l a n I
70 G E R A R D V A N L O O N S
vooraf reeds door de afgevoerde en
aldaar gezonke kley alengs veroorzaakt
was, men, by ’t booren ( i )
van het ftrand te Katwyk, de aldaar
geweest zynde rynskil geenszins geheel
met Z a n d , maar pas omtrent
tien voeten onder’t zelve met kley,
op welke onder anderen nog een
Romeynfehe penning lag, ter hoogte
van des zelfs wederzydsch geweest
zynde oevers, heeft geftopt gevonden.
.En zekerlyk, dat’er a in dien tyd
duynen längs de zeekust gelegen
hebben, is buyten alle bedenkelyk-
heyd , dewyl ons de tydgenootige
historifchriften verzekeren, hoe het
opgedronge zeewater, mids het aan-
houden des ftorras, tot die hoogte
geklommen was, dat het met de toppen
der längs het ilrand toen leggende
zandbergen bynaar gelyk ftondt.
Welke Zandbergen , volgens den
Ichryver, die dit te boek ftelt, de
alhier woonende volken in dien tyd
al (2 ) DUYNEN noemde: tot een
onwederipreekelyk bewys dat hunne
landtaal toen de Duytiche, en geenszins
de Latynfche was, gelyk eenigen
, hoewel te onrecht, hebben
willen ftaande houden.
Deeze is ook altyd geweest de
Hoftaal 200 der oude als tegenwoordige
Franfche Koningen. Dus vindt
men van Klovis al aangetekend, hoe
h y , den Bisichop van Ryms' met
zekere landen befchenkende , die in
zyne moedertaal (3) B i s c o f e s -
HEIM noemde. Koning Charibert,
in Zeker gedieht wegens zyne taal-
kunde werdende gepreezen, zoo
getuygt des zelfs maaker , dat die
Vorst zyn Latyn 200 goed als (4 )
zyne moedertaal fprak. En het is
ook hierom dat de oude Salifche en
Ripuarifche Wetten met oneyndige
Duytfche woorden, doorfpekt zyn.
Zulks men in de zelven W e r e -
GiLDUM (5) voor verweergeld;
HELMUM (6) voor eenen helm;
B a i n b e r g a e ( 7 ) voor beenbe-
fchutfels; f r e d u m voor(S) vreede
; G r a f i o voor (9 ) Graaf;
S e u s i u m voor eenen ( 1 0 ) hond,
die op de Z e u g e n past; S p a r -
v a r i u s voor ( 1 1 ) eenen Spar-
w e r; S c u r i a voor ( 1 2 ) eene
fchuur,
,s:as3
( 1 ) A . Mattbcsus de nobil. pag. 768. Anno 1571.
prima A u g u s ti, ipfo dìe Petri ad v incala gctoe c0t
tot «iiatiiipcli iu alttiacc gcgcaiien tooi*
He mct 300. manne» gcojbinec« bu ben i t a t e li /
ia n (iiattmjcft op ytt ncnbe «©optfpbe / cnbe bat
tee plaatfe cube in papfagie bacu ben Kfiun
piatii tc lopcn tot in yie/ in mcpnitiflc om
Ijct bmneiilantrcfjc toatct/ fo bait nn tc borens
celi groot inb^euclt ban toatcvcii nelbeept
pabbc/ baie boo? tc lopfcn in be y eti cnbe ta
bebonbcn/ bat be groiit bau ben oubcn fitoem
bea Kpna toci faclopen toaa mct fant ban ben
bupncn omrcnt be boocljte ban tien b o t t i enbc
onber bat fant ban bc bupncn too^bc bcboiibeii
fcijooiic blauloe potclep onttent fca boet ijoocijtc
«a ijet oogij tc fieti/ cube int mibfcn ban be bnp*
ncn inbc pottlep too^bc gcboiibcn een rtijoonc co--
pcvc mebalpe met ccn iiicpfera Ijooft baiibcn on=
ben tiomcpneii/ aen b’ccn fpbc met infctiptie ban
Icttcì-en / maec bctmita bc fouticijcpt bea toatera
toaifcn be Ictt^en uptgcgetcn/ bat mcii bie niet
bici Icfeii cn i^onbc / cnbe biaa gtoot onttent be
gi'ootc ban een ijalbeti balcv.
(2 ) Annal. Bertin. adann. 839. U t ageribus arena-
rum illic cop io fis quos DUNOs v o c ic a n t , fere cote?
quarecur.
( 3 ) In Testam.S.Remiga apud Mir¡Bum in Cod.don.piar.
/ol. 2. Curnduabus v ilIis , quas L u d o v ic u s ,a me lacro
bapcismatis fonte fusceptus, amore nominis mci B i s -
c o F E S H E iM SUA L IN G U A v o c a tis , mihi tradidit.
(4 ) Fortunat. Lib. V I . cap. 4. vfu 109.
Cum fis progenitus clara de gente Sicamber
F lo re t in eloquio lingua Latina tuo.
Qualis es in p r o p r i a d o tto fermone loq ue la .
Q u i nos Romanos vincis in eloquio.
( 5 ) Leges Ripuar. cap. 46. Si quis quadrupes hominem
o c c id e r it, ipfe quadrupes, qui eum inter-
f e c i t , in medietatera W e r e g i l d i fuscipiacur.
( 6 ) Ibidem cap.36.<^. 1 1 . H e lm u m cura diretto
pro fe x folidis cribuac.
( 7 ) Ibidem. B a i n b e r g a s bonas pro fe x folidis
tribuat.
(8 ) Ibidem, cap. 70. § . 1. T u n c absque f r e d o
culpabilis judicecur,
(9 ) Ibidem, cap. 5 1. D e e o , qui g r a f i o n e m
ad res aliénas invitât.
( 10 ) Leges Salicce cap. 6. §. i . Si quis canem s e u s
iu m furaverit.
( 1 1 ) Ibidem cap. 7. §. 4. Si quis S p a r v a r i u m
furaverit.
( 1 2 ) Ibidem cap. 18. §. 3. Si quis . . . S c u r i a m
cum animalibus v el fenile incenderit.
A L O U D E H O L L A N D S C H E H I S T O R I . 71
fchuur, S C L U S A voor (i) een flot,
SCHILLA voor (2) eene fchel;
d r u p i l u m (3) voor eenen drem- >
pel en dus nog oneyndige andere
Duytfche woorden, met eene La-
tynfche buy ging, alom gemeld vindt.
Voorts getuygen ons ook de oude
fchriften, hoe de Groothofmeester Pipyn
, ftaande wiens bewind het Christen
geloof alhier door Willibrord gepreekt
is, zynen Z o o n , die hem uyt Al-
paTde gebooren wierdt, naar zyne ( 4 )
jl/oci/rrto/K a r e l noemde. Even
zoo weet men o o k , hoe Keyzer
Karel de Groote de Duytfche naamen
aan de (5 ) winden en (6 )
maanden gegeeven heeft; zulks men
in de plaats van J a n u a r y toen
W i n t h e r m o n e t en desgelyks
de anderen op zyn Duytsch
moest noemen. Van den tegenwoordigen
Keyzer Lodewyk getuygt de
( 7 ) Historilchryver zyns leevfins ,
dat hy ook de Griekfche en Latynfche
taal kundig was, doch de eerfte
beter verftondt dan Iprak ,■ en de
laatfte 200 goed als zyne moedertaal
kon fpreeken. En zekerlyk deeze
alom zorgdraagende Keyzer, bemerkende
dat de Bybel, mids des zelfs La-
tynfche(8) vertaaling, alleen voor de
geletterden en geleerden was, deedt
die gewyde fchriften, ftaande z y ne
regeering, ten gebruyk zyner
Duytschfjireekende onderdaanen in
die taal door eenen (9 ) Saxer over-
zetten; mids die by de zynen, als
by uytnemeendheyd ervaaren in de
Duytiche taale, geacht wierdt; en
welke dichtmaatige overzetting ik
meen, dat de oudfte in onze Taale
geweest is.
Hoewel door Keyzer Lodewyk,
federt het weer beklimmen van den
hem voorheen ontnomen troon, aan
zyne twee Zoonen (10) Pipyn en
Lodewyk (11) alle de door hen
veroorzaakte beroerenisfen met de
uyterfte tederheyd vergeeven, en zy
des weer in genade ontfangen waaren,
zoo hadt Lotharis echter nog
eene wyl tyds zynen ondernomen
opftand door de wapenen tegen zy-'
nen Vader ftaande gehouden. Zulks
die 200 hardnekkigen Zoon van de
aan hem voorheen opgedraage
Keyzerlyke waardigheyd niet alleen
vervallen verklaarde, maar eyndelyk
zoo-
V ' ’
1 :
. !
K )*■ .
'V. '■ 1
' (1
1 '
I P ' ' f i ' ■
f P
f i '
; k : ' ■
i : ! '
• M''
J:
i l
Ì
■r
f i
■ i
i # Í
1
, t p
P . -
I
/ p
J Í-
; • ‘ .
; 1»
( 1 ) Leges Salica, cap. 24. $ .3 . Si quis Sc LU S AM
dc farinario alieno ruperic.
(2 ) Ibidem cap. 29. §. 3. Si quis S c h i l l a m de
caballis furaverit.
(3) Ibidem cap. 61. F t ilare in d r u p i l e h o c
est m liminare.
(4 ) Fredeg. Scbolast. Cbron. cap. 103. igitur præfatus
Pipinus aliam duxic uxorem n o b ilem r i elegancem nomine
A l p h e i d a m , e x qua genuic filium , voca-
vicque nomen ejus l i n g u a p r o p r i a Carolum.
( 5 ) Eginh. in vita Caroli M . fol. 1 1 . Menfibus
etiam ju xta pacriam lin^uam nomina im po fu it, cum
ante id tempus apud Francos partira lla c in is , partira
barbaris nominibus appcllarencur. Item vencos
duodecim nominibus propriis in fign iv it, cum prius
non amplius quam v ix quatuor vcntorum vocabula
inveniri po s fent: menfiura quidem Januarium appel-
la v it W i n t h e r m o n e t r ic .
(6 ) Radulfi Cbron. ad ann. 794. Menfibus anni
juxca p r o p r i a m id CSC t e u t o n i c a m linguam,
vocabula impofuit.
Engelbiifii Chron. fo l. 1054. Karolus eciam inte
r cætera bona menfibus & v end s impofuit nomina
ju xta Pa t r i a m s u a m loquelam. Unde
Januarium vo ca v it W i n t e r m a e 'n ....................
Ven tos eciam fic norainavit O s t e r w y n t ,
SÜDWY N T , N o RDWYNT , & W e STENWYNT .
( 7 ) Tbegan. in vita Lud. pH cap. 19- Lingua Græ-
ca r i La tina valde erudicus, fed Græcara magis
incelligere p o te ra c , quam lo q u i, Latinara v ero ficuc
N A T U R A L Em æqualicer loqui poterat.
(8 ) P rx f. in Lib. Sacros , antiq. Lingua Saxon,
metric, fcriptos. Nam cum divinorum librorum iblum-
modo litceraci atque eruditi prius notitiam haberenc,
ejus i lu d ió .................mirabiliccr attum esc nu pe r, uc
cunttus populus fuæ ditioni fubdicus, Theudisca loquens
lingua, ejusdem divinæ lettionis nlhilominus
notionem acceperic.
(9 ) Ibidem, r ræ c ep it namque cuidam uno de gente
Sa xonum, qui apud fuos non ignobilis vates ha-
b cb a tu r , ut vetus ac novum testamencum in G e r -
WANICAM L i n g u a m po etice transferre ílude-
ret.
( 10 ) Nithard. Hifl. Lib. I. fol. 87. Pippinum ad fe
vcnientein benigne e x c c p it , gracias in co quod pro
resticucione fua lab orav era t, egit.
( 1 1 ) Ibidem. Lodhuwicumv en icntem gratan tere x-
cepic.
s 2