•m•Nt" ';
Eii 'fi
1
I
i
iiiSv '
II?:'
rii'-
ZiriTSXltLANJ), BU nULiait. liKI-BEmalSG YASUET WSSTSS [DE VESUÈR
MINCIO, ETSCll, STIUÄZSUSB. - GEBOIliX TE BBIVMS llf 1763-
tlESTORFEN TE AFIGSOiV LI 1S15.
De vier laat.st bc.clircTe» pcnningoi, doeu bij on» de gedachtenis hcrleTen van ecnigo «eken
van ang.t en ont.leileni, voor on. Vaderland, Engelsche en Rnssi.che .oldalen, len
gelale van vcle dui.ende» , komen oogen.chij.ilijk als vrienden om onj le vorlos.eu van hel
meer en n,eer ia.t.go juk der Kran.ehe bevrijder,. lij gaven voor, bel Sladhonderscha,, le
.v.llen ber.lellen en inderdaad ¡, de Erlprin. van Or.nje in hun middcn, ma.r »nderg.iag
als bloot loeschouwer. die geen bevelen geven kan, die ^elt, de w.nd.den nicl voorkomea
of .irallen kan, legen »eerloo.en bcdre.en en waarvan de herinnering nog in Noordholland
niel is uilgewischl. Al wal hij doen kan is, proclamaliêu uil le zcnden en zoo zecr ivordl
ba bel leger, dal loi bandhaving z.jner recblon gekomen beel, de eerbied voor ™n per.oon
of bel belang zijner z«ak in 'loog gebouden, dal in de ka,,ilnlalio, door den Generaal Bae,,
eigenmachlig met den llerlog van York geslolen, zijn naani uiet eeos genoemd wordt ofschooa
men zieh niet schuamt, de yloot, die zieh op 'Igezag van dien naam had orergegeven,
aïs goeden bu.l naar de Engeische havens mede te nemen. llet was intusschen gebleken dat
d . e wuze va« een yerandering van zaken te beproevea ,vel eenige verademing aan Ooslcnrijk
en de Vendée geschonken liad, door eenige Fransche troepen den Rijn af te lokken, doch
dat zij geen mcdewerking hier te laude gevonden had. lu's Lands vergaderzaai had geen
neerslachlJgheid of -svauorde gelieerscht: de anarchhten of reoolutîonuairen Agaren rüstig
geblcven. De voarspicgcling van het herstel eener heersehcnde kerk had geen indruk gemaakl,
en het geschikte jaargetijde om veldtochleu te duen in de Uollandsche moera.ssen
was vorvlogen. Heeds begonnen de Gcalüeerden le vreezen, zieh den teruglocht te zieu iifgesneden
en oordeek-nde, dat half gckeerd beter w. s dan heel gedwaald , gavcn zij, na den
krijg twoe maaiiden le hebben gevoerd, het op, en was er reeds vöör December geen Kngeischmaii
of Kus meer op onzen bodem of iiabij onze kusten (e bespeiiren.
Het ligt nicl in onze bedoeling, hier een overzicht te geven vau de landing der eerste Engelsche
iroepen {27 Aug. 1790), van de mislukte pogingen om hen te verdrijven (10 Sept )
vau den sing bij Bergen (19 Sept.] of bij Kastrikum (6 Oct.). Wij verwiizen naar delironneu'
daartoe in overvloed (i) voorhandeu. Evenmin willen w.j hier Ireden in een beoordeelinder
bedrijven, waardoor zieh in dezen veldtocht 'Uij de Opperbevelhebber der Fransche en
( • ) Ondcr die broniien noemcn wy :
1. L. C. VOSK C) . der UndUxg m d^ krijg,ötdri)Vm in Vri^landen Géld«-hnd. Kaarlem , 1801. 2de»len.
complcet heeft liet ivcrkregistersen ms platcn van Dibk Läxgen'D.« . in locp (zie voorbfricht IV) gescLctet en door II V.n^
KBLES gegraveerd. Verg. Bildebdijk , Geich, des Vad.. XII, l)lz. 338 (')-
2. Dagverhaat ic^tM de landing der Engehch^ en troepen, ougehwrde «reedheden door dezek, „eule,„t en éindMi
de tchandeUjke oßogi. Alkmaar, «799. I2=. 50 Wz.
3. Luit.-GCD. Baron Kbayenhofk , Geschiedkundige beschotming « den r.
oorlog op het grondgebied der Bataafsche RepubUek
1799. Niim.,1832. 322 blz. en I8G bh. Bijlagen,
4. Veldiogt M» den Generali Bai-KE in de n<,t. RepMiek besckreeven d^or een Officier van zijn Etat-iUjor. Uit 1.«
Franscb. Ilaarlem bij A. Loosjks 1>z. , 1801. 116 biz. S-*. 2ie Vad. Lett. 1801, blz, 316.
• 5. Geickiedenis tan de Landi«g dey EngeUche^i en ß««™.,. leneten, anccdoten o,ntre«l de ierelhebier,, ojweileld door een
Oßcier(r) tan den Oeneraal Hhvxï. (Zie blz. 67.) Gouda, 1801/ 1.— , g.i blz. Uit het l'ransch, met do aamt. van den
Hoogöuitschcn vcrtaler. De aneeiloten zijn nict viciciid. Loosjis, Vad. lli.il. Verr. LXV. biz 176 noemt ze -parlijdiif"
\sX:,Le»n>berichl va» .Ur. M. C. van IUl l , m it Handel, der. X r. Nederl. LelUrk. Leiden, 1859, blz. 17(i).
C. A. Loosjis Pz., GetckiedUindig geienkiluk Ma het roorgevttllene te Haarlem in de laaDte helft tan hel jaar 1799 lUarlem
, 1800. (Van eea ooggetuige.)
7. Priois des hhxemens et oyéraliom historiques el militaires de, armies Franco-Bataves et Anglo-Itnssa, soui les ordres du
gMral Brune et le duc de York, da«> la campagne de la Nord-Hollande. 8°. La Hove , J. tan Cleef, 1J93. 2 parties fit
dientitcl, die-ivcl in Franiche uoorden vmat is, raaar van'thegin tot bet eind voor cm Fracschman «nierstaanbaar zijnzou,
nioet men op.nake», dat men hier met een spekulatie van een onkundig vertùlcr U doen beeft. - Trou^cus, een - bistotisebc
verricliting" zou even dwnas in 't llollandsch luiden ala een opération hiitori^ue ia 'tTranscii,
tr VOKS Kacorirker, IX, blz, SI is leootdeeld in de Vaâ. LeU. ISOl, bk, SBB,
Bataafsche Iroepen Rruitb ('), 'Izij de onderbevclhcbbers Daesdels (2), Duhionceau (3) of and
e r e n , moehlen ouderscheidcu. Zeker is het , dat zij , met hetrekkelijk ger ingemiddelen, deu
vijand wislen te stuiten eu dal zij — om de bloemrijke taal vau die dagen te spreken — den
Bataafscheu Leeuw wi.slen le ontslaan vau den Rrilschen dog en den Russi.scheu beer, die hem
zoo onverhoeds op 't lijf waren gesprongeu. De peuningen, door ous beschreven , en andere
bewijzen meer (t) getiiigen, dal men zieh niet ondankbaar toondc jegens lien, aan wie meu
8. Rapport df opérations de la division du Lt.-Cén. Daindei.s depuis le 22 Août Jusque'au 18 Ûci. 1799, La Haye 179S.
51 png. Ook uit het Pr.inscli vcrtnald. Zie Tad. Lett. ISOO, hh. 428.
9. Oeer de Landing der Engelichen aan onse kusten. Ter leering en waarschuwing Toor het termlg. N. Alg. A", pn Leiterb.
Xll, 1790, biz. U6—U8. Uit de Algem. Zeitung.
10. General Ghahau , Mewoirs with notices of Ihe campaigns in wUeh he was engaged 1779—1801. Edil. bg J. J. Ohaiiam ,
Edinb-, 1862, 8°. Chapt. XVI. The Campaign in Holland.
U. Meku von- Mimutolc (Pruiss. Majoor), Der Feldnig in Kord-Holland. Berlin , 1810. 8». 136 blz. Vertaliug vnn een
Eng. werk van Walsîi. Zie Bildbrdijk, XII, opheld. blx. 338, alwnar ook wonlt vermeid:
12. Histoire de la Campagne faite en 1799 en Hollande, traduite de l'Anglais par Mac Cartiiv. Paris , 1818.
13. Mbno von Minütoli, Der Feldzug in Nord-Holland. Berlin, ?lilit. geseh. De>ihv., 1. 1802, 1. S. 220, II, S. 172.
VcrBCiijk n». II.
M. FMrug der Engländer und ßussen in Koni-Holland. 1799. Zeilsohriß fur Krirgsk. 1843 , VII. S. 31, 1G5, 213 ; VIII, S. .S.').
Verderr Ked. Merc. 1799 , blz. 389—391; 411—130; 449—15S; 451—16r> (met een kaarlje van bet Dcpart. Texel) ;
431-491 ; 533 en 553-556, Vad. Hill. Ver^. CXX on CXXI'« Boek, Deel LXV. Anist. 1R08. Pagm'haal, T>CQ\ V. Van
nEiiAA, Geseh. tandenjongstgeeindigdenOorlog,\m. Koning , ra/iw/.ior S/ad//aarto«, III, blü. 381—386 met ecn
plaat: Het Arliüeriepark Mj Haarlein.
Over de platen, die tot den veldtoebt betrekking hebben, zie men Navorseher V, blz. 36 , 177—178 ; Over portretlen van
bevelhebbers Van i.«b Aa , op Brüse , en Vad. Hist. Verv. LXV.
( • ) Brune bckwam op 9 Januari 1799 bet konimando Over de Fransche troepen bior te lande en op 22 Juni dnnrenbovoi
dnt Over de troopen der Ropubliek, Ned. Merc. 1799 , blz. 19, 323. Op 23 Nov. kecrde h(j naar I'arijs. ald. lilz. 574. In de
Geschiedenis, op blz, 480, noot 1, sub n°. 5 genoemd, blz. 66, wordt verhaald, dat Brunk gedurende cen geveeht zieh in zijn
te Alkmfinr bezig bield met rupsen te zacken ; dat 1>ij op eigen gezag bevordoringen maakte, diedoor het Bntaafscb bestuu
erkend werden on dat zijn verdrag met York iic
298.) Voorts nog wordt nldaar , bk. 50, het navolgende ooi
-man meer geluk dan wljsheid hoeft. Ilij is vrij agteloos
-ndjudanten. Hij is cen groot liefhobber van gcnever;
• heoft cen ongemcene stoet (AiiVr). Zijn militaire taientei
. ningcn te maken en te verfassen, Zijn manlyke seboonheid
n aanspreekt, in vuur tc brengei
( Verg. Bossohî, Neri. Heldendaden te Land, I, blz.
:el over beni geveld : • Wie Brune kent moet toestaan, dat dezc
1 verlaat zieb geheel op don chef van zijn Generaalsstnf en zync
or 'toverige goed van ebaraeter. Ilij liemint zeer de prnclit en
lijn middeimatig, maar hij is zeer Ijckwaam om militaire vertoo-
1 krygshaftig voorkomen z'gn tocrcikend om de troepen wanneer
de bekendlieid des sehrijvers met Brdxe moer dan van zijn gevoel van dankbaarheid
getuigen de navolgende woorden op blz. 67 : • Ik zelf bon aan dezen veidtogtdentitel \ ancA/'/(fciriffaiieverscliuldigd".
Voor verliere levensbijzonderbcden (ook over die van Ai.BRCBOMniS) vcr^v-ijzen wij naar de verseliillende historische woordolioeken
en do Biografsche Kotis, S. 450^52 met Beilage 7, Diensteslal des Marchalls Brune mit einigen txograßschcn Ergänaingen
achtor de Correspondance du gMral Bcmhc , commandant en chef de Tarmie de Suisse. Archiv fdr Schniseritche Geschichte.
Zurich, 1858, Xir, S. 233—448. BfiÂjje« S. 448-496. G. J. Tyman , /¡yrfrflsn., bli. 89 (••) enz.
( » ) Zie boven blz. 297. De chtf de brigade , in de vorige aant. vormcUl, noemt lilz. 34 (m) hem - een der zondcrlingste
-en opzicbllykste inenseben. Zij ne nistlooze wcrkzaamiiciil en doldriftigsto mocd liaddcn liem in onze arm ce tot elief de
-brigade geniaakt. De Revolutie van 11/12 Junij 1798 in den Haag zou liy zonder onderstouning van do Fransche Generaals
- JounKRT en Ueudkl niet hebben kunnen volbrengen, in weerwil van zyu maxime - men k.m allea doen w.it men w il" "
enz. enz. Zie ook blz. 36 , 38 , 43 (p), 57 , C3-Û5.
(5) M. C. VAN Hall, die in 1799 naar het leger werd afgevaardigd , kende aan don Bataafschcn Generanl Dumqnceaii
een mcrkeli.)k lioogere waardc toc dau aan Bbi'NE, Lecensberigl t. a. pl., blz. 17. Zie over hem voorn. bot Biogr. iroordmb.
van V. D. Aa : Monceau (Jean Bapiiste du) bijgcnaamd le Giniral sans tache.
(*) Zoo als d o / 100,000 en de gouden degen aan Bruns geschonken. ôw/iipiraw blz. 82, Zoo schmik ook de club
Tut nul van het Vaderland hem don penniiip 819 in goKd : veidcr de sabe'.s on het zilvercn liorologie met de inscriptio Bataille
van Bergen dm 19 Sejit. 1799, bij het overimndigen van drie viuinilcls door den Voorzitter van het Uitvoercnd Bewind geschonken.
Vad. Hist. Verv. LXV, blz. 229. VoNK, 1, blz. 190—191. ))c gedieliten a) P, JIoESS : De woestc aanral en schändet,jie
aflogt der Britten en Rmsen, in twee zangcn. 's liage (1800). Met eene aanbcvclîng van Bs. Bosch, 18 Jan. 1800, 28
blz. 8°. — b) Aanspraak (.-i. ¡angstukjes) den i
Amslerdamschen Schouielurg a.
Amst. P. J. UvLENDitOEic. — e) Abcrkrom
lijn Doorlugtige Hoogheid a
aussehen : Klagtspel en Pantomime. 1
G blz. Ilet i!
aan den Hcldcr do kerkkiokken luidcr
predikant
n Haag 1799, 12"
ir oude gewoontc en
hecrscliendo godsdien« is lierstcld. Verg. Vad. Hist. Verc.. LXV ., b
Gciicel in strijd met den gcest van dit stukje waren de ringctjes
bot werkhuis te llotterdam waren vervaardigd cii aidaar op de kerniis verkoclit werden. Moii lai
179!1. Cat. WisTHOKi', n°. 3432 en 2''' coli. Munnicks van Clebf, u°. 1711.
Ii.
Generaai ff» c/»-/Brcne. Oct. 1799.
de Heldrr, of de aftogt der Engclschen en
paskwil, waarin o. a, vermeid wordt, hoe
;cl en bef draagt — als kentcekenen dat de
:t paardenliaar, die,