r t
i'. ,1
|¡,l:l¡
l|im
l^'ii
: 1 :
SÍ:
î ^ î T ' Î : '
ií'lí
5 0 GE E S T E
l e van dezen Hof op de Aarde te willen zocken,
den zelven gejiieent hebbcn los in de
hichc te Iiangen. Änderen fchynen mer meerdere
voorzichtigheid daar in re werk gegaan
re hebben, dewyl zy, ora des te zekerder
hun oogvvit te bereiken , den ganfchen Aardbodera
tot valle llandplaatze des Aardichen
Paradys hebben genomen. Eenigen hebben
her in Mefopotamie opgezocht ; terwy! een
party anderen bei zelven in Takßjmn ineende
te febnylen. Ook zyn 'er niet weinigen
geweell, die gezegt hebben, dat hct in het
landgebied van Bahylonh gelegen is geweeft.
Mcn vind'er, die het in Syne, m/lrabtesa
in Mi'fifotmie gepiaatft hebben. Zommigen
meenen des zelfs rechte piaatze in /Irmen'w,
Jjjyrie of Egypten gevonden te Hebben.
Indien het my geoorloft zy myn gevoeuytten
, zo dunkt my,
Jen dien.iangaande
dat zy allen veel me^
om de waare gelegenht
tc ontdeUken, dan om
lyk te onderzoeken.of'er tegenwoord^,
cens dusdanige piaatze te vinden zy.weslialven
lezorgt zyn gcweell
d van dezen Lufthof
ilvoorens zorgvulde-
1
zy by die gencwel verdienen verg.»leken
te worden, die eerü een Beerehuyd verdee-
Jen , of een zcker ovcrflag maaken, wat zy
daar mede znilen aanvangen; zondereenste
vraagen. of die Beer al gevangen is. In diergelyke
zoorte van minlagcn pleegen zieh de
zogenaamde geldgierige Jkbytniflm,of, om
beter te zeggen , die arme en gotidîooze
Goudzoekers, wel meêr te buyten te gaan :
want die naauvvkeurige Natuur-uytpluyzers,
die fyne en fcherpzinnige Üot-fchifters Valien
voort met alle man aan 't zocken van hunnen
zogenaamden Lajits Tbtlo{opbofum of 'Philofif'hiflhen
Simi, dien zy vaft vertrouwen of
•in de lucht,ofm den daauw.ofwel infpeekzel,
in pis, in de kwik, en wie wcetinhoe
veel meèr andere onnoemelyke en vreemde
dingen le vinden; zonder voor af eensteonderzoeken,
of hct ook wel mogelykzy, dat
'er diergelyke ilag van wonderlteenen in de
ganfche natuure gevonden werden , of ooit
gevonden zyn.
Om by 't vervolg onzes ontwerps te blyven,
dient men te weeten, dat de hedendaagfche
Opmerkingen, die 'er noch dagelyks
by zeer veele naauwkeurige en natuurkundige
Liefhebberen gemaakt worden , en
ook voor onze tyden by de Geleerden met
groote aandaeht en zonderlinge omzichtigheid
gemaakt zyn gcweell, ons duydelykgenoech
doen zicn en overtuygen, dat devoorige
toelland der eerilgefchape Aarde t'eencmaal
veranderd en hervormt moetweezen
zedert den algemeencn Zondvloed. Wie, en
waar wil men dan het aardfehe Paradys gaan
opzoeken Î wie is die gene , die des zelfs
waare gelegenheid met zekerhcid durve bepaalen,
of met wiskunilige bewyzen aantoo-
L Y K E
nen ? Mair hoe ? waar wil men dan heen met
de befchryvinge van Mo&esi of moet dande
zelve voor cene verdichte en Romavfchey^xtellinge
van een vreemd en onbekend land,
dat nimmermeer uyt te vinden en nergens te
ontdekken zy, geiiouden worden? Geen-
7lns;want alhoewel het eeriigefchapen Aavdryk
2eer veel door het onwederftaanbaar geweld
van die.zwaare en treurige overrtroominge
geleden heeft, en daar door genoechzaam
verwoeit en verdeigt is geweeit,echter
is het zelve door GODS Genade gelukkelyk
herflelt, en byna in den zelten ilaat en
gelte]tteniiTe, als te vooren, gebracht: de
Kivieren, Bergen enDalen, die'er voor den
Zondvloed op den Aardbodem waren, zyn
allen de zelven gebleven. Alles heeft zieh in
de algemeene hervorminge of vernieuwinge
des Aardkloots op de zelve wyze, als in de
eerfte fcheppinge, loegedragen, dewyl de
goedertierenÜe Schepper als dan het zelve
oogwit heeft voorgehad, en de zelve evenwichtigheid
der lichaamen onderelkanderen.
de zelve werkingen en beweegingen, de zelve
aard van zaaken , en eindelyk de zelve
wezenilyke gedaante der Aarde is gebleven.
In dezer voegen moet een legelyk bekennen,
dal de H. Schrift met de Natuurkunde over
een gebracht, en Moshes met de Redelykheid
te zamen geftelt is.
I-aat ons nu verder zien ("want buyten
twyfiel zullen'er vry al watmerkwaardigeen
zeldzaame dingen in het Aardfch Paradys le
zien Valien) wat zieh verfcheide Schryvers
wt'gens-deze gelukzalige Luilplaatze ingebeeld
hebben. De beruchte en in dezen
meermnalen aangehaalde Sturmius zal ons by
dit geval overvloedige llofie van vreemde en
wonderlyke meeningen en gevoelens voor
den dag haalen, welken wy allen de eenena
de andere. zo wy bell kunncn,zullen trachten
te ontleeden. TwyfFelt niet of deze nevenftaande
Landkaart, fchonn zy heel klein
en kort van begryp is, zal ons alicen Werks
genoech fchaffen, waar mede wy onze aandaeht
züllen kunnen bezig houden.
Voor eerll ilaat hy ons het buytengemeen
gevoden van dien wydberoemden Engelsman
Burnet voor, welk des te wonderlykervoorkomt,
als het verder van alle de anderen afvvykt.
Deze Schryver vaart in zyne zonderlinge
meeninge byna met de zelve fchielykheid
en buytenfpoorigheid voort, als eertyds
de roekelooze Phaeton in de Dichtkundige
Gefchiedeni0en, die Hemel en Aardryk overhoop
haalde door het onverftandig mennen
van zyn Vaders Zonnewagen, waar mede
die onkundige jongeling eenen algemccnen
brand verwekte, en alles van gedaante
deed veranderen. Zo is 't hier byna met onzen
Engelsmanook geftelt. Dezebeeldzich
vaftin, dat de eerftgebouwde weereld heel
N A T U U R
anders van aard engefchaapenheid isgeweell
voor den algemecnen Zondvloed. danzy nu
is. De gantfche Aardkloot.zegt hy.zoverre
hy zieh uytftrekt, was ovcral niet anders
dan een Aardfch Paradys, daar eene eeuwigduurende
en vermaakelyke Lente woonde:
de drie andere Hoofdtydcn des jaars waren
naar zyn gedachten toen ter tyd ganfch onbekend.
Men had overal de zelve aangenaame
en gezonde gemaaiigdheid van lucht. Alles
was even vruchtbaar, even lullig eneven
gezegend. De gemeene levensloopderftervelingen
was vry langduuriger, dan de tegenwoordige,
wantvolgens zyn zeggen leefdenzyin
dien tyd tenminfte Acht of Negenhonderd
jaaren. Voorzeker een fchoon getal
van eeuwen voor die gelukkige Aardelingen
der eerile weereld. De vruchtbaarheid
des Aardryks was gefchiktnaardenftaat
der Eerftelingen; hunnelevenswyzewaszeer
maatig en eenvoudig j men vond het ganfche
jaar door allerlei ilag van rype en volwaiTe
vruchten : de Aardbodem lag veel hooger,
dan tegenwoordig, en was op eenen diepen
cn onverdeelden Afgrond van Wateren gebouwt;
de gi-ond was overal efFen en gelyk;
men vond noch Bergen noch Dalen ; men
will toen van geene Hagelbuyen, noch van
Donder noch Blixem, van llorm noch onweer,
gelyk wy hedendaagfch dikwils met
groote fchade gewaar worden. Beide de
Aspunten waren met de Middellinie gelyk j
de Rivieren des Paradys hadden hunnen oirfprong
uyt dampen, die onder den Evenaar
zaamen vloeijende, naar de Aspunten heen
gedreven wierden, en van daar met eenen
zachten en Hillen vloed te rüg liepen. De
zogenaamde Gordelofmidden-in-gelegeheete
Luchtllreek was gantfch onbewoonbaar,
en is by hem voor dat vlammiglemmer eeiies
zwaardsy waar van Gen. III. v. 2+. gewag
gemaakt word , aangemerkt geweeft. Hy
fcheid de Weereld van de Weereld zelfs, en
zondert de Noordelyke luchtllreeken t'eenemaal
van de Zuydelyken af, zo dat by hem
genoechzaam een andere Weereld in het
X^Joorden ,daninhet Zuyden gevonden word.
Hier plaatll: hy de zo genaamde Elizeefihc
yeläe/i der Hei denen, de Gelukzalige Eilanden^
de Lnftboven van , die zeer
vveinig verfchi'llen van die beruchte Hangtuynen
vanAkinons Homerus vanfpreekt,
en gevolglyk niet zonder reden by die Bemelfche
Aarde, waar van P/ai«) in zynenT*/;^-
do de uytvinder is, vergcleken moogen worden.
De bepaaldheid dezer plaatzc laat niet
toe deze Hellinge naar den eilch van zaaken
verder te ontleeden. Het zy genoech , dat
ieder een weet , dat dusdaanig gevoelen met
recht by de gantfche Weereld verdient voor
zeer verdacht en vervverpelyk gchouden te
worden, dewyl de gewyde inhoud der H.
K U N D E . j '
Schrift daar donr t'ccnemaalverdraaitenn
het zwak, bepaald en bedriegclyk veriland eenes
Mcnfdie gefchikt word, in plaatze van
zieh nanr den eenvoudigen üyl en degemeencr
fpreekwyze des Bybcls ecnigzins te willen
voegen.
Alle de byzondere gevoelens van andere
Schryvei-s zyn veel gemakkelyker met onze
Hoofdiicllingeover cen cebrengen ; ook zoudenzy
zieh met dkandcren vry beter dan met
den voovnoemden ßnn/et kunnen vcrllaan ,
dewyl zy allen of binnen de p.ialen van den
by ons vaitgertelden Weercidiland tcn n',iaften
by blyven, of ten minllenin hunnemccninge
wegens de hervormde ofvernieuwde
Weereld na den Zondvloed, van het voorbeeld
der eerilgefchape niet afvvyken.
"Johannes de admirandis Mundi cataraefis, DilT V. de
Catara^is Taradiciaßs-, is van gevoelen, dat
het Aardfch Paradys, of de Hof van Eden,
een wyd uytgellrekt Landfchap is, welk cen
groot deel onzer nevcnilaande Landkaarte
beflaat, en Wiens uyterlle paalen naar hct
Ooilen en de Cafpifche Zee aan Ailyric grenzen,
zynde Noordwaart door Armenie en
Cappadocie, naar den WeÖkant en deMiddellandfche
Zee,door Paieftine of het Land
van Belofte , en Zuydwaart door Arabie,
tot aan de Roode Zee cn de Zeebocht van
Periie, ingefloten. DGGecmetnfcheoíQxíivi^-
fcheidende linie dezes Paradys neemt haaren
ftreek Wellwaart längs Phccnicie, het land
der Philiilynen en Egypce toc aan den mond
des Nylfirooms: naar lict Zuyden längs het
Steenachtig cn Woeft Arabie; naar het Ooften
längs Chaldee, Habylonic en Ailyrie¡cn
Noordwaart längs Armenie, Ciiicie, cn Syrie
tot aan het landfch.ip van Damafcus.
'Dethleii, Cluverus Geol. p. 156 QX\ iHAß.
ton piaatzen het Aardfch Paradys in deZuydelykere
geweiten van Mcfopotam'e , tuffchen
Arabie en Perfie. VoJgcns hun gevoelen
hebben de twee Hoofdrivieren, naa.ncnlyk
de Ty^er en de Enphraat, zynde met clkandercn
vervocgt geweelt, écnen en den
zelven loop gehad lanffs dat aüervermankelykile
Dal, welk zelfs^vel ccr de Edcnfchc
Luilhof is geweell , maar nu door de wareren
van de Perlìfchc zcebocht overiiroomt
is,welken längs vier verfchcide uytilroomingen
in de Pcriifche Zeeloopen, vvaarvnn'cr
twee hunne eerile naamcn. te weten de
ger en de Euphr^at, beliouden ; maar de
andere twee den naam van tijon en Gihon
gekreegen hebben.
Johannes vmtdcr A/ár¿,dieberiKhte Godgelcerde,
Difp\ de vero Taradtß fitn , mag
mede onder diegenen niet gerekent worden,
die het Paradys midden in het Paradys zcl(s
gaan opzoeken,om degroote veranderingen,
die'er eertyds in dien Hof van gclukzaalig-
N hdd