lacrumas tenere, neque moderari linguam: vir egregius in aliis
artibus, nimis molliter aegritudinem pad. Quam rem alii in
fuperbiam vortebant: alii bonum ingenium contumelia accendini
effe: multi quod jam parta vittoria exmanibus eriperetur:
nobis fatis cognitum eft, illum magis honore Marii, quam injuria
fua excruciatum, neque tam anxie laturum fuiffe, fi ademta
provincia alii, quam Mario, traderetur.
L X X X V . Igitur eo dolore inpeditus, et quia ftultitiae videba-
tur, alienam rem periculo fuo curare, legatos ad Bocchum mit-
tit, poftulatum, ne fine cavfja hoflis populo Romano fieret : habere eum
magnam copiavi focietatis, amicitiaqiie conjungenda, qua! potior bello
ejjet; quamquam opib'us fuis confiderei, tarnen non debere incerta pro
certis mutare ; omne bellum fumi facile, ceterum cegerrume definere: non
in ejufdem potefiate initium ejus, etfinem effe: incipere cuivis etiam ignavo
licere; deponi cumviBores velint: proinde fibi, regnoque f io confiderei;
neu fiorenti res fiuas cum Jugurthce perditis mifceret. Ad ea
rex fatis placide verba facit: fefe pacem cupere,fed Jugurthce fortu-
narum mifereri:fi eadem illi copia fieret, omnia conventura. Kurfus
imperator, contra poftulata Bocchi, nuncios mittit. Ille probare
partim, alia abnuere. Eo modo, faepe ab utroque miflis
remiflìfque nùnciis, tempus procedere, et ex Metelli voluntate
bellum intailum trahi.
LX X X V I . A t Marius, ut fupra diximus, cupientiffima plebe
Conful fatìus, poftquam ei provinciam Numidiam populus juffit,
antea jam infeftus nobilitati, tum vero multus, atque ferox in-
fiare : fingulos modo, modo univerfos laedere : digitare : Sefe
Confulalum ex viBis illis fpolia cepijfe; alia praeterea magnifica pro
fe, et illis dolentia : interim, quae bello opus erant, prima habere:
poftulare legionibus fupplementum : auxilia a populis, et
regibus, fociifque arceffere : praeterea ex Lado fortiffimum
quemque
quemque, plerofque milida, paucos fama cognitos accire, et
ambiendo cogere homines emeritis itipendiis fecum proficifci.
Neque illi Senatus, quamquam aìdverfus erat, de ullo negotio
abnuere audebat : ceterum fupplementum edam laetus decreve-
rat : quia, neque plebi milidam volenti, putabatur, et Marius
aut belli ufum, aut fludium vulgi amiffurus. Sed ea res fruflra
fperata. Tanta lubido cum Mario eundi plerofque invàferat :
fefe quifque prasda locupletem fore, vitìorem domum reditu-
rum, alia hujufcemodi animis trahebant : et eos non paullum
oratione fua Marius adrexerat. Nam poftquam, omnibus, quas
poftulaverat, decretis, milites fcribere vult, hortandi cauffa,
fimul et nobilitatem, uti confueverat, exagitandi, concionem
populi advócavit; deinde hoc modo differuit:
LX X X V I I. Scio ego, Quirites, plerofque non iifdem artibus impe-
rium a ìiobis petere, et, poftquam adeptiJunt, gerere : primo induf-
trios, fupplices, modicos e£è;. dehinc per ignaviam, et fuperbiam a-
tatem agere, fed mihi contra videtur. Nam, quo univerfa Refpublica
pluris efi, quam Confulatus, aut Prcetura, eo majore cura illam admini-
firari, quam hac peti debere. Neque me. fallit, quantum cum maxumo
beneficio vefiro negotii Jiflineam. Bellum parare, fimul et cerario par-
cere; cogere ad militiam eos, quos nolis offendere; domi, forifque omnia
curare ; et ea agere inter invidos, occurfantes, faBiofos, opinione, Quirites,
afperius efi. Ad hoc, alii f i deliquere, vetus nobilitas, majorum
faBa fortia, cognatorum et adfinium opes, multce clientèla, omnia
hac prafidio adfunt: mihi Jpes omnes in memet Jita; quas neceffe efi et
yirtute, et innocentia tutari : nam alia infirma funt. Et illud intellego,
Quirites, omnium ora in me converfa effe ; aquos,. bonofque favere :
quippe benefaBa mea Reipublica procedunt : nobilitatem locum inva-
dendi quarere. Quo mihi acrius adnitendum efi ; uti neque vos capi-
amini, et illi fruflra fivnt. Ita ad hoc atatis a pueritia fui, ut omnis
labores, pericula, confueta habeam. Qua ante vefira beneficia gratuito
faciebam.