ñ¡
m
m
i-i'
A. Vnn uc «e. lcrla„dsche.Maatsohap,„j ,o. Nut vu„ 'l Algeme.n.
1 7 8 8 - 1 7 9 8 .
f^oor.yde. Al. boren, in de plaal. van l.et wapen van dal der
Keerzijde. \ls bovoli, doch met het omschrift op keer- en voorzijde:
E l i K P H Y S BER NEDERLA>rDSCm. ; MAATSCH A PI'I.I
T O T -\'UT VAN IIET ALGEMEEN. (i)
. M a a t s c h n p p i j tot Nii
1 7 9 8 — 1 8 0 0 .
rvanging van het woord KEDERLANDSCHE door BATAAFSCIIE (-').
De prijs- of belooningspeniiingeu vau de Maattchappij tot
1 8 0 6 - 1 8 3 9 , en 183Í) lut. h e d e n , als vallendc buiteu het door
laten «ij onafgebeeld (s).
WÍ van V Algemeen, Augustus
«s gesfelde tij.lvalc (Mei 1806),
De G,d,nhchriß,>, rf«- Maattchappij tot Nut van 't Jlgemecn voor de (*] vijf.c-Umn-
Ug jaren can haar hcetaan, in 18Ü9 uilgeseven en in 1S20 herdrukt , gcren in l.uni.e afdee-
Imgen: A. Gncìnedenh dtr MaaUchappij, li. Fei'rígtivgen der Maatichappij, C. Inoloed der
MaaUchappiJ op de oerliehting en he.ehaving de, volk,, benevens de daaraa.» toe-evoc-de liist
r a n de «erken der Maalschappij, cen yrij voliedig, tevens beknopt overzicht van bet'doel en
d e vernchtingen dezer uit zulke geringe beginaeis gesproten, uitgebreide vereenigin"-.
Haar doel ivas en äs de bcvordering van algemeene zedeli¡kheid, als de eenige en hechte
grondslag van het geluk, zoowcl vau geheele volken, als van bijzo.idere personen (5). Het
middel om die onderwerpen , «elke tot verbetering en rcrlicbling van dei. min7emio'--endo
kimncn strekken, op eene korte en duiddijke wijze voor te dragen en, in verha.idelÌnge..
v e r v a t , voor een gerlngea prijs uit te gevcn, ten einde ook alien daardoor gelegcnbeid le
reo tìtelplMf wor do , uUstgntn door de M Ku!
gc.«kcnd door J. Ki-vpkrs (-) ei, gcp,xe.rd door S. »kr M« r Jl..-„or. In bct Algera.
Aag. 1788, iMcn wij: - Zoowei .1» het boveiigcrailde (Progr.mma, WelWii, UcglcaiM:!»,.) vct-'
KIJ coi de stempii! voor do goud^n cerpeani.igcu do« veränderen - wij gsvoi, dus Uiorloe (io
: OQder het oi-losson d!cr Stempels het ro^•ers B«i>tonBer, is. liceft dit woJer eenige onkosle„
•n bebhen wy het wapei. v.n Edam pluts doen raakea voor <Ut der Cn^roUUU eii op het revers
< HET EDAMSCII CiBN-OOTSCl£AP - EP-KPRIJS DER NEDERLANDSCliE MAATSCllAPPU ete.
Vergei. Gtà^hchHfîtn. 1809, W. 27. Zulke i.eimii.gc, werden uilgereikt de,, li'i" Aug. 1758 »ai. JI, 11.
ediknnt te 'i llertogewbosel,, in goud, isi, J, W ig bui, boveii verineld, in atm<l\ un Dia^ Boing, vai, Amsierdim
, hcK hi ìì/kt; aan Va» Olm ; min J. Wiceni, Î2 Aug. 1789, in ¡ouiì, CM. eoi.
(» ) Afgchrclil o¡. de koperrn lilelpluat vìi, l)eel V-Xl v.n de Verhandtling.n thr MaaUchaprv-
( ' > Zie <Unrv.n die v.n 180C-1839 afgeleeld op de plsat voor de Verì.,md,l.. J)eel XU-XXIIl, cu bí¡ Nahüys IIUMr,
AV«. äu rff HcUond,, pl. SI. n=, 7». p. 173. Konit ook voor n,ct k.bel-omsci.rift, VOOR EDEi.MOEniCK ìlAPEN.
Vergelijk G,d,»i,ichrifien. 1809, bl. I9. lo 1808 komt op de prijsverl.wdeling ; ÍRtteú.!«, e», hnndl,«k twr hd vroutcaUJk
gflaM. het eerst ccnc verkleinde >fl,celfling v.n d o poüi,iiig 1809-1830 voor, »aarop de woordeii EBKPRIJS DEH .MAATSCilAPPIJ
deh oiet ioiv», matr Hnt, en riclih van den krans en dus «fpescheiden bevbden. Doeli dit scliiim cene fantaisie
-in den fawÂneiîe-graveur te JÌjii. - De nieuwstc pri.ispenning is van 1839 cn dcor Van- dkr Kkli.bm verv.ardigd Iii) vcrseliih
rc Een bittende vrow. met een rol papier !n de linker- cn in do opgel.evcn recbterhand een l,el-
1, die met hären glansriewoordenVOOE-ALLEX Scheidt. Achter haar boekcn. In de af.nn.I^,
TOT NU
( ' ) .Vfgcbceld op <lc
rct 7 Alj/cmein, Deel 1.
Vcrslag, uitgebracht der
.andering vercisehte, n
-lenoodigile order — di
TBN OüVEIt,
geheel v.
Kttriiidt. Een koins, uit een paira- e
' «1 Vervoljtd in de G'dentKlirißm v
I » ) Ged'KiKhri/tt», 1834, h). I.
ALGEl
II. L. V.
lauwerlak ^anjcngesleld.
verschalfen, om met nut te le>CD, te OBderzoeliea, en dus zoovcl in bei gcdsdienstige en
b u r g e r l i j k e , als in bet vak der nutte kunaten, zieh bekwaam le maken {!). Dit denkbeeld
fcwam bet eerst op bij IAK Nw«weshi"yzej, Leeraar der Doopsgezinden te Monnikendaw,
die zuiks aan zijnen zoon, M, Kieuwrkhuyiek, loen (1784) Med. Doctor le Edam, mcdedeeìdc.
Dcze ontwíerp een voorloopig plan, dat den 8"™ November 1784 in een ekelijkschen
vriendenkring werd medegedeeld, ivaarop den 16<len November 1784 (2) de eersle ordelijke
vergaderiug te Edam werd gebouden. Spoedig nam bet aantal leden, en daardoor bei
aantal geldelijke bijdragen, dicr verceiiiging, de Edamtche Maatschappij tot Nut van 't Algemeen
genaamd, zoo toe, dat mon in bot begin vati 1785 reeds de wetten kcn doen drukken en
n Stempel voor de medaljes kon laten niakcn.
Het .
1 heialende i
Ì plan der opricbters, om wel, door geheel het land, erkendc als a
, doch Edam als boofdzelel te bebouden, leed schipbreuk in
het aan revolutii-u ZOO n jke jaar 1787. Hot was vooral G. Bbendir à Bbasdis, die, op grond
dat Mam zulk cene onveiiige vergaderplaats was, in dat jaar wist door te drijven, dat
d e Ahjemeene f^ergadering niet le Edam , maar le Ameterdani h erd gebouden. Men vreesde
eerst voor eene uiteenspatting der Maatschappij door deze ernslige verdee! d he id ; manr ,
het gezonde verstand zegevierde, al was de zaak niet in den wetligen vorm behandeld.
Edam gaf toe, en bet boofdbestuur-werd le Amsterdam gevesligd, Edam^he Genoohchap
nam den naam van Nedtrlandtehe Maatichappij op den S&ien Augustus 1787 aan. In Í798
n e r d , op voorstel van het Departement Leeuwarden, de bijvoeging iVWerianrficA« veranderd
in liataa/sche. De verandering van regeringsvorm in 1806 gaf aanleiding om in eene heslotene
zilling der Algemeene Feryadering {ÌÌ Augustus 1800) tebepalen, om de Maalschappij
alleenlijk te noemen de Maatschappij tut Nut van '< Algemeen ('),
n i e b i j 617 A—B
l)c atbeeldingcn 617 A en B zijn genomen naar de titelplaten der Ferhanddingen, door de
Nederlandechc en Bataafiche Maalsebappij toi Nut van 't Algemeen uilgegeven, vcrmits de
penningen zclvcu, even als die der A'</ajn#rAe Maal.schappij, ons in originali niet waren geworden.
Kadal piaat LX reeds v a s gelitbographiéerd, dcelde de Heer J. II. vai» Gedhs ons nog
een /.üveren afslag van n°. 617 B mede, waaruil ons bleek, dat de afbeeldingen op de titelplaten
kleiner xijn genomen dan zij beboorden te zijn, l)e groolte van dien pcnniug, en waarschijnlijk
ook van dien der Edamtche en Xederlandsche Maat.icbappij , is die van den daarboven
geplaatsten penning n°. 613. De penning van den Heer van Geubs beeft op de keerzijde :
Aan Cornelit Hascdooni den 121'-'" van Oogttinaand 1806.
O i r . Pia LX. 17&3.
V i j f - e n - U v i n t i g j i
k e n b e e k , gevi.
Füoritjde. Twee ki
I C. ,1. r ö t e r H. C. Rrie-
1 7 8 3 (•)
(de echte!ingeii), verbonden door een keten,
slaogerond met het jaortal XXV daarin geplaatst, op den voorgrond; daar-
( I ) Gidtnkschriflm, 1809, druk, 1820, bl. 12—1Î.
(5) Cerfe«iscÄn//eK, 11. U. De Kotknal, Febr. 1796, bl. 200—201, «gt, dat do ecrstc pleclitige vergadcring, 18 Febr.
1785, in het Prinsenhof to Edam werd gehouden. Zie verder Vüd. IIM. Frrv., IX. bl. 153-157, vooral 155-157, Over de
geschicdenis der Maalschappij tot 1792, uit niedegedcelde beriohtcn van den Secretaria der Maatschappij. Verder A'eJ. /aor»., .
1785, bl. 293; Als- Komt- cn Letterl. (178S—1800), J. bl. 81,180! II. bl. 2Í , 196; III, hl. 58, 67; IV. Iii. "4, 114, 195;
V, bl. 59; VI. bl. 178; VII. bl. 43; IX. bl, 57; XI. bl. 58; N. Alg. AW- m Mhrb.. lt. Iii. 6.'.; IV. hl. 7i, 177; V.
bl. 178; VIII. hl. 66; X. bl. 91, 10: ; Xlfl. l
{») Zio de koperen titclplaat van
( • ) Plaat LX hood nog juist een anders ledig geblcvcn plaatejo aan , om dc^c herinnering aa» twee voonoalige Nederlandsehe
beiittingcn in Oost-lndiü te vetlevendigen. l)c hescliruvingcn der nog op plaat LX voorkomende penningen n". fiJ9 m 619,
als in 1785 geslagen, terwijl dit stuk Vlll met lict jaar 1784 wordt afgesloten, volgen in stiik IX.
acli-
II. 64