en het geheele land in ondcrwerping
zagen koraen, uilgenomen alleen Amsterdam, dat nog tot den 10<1'!" October eea wakkere
bonding behield en voor 'I minst zonder schände deu wedrstaad opgaf. Met de capitulalie
dier stad kan men dan ook den veldtochl der Pruisen, door heu met «einig verlies volb
r a o h t , als geSindigd aanmerken (').
d^ea H e / l o g van B
P r u i s i s c h e 1.
foorzijde. Het borstbeeld
delint en hermelijaen mantel.
v i j k ,
LXX. 1787.
n Holland
Ls o p p e r b e
) n k e a . 2 Kc
n We s t f r i e s
e l h e b b e r va
r e m b e r 1787
a n d
h e i
a a dea Hertog, rechts gewend , 't harnus, met breed <
O A R - ( o i . v a ) WTLl{liL.\I(vs) FE ill)-(i y an d v s ) DVX Bll V N S V-(t r, ae)
B O l l V S S - ( i d E ) EXRllGi'r-(vs) i M P ' ( e n a-xok)
KAßlüL ¡FILLKM FERniNANl), HJÍRTOG rAN BRI/NSIFIJK, OlU'ERBErELlIKBBETi
FA.V HET PRUISISCHE LEGElt.
Onder den geknolten arm de voorletters ^ n den naam des vervaardigers H .y(cHEpp) jF(ecit).
Keerzijde. Drie ineen gestrengelde kran.iea of kroonen, een van grashalmen, een van
eikeloof en een van kurieren, den stededwinger, den voortrellelijken burger en den held,
in eeu persoon vereenigd, geschonken (2).
O n n d :
A V l T . i " ] L IBERTAT I S ASSEIITOIU- llOLLA.XDl.E & WESTFBlSTyE
Ü E D 1 N 1 Í S n NOV-(e m b u i s ) 1 787-
DE S'MTEN VAN HOLLAND KX WEST-FRIESLAyD AAN DEN HANUHAVER DER
VOORVADERLUKE VRUIIEW. ¿ NOVEMBER 1787.
716. PI a a l LXX. 1787.
E e r e - en d r a a g p e n n i u g . g e s c h o n k e n aan de Ho
h e t P r u i s i s c h e leger onder bevel van de
B r u n s w i j k . 2 N o v e m b e r 1 7 8 7 .
I n alles — behalve dat onder Hi
ü j k aaa dea vorigen, verkleind.
. f d o f f i
H e r t o
o p de voorzijde alleen een S(cnEPr) Staat — ge-
( ' ) 13 September. — het i'ruiiische leger, 18000 man sterk, overschrijdt de grenicn, .Vid. Jaarh.. 1787, bl. 4340, -
Deelaratie van den Hertog van Drunswijk, aid., bl. 4585—4.'>92 (ook nftonderlijk, 4 bis;. 8°.). — 1 October, Wapeiistilstand .
aid., bl. 5332. — 10 October, de Overtoomscho conventie, ali., 53(15. — Van het voor Amsterdam gebenrde beslaat een
kuiisti>laat: llel Monument roor Amiteriam. Zie tJaawk. Iliit. VerAaal, bl. 43—44 (c). Het portret van den Hertog van
Brunswijk vindt men o. a. bij von Pfau, Hoogd. editie; in de l'urf. Hill. Vm., XV. bl, 13C enz.
In de HS. Venameling Gedichten ran 1737/1788 , komt, bl. 88, voor een Dichterlijke ins]>raak door den geeit ran Frederii
den grooten bij gehgenheid, dal zijn troonoprolger zieh ran Holtand meealer her/t geniaail.
(») In de Ned. Jaarb., 178S, bl. 1318 , worden deze kransen üldns verklaard: - De gras- of kruidkroon (want íij wicrd van
alle sooHen van kniiden gevloehten) wierd genocmd Gramínea en ook Obaidianalii, en volgens 't getuigenis van Pi.iNifs, aan
een veldbeer opgedragen. Ue twecdc en derde zijn de bekendc Corana cívica en Corona triumphant." Zic ook Loo. Jobbet ,
Kennisse der aloude enhedend. GeiUnkp., Leiden, 1728, in den Bladicijzer, op het woord Kroun.
Den
1 i
' i