I.
Gevolglyk hadt ( i ) dit befluyt z y nen
voortgang, en wierdt van ’t
zelven, uyt den naam der te Worms
vergaderde Bisichoppen en Abten,
door eenige naar Rome afgevaardigde
Gezanten , aan den Paus kennis
gegeeven. Welke, o p ’t ontfangen
dier onaangenaame tydinge , ten
overftaan ( 2 ) van honderdtien Bisichoppen
, niet alieen (3) Sigifrid
Aartsbisfchop van Ments, JAAllem
Bisfchop van Uytrecht, Robbert Bisfchop
van Bamberg en hunne verdere
medeflanders, maar ook den Keyzer
zelfin den ban deedt, hem van het ryk
vervallen (4) verklaarende, alle des
zelfs onderdaanen van den aan hem gedaanen
eed (y) van gehoorzaamheyd ont-
iloeg en hen op gelyke ßraffe verboodt
mct de zelven eenige gemeenfcbap te
onderhouden.
Van dit alles kreeg Keyzer Henrik,
terwyl hy nog te Uytrecht was,
door zynen (6) van Rome weder-
gekeerden Gezant , bericht; doch
welk banvonnis hy op den raad van
den Uytrechtichen Bisichop als
krachtloos in den wind floeg. Willem
echter bevreesd, dat zyne onderhoorige
gemeente, zoodra dit by
de zelvekenbaar wierdt,zieh niet min
van hem dan van den Keyzer mogt
affcheyden, nam zoo op (7) den
Paaschdag als andere (8) hoogtyden
de gelegenheyd waar, om, b y ’t doen
der Misle, volgens zyne gewoonte,
eene naadruklyke aanfpraak tot de
zamengevloeide gemeente te doen,
in welke hy de Zelve van het gemelde
banvonnis op eene ichertzende, ja altemets
zelf vry fcherpe wyze, kennis
gaf, en ook met eene, volgens zy ne
( \ ) Lamh. Scbafnab. Chron.ad a n n .1 0 7 6 . Igitur ex
nomine omnium, qui conveneranc Episcoporum &
Abbacum pienæ concumeliarum Iiceræ Romam de-
ftinancur, quibus denuncietur Romano P o n tific i, ut
P o n tific a ta ,quem co n tra ecclefiascicas leges ufurpas-
fc t, fefe a b d ic e t, fciacque, p o st earn diem quicquid
a g a t, jubeac, d e c e rn a t, irritum haberi. Legaci , u t
jusfum fu e ra c , fummo conatu ite r accé lé rante s,
p rid ie , quam Synodus indiria celebrarecur, Roraam
ingresfi liceras tradunc.
(2 ) P . L a n g ii Cbron. Citicenf. ad ann. Ï073. Hic
(G re g om j) concilio C X Episcoporum h a b i to ,
Henricum Imperacorem excommunicavit.
( 3 ) Lamb. Scbafnab. Cbron. ad ann. 1076. Papa
nihil permotus acrocicate n u n tii, postera d ie , cum
clerus & populus ad Synodum frequens confluxisfet,
in auribus omnium liceras recitari fecic & fic cu n riis ,
qui co n veneranc, Episcopis id fieri dec ernendbus,
Regem ex com mu n ic at, & cum eft Archiepiscopum
Moguntinum Sigifridum, Episcopum Trajerienfem
Wilhelmum, Episcopum Babenbergenfem Ruber-
tum ; cæteris , qui confpiradonis hujus participes
e x tite ra n t, diem ftatuic, qua nifi Romæ præfentad
caufam d ice ren t, novæ hujus & inufitatæ contra
fedem fiposcolicam rebellionis, fimilem cæteris ex-
comunicationis fententiam fordrentur.
( 4 ) Brunonis H is t. bell. Saxonic. fo l. 199. Deinde
cunttis acclamancibus ne talis contumelia remanerec
in u lta , omnium confilio & confenfu Henricum Sy-
nodali judicio damnatum, regisque nomine & hon o re
privatum anachemads gladio percusfit.
(5 ) Lebmann. Cbroni SpirenJ. L ib . V . cap. 31. fo l.
393. Dei Pacris, & filii, ri fpiritus fanrii per tuara
(P f i r e ) potestacem & aurioritatem Henrico Regi
. . . qui contra tuam ecclefiam inaudita fuperbia
infurrexic, totius regni T eutonicorum & Italiæ gu-
bernacula co n tra d ico , & omnes Chriftianos a vinculo
Juramend, quod fibi fe c e ru n t, vc! fa cient abfo
lv o , & u t nullus ei ficut Regi ferviat interdico.
Dignum est enim ut qui iludeat honorem ecclefiæ
tuæ imminuerc,' ipfe honorem araiccac, quem videtu
r habere.
(Ö) Brunon. H is t. bell. Saxon, fo l. 207. Lega-
tus Regis reverfus, quum re g i, qui cunc erac T r a j
e r i i , quod erac excommunicacus indicaret. W ilhelmi
ipfius urbis Episcopi confilio rex excommu-
nicadonera illam nihili pendit. Episcopus quoque
idem timens n efi populus h o c audisfe t, a rege. ficut
ab excommunicato d iscede re t, incra misfas fermo-
nem faciens ad populum deriforie quod Rex esfec
cxcoininunicacus indicavic, fed hanc excommunica-
tionem nihil v a le re , quibus poterac verbis ( u tp o te
facundus homo ) conhrmavic.
( 7 ) Lamb. Schafnab. Cbron. ad ann. 1076. W ilhelmus
Trajerienfis E p isco p u s , caufam Regis ( a t
fupra dirium e s t ) contra bonuin r i æquum obflina-
te tu e b a tu r, & Iludio parduin Regis multa in injuriam
Romani Pontificis, omnibus pene diebus fo-
len n ib u s, in te r misfarum folennia , valido ore decla-
mabac perjurum eum , adulterum , & pfeudoapos-
tolum appellans r i tam a fe quam a cæceris Episcopis
fæpenumero excommunicatura pronuncians.
( 8 ) Gregorii Papæ V I L v ita cap. 80. Nam post
excommunicadonis d iem , Pafchalis diei folemnicace
cum regio apparatu & comitatu pompaticæ muldcu-
dinis ad ecclefiam divinicus fibi claufam venire nequáquam
abhorrait. Jusfu icaque Regis quidam E-
p isco p u s, fi fas e sc , imo hærecicus ri Siinoniacus
ad misfæ fe præparavic officium ; Tandem perle rio
Euangelio ex more fariurus populärem fermonem
P ontifex idem pulpicum confcendic. Parum aucem
de crariatu locutus Euangelico ilatim fe ad blafphe-
miam Papæ Gregorii cæco c o rd e , menceque vefa-
na prorupic, quæ pro nimio fui horrore füentiopræ-
terire complacuit.
ne gewoonlyke wellpreekendheyd,
een zeer groot getaj beweegreden
bybragt, om welken hy het beweerde
geheel onwettig, cn bygevolge ganfch
krachtloos te weezen en dierhalve dat
de aan hen geboode affcheyding niet
diende naagekomen te worden.
Dan op de ( i ) zelfde plaats, alwaar
hy deeze aanfpraak tot zyne
toehoorders gedaan hadt, getuygen
verlcheydene ichryvers van dien tyd,
dat hy zlch van eene doodlyke ziek-
tenog dien zelven (2) dag, anderen weder
eenen korten tyd daarnaa, vondt
aangetast. Zulks, als zeker hoveling
des Keyzers, ziende des Bisfchops
dood voorhanden, van den zelven
vroeg, wat die voor ’t laatst aa.n zynen
thans van daar gereysdcn meester te beveelen
badt, hy aan den zelven zoude
geantwoord hebben aan den
zelven dat hy, ik en alle anderen, die zyne
misdaaden begunfiigd hebben, eeuwiglyk
verdoemd zyn. En als hem de
daar tegenwoordig zynde Geestlyken,
het voeren van zoo wanhoo-
pige taal met veel ernst afrieden, zoude
hy voorts nog betuygt hebben;
wel ivat kan ik anders zeggen, dan ’t
gene ik voorzie waarachtig te weezen?
want ziet de duyvelenflaan reeds rondom
myn bed gereed, om my, zoodra
ik den geest zal gegeeven hebben, weg
te voeren. Dierhalve, verzoek ik u lieden
en alle geloovigen, wanneer ik zal overleeden
zyn, zieh niet le quellen van
voor de rust myner ziele te bidden.
Doch wat van zoo wanhoopige
betuyging en uytgang z y , dit is zeker,
datde Uytrechtiche Bisichop nog
voor het uytgaan van (3) Grasmaand
des zelven jaars, zonder het
nachtmaal ontfangen (4) te hebben,
overleedt en zyn lyk, mids hy als
aanhanger des Keyzers in den kerk-
lyken ban geftorven was, zoo lano-
onbegraaven bleef, tot dat men daa°
toe, op dat het volk door den ftank
niet met eenige beifnetting mogt worden
aangedaan, van den Paus verlof
kreeg; het gene dan ook, hoewel
Zonder het doen van eenige kerk-
dienften, en in ftilte geichiedde.
In het aldus opengevalle Uytrechtfche
(1 ) Brunon. H is t, belli Saxon, fo l. 207. Nam
in ipfo lo c o , in quo Romano Pontifici d ero g ab a t,
ejusque pocescatem verbofus adnihiiare laborabac,
ipfc mala valetudine c o r rip itu r, in qua usque ad
miferandum ’ iniferæ vitæ finem detinetur. Icaque
morbo magis & magis ingravescente , dum esfec
cum eo quidam homo R eg is, eumque rogarec uc
fe cum fuo mandato remiccerec ad Regem. Hoc inq
u ic , ei mitto ma n d a tum , quod ipfe (ff ego, (ff omnes
ehis in iquitati fa v e n te s , damnati Jumus in perpetuavi.
Quumque a fu is, qui aderanc, clericis, ne talia lo-
q u e re tu r, esfec admonitus. QiUd a liu d , inquic, in- .
quit l o q m r , n ifi quod ve rum esfe v ifibilite r intueor?
Ecce enim dæmones leôium meum circum fia n t, quatenus
me mox , u t expirav e ro, rapiant. Itaque quum fiiero
de corpore eduStus, rogo vos (ff omnes fide le s, ne f e f a t i -
gen t pro me f adendoJiipplicationes. H a c igitur in de-
fperacione defu n riu s, nullis orationibus Deo rccon-
ciliacus, diu jacebac infepultus, donec Romam mic-
t i tu r , & inde quæfico confilio, ne populus foetore
coiTumpacur, apostolico jusfu fine commendationi-
bus fepelicur. Hec zelve gecuigt: L a n g ii Cbron. Citicenf.
ad ann. io 89- Desgelyks o o k : Bertoldi Con-
fla n . Cbron. ad ann. 1076. midsgaders Cbron. H is t,
de Germ. autb. Monacb. Helverd. fo l . 429. Hugo.
EJaviac, ric.
( 2 ) V i a Gregor. Papa cap, 80. Episcopum vero
illura blafphemum fubito percusfum divina ultio in-
teremic. Sed antequam vicam penitus exhalarec
ministros fuo exitio præparacos, qualcs esfenc compulfus
esc dicere. Video m e , inquic, igneis loris ad-
ilririum , tetris trahencibiis imaginibus ex hac vita
convelli; fed camen ite r i dicite Regi ut flagitium ,
quod in Deum ri beatum Pecrum ejusque Vicariuriì
commiiìt em c n d e t, nc me præeuntcm ad inferi loca
fequacur, hæc dicen s, exfpiravic.
( 3 ) M. Stoke fol. 37. vs 26.
ì®i!leiu ù!c 25i0fcijop fïnrf a! fo toci
, ©act nn in totgacnOc itiprcl.
(4 ) Lamb. Scbafnab. Cbron. ad ann. 1076. Is brevi
posteaquam R e x , exariis Pafchalibus fe riis, T ra je
rio decesferac, repente gravisfima ægritudine cor-
repcus est._ Cumque per acérrimos cruciatus animæ .
a s corporis u rgc rccur, miferabili ejuiatu coram omn
ib u s, qui aderanc, vociferabacur, justo Dei judicio
fe & præfentem vitara amifisfe & æ te rn am , quod
Regi ad o ra n ia , quæ perperam incendisfec, operam
fuam fummo annifu præbuisfec acque in fpem gratiæ
ejus Romano Pontifici fanriisfimo , & Aposcolica-
rum vircutiim v iro , graves contumelias fciens ri
prudens innocenti irrogasfet. In hanc vocem C uc
asferunc) fine communione fine ulla facisfariioae
expiravic.
Ss ss 2
" i f
.. .tl'll
it.3 :
1/1
il i!
(ft
!;.‘S i