t r i !
G E E S T E L Y K E
Maar neen, gy fieund op uw geweld en kragt;
Ve Olymf ii-ord o/> den ToUoh gebragt ^
En de OJfa. ofgehcven door uw magt,
Om V Starren-Hof te aanßljouwen.
6 Titans! wroet, en 'jaerkty en pioegt, en zweety
iVaand vry dat gy den Hemel reeds betreed,
De wcer'-joraak heeft de blixemfchlgt gereed
Om u te wederhouTven.
'Daar zwaaid yVT TN den Weerligt van m hoog j
'De Donder rold längs 's Hemels wyäen boog :
Het Aardr)k dreund op 't ouverwagt vertoog,
En -vald het D^perße onder.
De Blixem ßaat de Bergen van elkadr ,
Gy Jneuveld in dat dodclyk gevaar,
Zo "duordge wjf ßraf, Hoogmoedigen\ gewaar^
Gefletterd door den Tuender,
Deez." Fabel, van het Heidendom verdigt^
Ontßng Ivel eer haar gmnäßag^ kragten ligt
Vil het gebouw door Chams geßagt gefiigt,
Om zig een naam te mdken.
'De Hoogmoed word altoos van GO Dgebaut^
iVaar door de Menfih z.yn hoog gejsag verjmaad.
Tot hy m V end' de troisheid 'juiderflaat ^
En -weet den koP te rdken.
NDachs mkomelingen, vonrnamentlyk de
Chumitcn, vinden het geraden, het leven
tot noch toe in Hutten vcrlhooic hebbende
verlaten, nader by een te fchoolen,
eene Maatfchappy op te rechten,uyt Beeren
Burgers te worden, ja zelfs onder het geleid
e van Nimrod. eene Alleenheerfchappy le
g r o n d v e f t e n , OverheeifchereiTe der andere
V o l k e r e n . Derhalven hebben gczegd,
niet tcgenihande , dat de Semiten, Soach
zeit, Sem, Jrphaxad, Sala tn Heber lulks
niet toellemden, IVelaan, wy diedegrooti
l e ilcmmen hebben, wy toekomende Beer
e n d e r Wcereld. wy K aadsheeren en Burgermceftercn
der Toorenbouwing, laut ons
eene Stad boii'j;en,eneeiie Tonren, diens hoofd
(top) tot de Hemelen toe raakt. Dcze reden
f c h y n d d e krachtigfte, 2.0 by aldien z y niet
is de eenlge en alieene van den raadOagen van
hei beihan. Gemakkelyk kon Nimrod voor-
'/icn,a!s de Opperaanlegger vandit voortreff
e l y k gebouw , gelyk 'jofefus hem daar voor
a c h t , en mct hem de Staatsdienaars, al was
het uyt het lichl der rede,dat eene z o groote
raeenigte menfchen, als hy «-el vannodcn
had , in eene en dezelve Maatfchappy konde
by een vergadertblyven,zonder dat dezelve
Bnrgerßhap zoude tezamen vergaj
c h d e z e z i c h zelvcn tegenallerleinae
verdedigen buyten eene verilerk-
, noch zieh andere Volkeren onder-
, zondcr een aannemelyk voorwend-
1 eene zodanige optimmering. hiderdaad
eene Srad mct Muuren bemanteld kond
tot eene
deren,n(
buuren i
t e plaats
werpen
z c l .
e allerlei Buytcplanders bcvreell m^ken, en
d e Tooren, als het Kai lecl , de Burgers zelve
in toom houden ; ja 00k moeftendeze Bouwers
zieh eeuen naam maken, namentlyk eene
beroemde Kaadsvergadering of Parlemenr,
het wel k zyn verblyf hield in d e Stad Babel,
op Aat zy niet mijjchien over de ganßhe /iarde
verßrooii wierdeti, en op dat zy zoudcn
bevvaren de Heilige Fanden der Voorouder
e n , de leere van de Vaderen overgeleverc.
Dit blykt uyt de ilraife van G O D aangekond
i g t , V. 6, En de HEEI^ß zeide: ziet,
zyn eenerlei volk, en hebben alle eenerlei
Jpraake: en äit is het, dat zy beg'nnenle mn^
ken: maarnu, en zoude hon niet afgefncden
'worden, al <aat zy bedacht hebben te maken?
V. 7. Komaan, laal ons tiedervaren, enlaai
ons haare fpraake aldaar verzirn en : op dai
een iegelyk de fprake zynesnaaften metenhoore.
V S. Alzo verß,ooiäeze de HEERE
van daar over de gunfche Aar de, vi Zf hielden
op de Siadt te bouwen. Namently-k de
btichter van de opperhoofdige, ja dwiiigclandifche
Kegeering wiUe, dat in zyn Babel
alle rechten tot een middelpunt zouden körnen,
der Natuure, der Volkeren, en de
B u r g e r l y k e . j a veelligt de Goddelyke .opdat
hy allcen zoude können regeercn. Doch hoc
oogmerk des Allerhoogilen G O O S was de
grondveüing van vcrfcheidene Gcmeencbflt
e n , hier en daar verfpreid, en om dat eind
e uyt te voeren gebruykte hy het alderbekwa
ami l mi d d e l , de V " ' •
waar door niemand der
ftaan. en alle atdoolder
den van gevoclens.
Anderen brengcn by
rvverringderTa
anderen konde
in vcrlcheidcne pa-
.f v e rdi ent en a; nderdenen
van het dwaaze bellaan, devvelke
i k
N A T Ü U R K U N D
i k v ö o r h u n n e Uytvinders overl.ue. Voor>-
ßfnsy Glykas, Manaßes, Tatnades
g e b o uw zyn moeileeeneToevluchtplaatzeby
eenen toekomenden '/ondvloed , anderen.
dat het van die noodfchikkelyke overÜrooming
als een gedenkteeken zoude zyn. Diodorus
Siculas is van meening, dat het zyn
zoude een belchouwplaats der Sierren , gel
y k het inderdaad zeker is, dat de Knldectitven,
byzonder de liabyloniers van alle eeuvven
herwaarts buyten allen zeer «anmerkend
e geweeil zyn in het waarncmen der Gellerntens.
Anderen meenden, dat zy inderdaad
zieh hadden voorgenomen eenen 7öiJ?<?«
t e bouwen, wiens topkruyn tot aan de Hemelen
zoude r ei ken. Het welk Abydenus toetchynd
by Cyrillus en by Et/febius. letsdiergelyks
leeft men van den Keizer van China
Hiaoii,hYMartinas Martmius Hiß. Sin. Dec.
l p. 3(>S' zieh zullende een toegang maken
tot de Maan , ter'omhelzing van zyne Changoa,
dcwclke zekerc Toovenaar hem wys
had gemaakt, dat aldaar leefde. Het zoud
e meer behagelyk voorkomen,bya!dieneenlge
uyt de Stad en Twr i » wi lden formeeren
em geroorende Stad,xnct Toorens ter haarer
bcvciliging verftrekt, in welker middelpunt
miflchieneene zeer hooge Toor e n isgeweeit,
en Herker en vei hevener boven andere, dew
e l k e m plaats van een Kaiteel zoude zyn.
Dat ^^¿c/zekerlyk met een groot getal van
T o o r e n s is omringt geweell, blykt, al was
het maar uyt /J^rfora/,dewelke verhaalt,dat
Semi'amis alleen 250. Toorens heeft opgebüuvvt.
O v e r de bouwing yan Babels Tooren , en
uyt dien hoofde over den zin der woorden
van den T e x t , en het oogmerk der Hemel
bellormers hebben verlchcidene Mannen
verfcheidene zaken. Laten wy uytkiezen die
d i n g e n , devvelke tot onze beirekking zyn.
Het gevoelen van die gene is het ongeryml
l e , devvelke te veel aan de letter halllerrig-
}yk hangende, de Sterredr.iagcnde Herne
Jen. veriiaan. De ongerymthcid ontdekken
zclfs de cerile beginzelen der \\ iskunde,zy
k e e r c n e c n e n T o o r e n d e n Hemel lakende, hcc
ondcrite boven, en werpen den zelven ter
Aarde neder. Stelteens, d.at die dwaazen
pooging allecnlyk hebben
uytgebreid,
n , deweike
i het naalle
evcn als de Hiaou tot aan d e Ma-,
uyt de gerin g l i e onderilclling v.
V u n t , van onsisaigeiegen io. hai
llr-'cpen aarde. By aldien de dikie
laagte maatig zoude geweell hebbei
liddcl
in de
, z o zoud
e dezelve in de hoogte onmaatig zyn uytg
c l o o p e n i een G ebouw, het wefk de Aard
e zelve in haare rondte zoude hebben geb
o u w t . c e n e Hoffe raiikhienvyftigmaalgroot?
r dan de Aarde zelve. De kracht van het
bewys heeft al ten zynen tyde begrepen Thilo
delood, over hec Boek van van de
ì l i
veriiooringe der Taalen. Dat het namentlyk
klaar is, dat een gebouw 7.0 vce! te grootef
en te dikker zal zyn, hoe breedcrdc grond-
I k g i s . Dewangedrogtigheid ce gelyk en de
onmogeiykheid van her g ebouw verrooncn de
I. l'iguiir: de ronde gedaanie mct een punc.
d e II. Figuur, eene omgekeerde Piramide.
13y aldien iemand voor de hooiicezoude uytkiezen
maar een halve middèllyn , en ten
grondflag van hei gebouw den ganfchen omtrek
der Aarde, zo zoude hy volgensFiguuf
- e r k r y g e n eenen cirkel, bj^na de Satura
nynfche g'eìyk, de Aarde rondom omgcvend
e , welk gebouw den geheelen A-ardklooC
zoude m gewigte gelyk zyn.
Aangaande de beilipte Hoogte enGedaant
e van deze Tooren is'er niets zekers uyt de
H Schrift. Derhalven Haar het vry de ong
e w y d e bronnen te bezoeken, den Bouwkundigen
hunne verftanden te oeflenen ; ja
ik zal byna zeggen te verdichten. Gelyk zek
e r l y k de Joden beuzelen in het boek >/-
kilt de hoogte Üellende op 27 mylen, in het
b Q c k 7 ' i r k e 70 mylen. Hieronymus, in het
•yfde boek over ^efaias, uyt getuygenisvan
o o g g e t u y g e n , tel t 4.00^ 3 t r e eden. Â'do'w z y n
Kronyk heeít'er f 174- Het alleroudíle Gedenkñuk
, dat w y na de H Schriftuuré hebb
e n , is Herodotnsin Clio Ub. l. C 32. beñaande
iiyt acht Toorens boven den anderen
gebouwd , van deweike de laaglle had de
lengte en de breedte van eene lladie; jUdwn
ton meykos kai to euros, het wc !k, z o by
aldien gy np het voorgaan van Stephanns^
door euros, de hoogte verlbat, zal die geweert
hebben 574. Paryfche voeten". derhaU
ven niec grooter dan de StraatsburgfcheToo-.
ren. Doch aanga uide deze Tooren v.in Herodotus
zQ\ve, is heconzcker,ofdiegewee¡(l'
hebbe onze Babylonifche, of een andere aan
Belus toegewyd ? Benjamín in de fhaleg
van Bochart het «3. Kap, komt totde hoogte
van 900 vocten.
Het Ilaat niet aan my, cene gaofche verhandeling
over den '1 ooren van Babel te
f c h r y v e n , niet uyt te fchryven alie die dingen
deweike Kircherus in een w e r k van grooten
omllag by een gebragt heeft, maar weí
tot eeredev Burgerlyke Bouwkunde aan re
toonen, w^at deze in de oeftcnende kennig
20 ud hebben k önnen u y t v o e r c n u v t h e t ' í ; « '
terjnchp. (41 enz van den zpcr vèrmaarden
Man Leonh. Cimfl. Sturmius,dGzcvooro\\àcf
l l e l d . b y wyzevanvoorafilclÜngen. r.Dat.volgens
dien kinderagtigen ecuwtyd der Bouwkunde
, deze Tooren moet gefchat worden
naar het voorbeeld der h'.giptifche Gedenknaalden,
wel voor een regelmaatiggebouw,
m a a r r u w , ontWoot van alle vercierielen en
fyne netheid der evenredigheden. 2. Dat de
Bouwkunrtcnaars echter, het zy de Natuur
het hen geleert hebbe, gelet hebben op de
l i e i trapsiii