I i i : ; '
ÌÈ'
i l
P r Ä il''
I R ' ^
i r
Ili';;
logcnhcid ,loor de Damns Roijcnlessen bediend. De twccdc diadi , len koste vau Regcrilen cu T.c-
S e n t e s s c i i , ^^as aanserichl voor heii en roor hun echt-enooien cn vordere genoodi-den lol een
geMmenliijk solai van 120 pcrsonen. Ilei naf;erecht, dat bijzonder prächtig was, bleef no-den
volgendon dag op lafel, en het Hi,is, tot bezichtiging daarvan, openstaaii voor ber.oeLrs.
d i e bij dezc gelegenhcid liun milde band loonden, sommigen door zeer aauzienlijke giften.
i g e n liei ontn
5 S C . l'laat LVII. 1783.
V e r . C der Steden Ilarlingo«, Slavorcn cn W o r k u m I
m e n der begcving van al de ambi i latoi r e ambtena
E r f s t a d b o i i d e r . 1783.
r00,-zijde. Ilet boofd van den Prins Erfstadhouder, links gewend eu met een haarzak.
O m de n rand:
\ \ - l l , I I E L M l - S V. D.(ci) G,(ITATIA) l'liniC-(EI.s) A V l l ( . , N T I A n)
WIhLKM r, DOOli GOBS cmABE, PJIH'S FAX ORANJK
O u d e r a a n : S(CIIBPP).
Kcertijdc. Een drielal zamengesnoerde cn omkranste wapens, gehecbl aan cen Oranjeboom
mel ap p e i s . Ilet middelste wapen is dat van Harlingm, gekwartileerd, 1 en 4 van
k e e l , beladen mel drie ietien (2 cn 1) van goud, 2 en 3 van zilvcr, beladen met vier kruis-
.sen (2 en 2) van keel. Rechts is bei doorsnedcn sebild van Stavoren, boven van goud, ben
c d c n van'keel, beladen met twce kruislings geplaatsle bisschopsslaven van goud. Links dat
v a n /Forkum, gedeeld van goud, met een halven arend van sabel: cn sinopel met drie lelii-n
(2 en 1) van goud,
Om r a n d :
O O N C O R D I A FELIX. MDCCLXXXIIL
DOOli HMyrniACnX GELUKKIG. 1783 (•).
Iloe oudcr liel .slelscl van rechlstrcekscbe vcrkiezing -wordt, sedert 1795 bier te lande ingcv
o e r d , hoc vreemder ons bet kunstig, of licver ingewikkeld en omslacbtig raderwcrk van
S t a a t , dat vöör dien tljd boslond, zal toeschijoen, vooral de •\ujze, waarop zulk een groot
getal kloine raderljes, als zicb daarin bewogen, het aanzija bekwam. Onze zoo even be.schrev
e n Penning heeft een te naauwe belrekking op dat gedeelle van bet algemeene raderwerk,
om wäre het alleen daarom cenige opheldering te beboevcn.
De Staten van Friesland, met den litel van EDELJCOGESDÜ HEEREN, be.stonden, bepaaldelij k sed
e r t de .senlenlie van 11 Febniarij 1584, u i tvier Ledai oi Kwartieren, zo n d e n zeggen: »zelfs
f a n d i g e af.leelingen", die tcn landshuize Ic Leeuuarden jeder zijne bijzoadere vergadcrkamev
hadden, en die op den l ' i " Febniarij van elk jaar op den gewonen Landsdag zieh gczam
e n t l i j k als Lichaam vereenigden, ten einde als oppcrste macht, in al wat onder bun bevoegdb
c i d lag, naar hcvind van zaken te bandelen en daarover vrijelijk te bcslissen, voor zoo verre
d i t niet bclet \^crd door hepaahle inslriikliön aan de leden gegeven. Die bedoelde Vier Leden
of K«articren waren Oosleiyo, met 11 Grietenijen cn cven zoo vele stemmen: /Fegtoyo, met
9 ; de Zeocn ff'otiden, mel 10, en de Elf Steden van Friesland, met 11 .stemmen; te zamen
4 1 of 30 cn 11, velke Iang«ijligc wijze van tot eene Resohitie le komen, daar cersl ieder
K w a r l i c r afzoiidcrlijk overwoog eu stemdc, en cerst daarna de Landsdag als corpus bcsliste,
a a n l e i d i n g gaf lol het bekende sprcekMoord: Dat is op zijn elf- cti dertvjH (').
( ' ) Bcschrevcu in de Vod. Ilht. tVrr.
(S) Zie -VarorwAor, lüjblnil, 1S03,
IIOMLK, SprtH-inurilfiiM, I. Iii. 1K2 -11
I. bl. 167; h-d. /o^-i-i., 17B3, bl. 903.
xxvio; DPCI IV. 1)1, 3fi3 ; BijUml 1851 MO; 1'. J, llAiiitiiÜn
» O n d e r de gewoone zaaken", zoo sebreef een kundig tijdgeiiool (i) »die jaarlijks in het
» begi n van den grootcn (versla: gcwoncn Februarij-) Landsdag voorkomen , Ickoort de besteln
linff der Amlulaloire Amhlen in de /looge Nollejiiin, so in als lullen de prooincie Frie»'
» land, met naame die der Staaten Gemraaly liaad van Staate, Gedeputcerde Staat, Staat in
»H Mindergetal (2), Gcnevaliteits- en Prooinciale Rekcnkamer, liaaden tar Admiraliteit le
« R o t t e r d a m , in Noorder kwartier, te Amsterdam cn te Harlingen, Monster Kommissarissen^^)
» e n van Jiewindhehbert der Oost en West Indische Compaynie. Over alle deeze Ampten werd
»voorheen om de drie jaaren in de Kamers gedi.sponeerd ; doch thans" (bet was na Februarij
1783 cn voor Fchruarij 1788, dat dit geschrevcn werd) n vollem den . ilmanak of Rooster,
» t c n dien eindc voor lange jaren in de Landkwarliercn en niet tamj geleden in dat der sieden
ngemaakt." Re Sebnjver beloogt verder , hoe die Almanakken in de Landhcartieren volslrekt
noodzakclijk zijn, blijken.s de onlusten, uit de kuiperijen ontslaande; bcroept zieh op bot
voorgcvallene in IGOl, 1035 en 1672-1G73, in welk hiatste jaar werd vastgesteld, dal alle
verbindtenisseu, tourheurten of Almauakken, zo in Kolletjilhi, Landen al» Steden, van icul
naam die soliden mögen sijn, afgesehaft, vernieiigd en in 'i toekomende cerhoden tcierden, gclijk
mede alle Re.solutien of aktcn tot bevestiging van dien genomen. »Maar," zoo vervolgt
b i j , «des niet te min bleeven de Almanakken stilzwijgend in weezen, lol in het roerig jaar
« 1 7 4 8 , wanneer de beeren Doelisten, onder anderen ook een punt formeerden tegen de Alma-
» n a k k e n ; doch by 't hiev op gevolgdeReglement van l'rins WILLEM IVwe r d dit punt zeer wijs-
« s e l y k verniei igd, en den landkwartieren toegestaan, voorlaan bunne Almatiakken ot liooslers
» t e behouden. In 't Kicartier der Stedm, die w el haar vast aandeei in d e omloopende Amp-
« t e n hebben, ging men daaromtrent op eenen geheel anderen voel te werk, toant in pluai«
»van de Ampten volgens vaste beiirlen te lateii rond loopen, zyn de Folmagten der Steden oiiu
» voorlang gewoon geweeit, de Amplen, op kun kwartieren vallende, jaarlijks in den beginne
»van den grooten Landsdag, aan den Heere Stadhonder op te draagen, om dezeloe nrnir zijn
ngoedvinden uit te deelen" (<). Het was daaraan, dat de zoogenaamde Landsdag-pemiingen hun
o o r s p r o ng te danken hadden, die, op last van den Stadhonder vervaardigd, gcschonken
w e r d e n als een wcderkeerige beleefdheid voor dcze cessie van rceht (3).
I n 't j a a r 1783 ontwaakte ecbter eensklaps op zeer vele plaalsen, inzonderheid in Holland
c n 't Sticht, een ge(i?t om oude Privilegien, die sedert lang vergeteu waren, op le sehommel
e n ea weder in werking tc brengen, al >vare van de rechten, die daaruil voortvloeiden, vroeger
afsland gcdaan. Inzonderheid gold dit bot regt van electie van den Prins Erfstadhouder.
Geen wonder, dat in het op zijn vrijbeid altijd naijvcrige Friesland spoedig bet gegeven voorb
e e l d navolging vond cn aldaar pogingcn werden aangewend om den Erfstadhouder geineld
r e c h t , als bet de bovengenoemde amhlen gold, wanneer die ophet kwartier der Sieden vieleii,
t e onlnemen. Het was Dokkum, dal len deze het ijs b rak. De Overheid dier stad was van oordeel,
dat bet Lid der Stadsregering, aan wien gemeenlijk den naam v a n / W u c r (•') wer d gegeven, in
Staat moest zijn, vrij en onbesdiroomd ten nulle van den Lande le adviseren, cn dat, zoo lang
bij bet ambt of de ambulatoire commissic als gunslbewijs van den Er fstadhouder bezat, bjj daari n
belemmerd werd. Zij nam derhalve op 26 November 1782 eenparig (de Premier 11. NAUT\ hield
e r zieh buiten) het besluit, dat de Ambulatoire Ambten, op bei kwar t ier der Steden vallende ,
(1) Iiiilen rrsfnavordist» Staut ran 1789. III. bl. 21.
< = ) Eene commissie uit icdcrc Kaiuer (kwsrtier) vai. t«eeledei, voorbijioi.dereziken.v
rmcUl bij F. SJoanDa ,1, bl. ÌZ2—12.-..
( ' ) Cecil MonsUrs van Kommiisùrisscn, mnar Kotiimüsariiaen ter momtmny.
(<) Zie ook F. SJOERUS, tan FrManä, II, bl. 116—121. Zijn ei.idoonleel over de.. R.
• of Almanak v
- llct drnaglijkile kwaad iä liet Iiestc, cn i.ie.i schuwt met reden de gencesiniddelen, die erger zijn <la.. de
( » ) Zio de MOdanIge nfgebccld bij VAN I.OON , IV. bl. 160 ; Vt-rwlg, n". I.XXVII. I>1. 82 ; .i^ CXXXVIU. bi. 130 (<le bei.lo
laatstc verkcerdelijk onder de.. ..aam van Mulilighsi-fmnmson). Verder n'. CCCVII. bl. 331 ; CCCI.II. bl. 391—392 :
..<•• CCCLXXVII. bl. 419-420 e.. n». CCCXCII. bl. 432-433. Er bcstaa.i nog o.iafgebeeMe 7,oodai.ÌEe i.cnnn.ecn van l'rinscs
AMALIA, van Prn.s JOHAN WII.I.KÌI I'RISO , van Pri.ises MAKIA LOUISA , toc. zij voor <
W.LIKM V, door S(CI!E1'P) op iateren lceftijddai.de penning n». CCCXCII dit aanduidt, i
dig voorkomei. hccft. Waarsehijnli.ik is de laalste ..a de berstclling in 1788 \ervanrdigd.
i! beeft gen.eenlijk ec.i oai.zicnüjk Heer i.i ilc Mngislront of Vroodselini
• i.iaal Vuogdesi
wmir . .. I. bl. 121.
M 0/1 ilea iMilaiìmj grio:en