O R A T I O I.
A D
C, C AI-: S A R K M.
D E
R E P U B L I C A O R D I N A N D A .
X X X I I . T Q R O vero antea otinebat, regna atque imperia, For-
tunam dono dare, item alia, quae per mortalis
avide cupiuntur : quia et äpud indignos fepe erant, quali per
lubidinem data ; neque cuiquam incofrupta permanferant. Sed
res docuit id verum effe, quod in carminibus Appius ait, Fa-
bruiti ejfefua quemque fortuna: atque in te maxume, qui tantum
alios pnetergreffus es, uti prius defeffi fint homines laudando
fafla tua, quam tu laude dignä faciundo. Caeterum uti fabri-
cata, fic virtute parta, quam magna indullria haberi decet : ne
incuria deformentur, aut conruant infirmata. Nemo enim alteri
imperium volens concedit : etquamvis bonus atque clemens
fit, qui plus potei! ; tamen quia malo effe licet, formidatur. Id
evenit, quia plerique rerum potentes perverfe confulunt : et eo
fe munitiores putant, quo illi, quibus inperitant, nequiores fuere.
X X X III. A t contra id eniti decet, cum ipfe bonus atquè ftre-
nuus lìs, uti quam optumis imperites. Nam peffumus quifque
afperrime reélorem patitur. Sed tibi hoc gravius eli, quam ante
te omnibus, armis parta componere. Bellum aliorum pace mol-
lius gelfilti: ad hoc viélores praedam petunt, v id i cives funt.
Inter has difficultates evadendum eli tibi ; atque in pofterum
firmanda
DE R E P U B L. 0 R D I X A XDA . 179
firmanda Refpublica non armis modo, neque adverfum hoftes,
fed, quod multo majus, multoque afperius eli, bonis pacis arti-
bus. Ergo omnes magna mediocrique fapientia res huc vocat :
qute quifque optima potei!, ut dicat. Ac mihi fic videtur ; qua-
licumque modo tu vidoriam compofueris, ita alia omnia futura.
Sed jam, quo melius faciliufque conilituas, paucis, quae me animus
monet, accipe.
X X X IV . Bellum tibi fuit, imperator, cum homine cjaro,
magnis opibus, avido potentine; majore fortuna,quam fapientia;
quem fecuti funt pauci, per fuam injuriam tibi inimici, item
quos adfinitas, aut alia necelfftudo, traxit. Nam particeps do-
minationis neque fuit quifquam ; neque, fi pati potuiffet, orbis
terrarum bello concuffus foret. Cetera multitudo vulgi, more
magis quam judicio, polì alius alium, quali prudentiorem, fecuti.
Per idem teinpus maledidis iniquorum occupando Rei-
publicas in fpem addufli homines, quibus omnia probro, ac
luxuria polluta erant, concurrere in callra tua : et aperte qui-
etis mortem, rapinas, poliremo omnia, quas corruptus animus
jubebat, minitari.
X X X V . Ex quis magna pars, ubi neque creditum condonare,
neque te civibus, ficuti hoftibus, uti vident, defluxere: pauci
rellitere, quibus majus odum in cafìris, quam Romte, futurum
erat: tanta vis creditorum inpendebat. Sed oh eafdem cauffas,
inmane diéìu eli, quanti, et quam multi mortales pollea ad
Pompejum difcefferint : eoque, per omne tempus belli, quali
facro atque infpoliato fano, debitores ufi. Igitur, quoniam tibi
viéìori de bello, atque pace, agitandum eli; hoc uti civiliter
deponas, illa ut quam juiliflima, et diuturna fit: de te ipfo pri-
mum, qui ea compofiturus es, quod optimum fadu eli, exillima.
Equidem ego cuncia imperia crudelia, magis acerba, quam
Z a diuturna,