X X X V . Quod fi tam vos liberlalis curam haberelis, quam illi ad do-
minationem accenfi funi; profetilo neque Refpublica ficuti nunc, vafaretur
elbenefcia vefrapenesoptumos. Nonaudacijfumos,forent. Majores veftri
parandi juris, etmajefatis confituenda grada, bis per feceffionem armati
Aventinum occupavere: vos prò liberiate, quam ab illis accepijlis, non
ne fumma ope nitemini? atque eo vehemendus, quo majus dedecus eft,
parta amittere, quam omnino non paravìjfe ? Dicet aliquis : Quid igitur
cenfes ? vindicandum in eos, qui ho/li prodidere Rempublicam non ma-
nu, neque vi; quod magis, vos feciffe, quam illis accidifjè, indignum e/l;
verum quaftionibus, et indicio ipfius Jugurthay Qui fi dediticius ef;
profetilo juffis vefris obediens erti: fin ea contemnit; fcilicet cefumabitis,
qualis illa pax, aut deditio fil, ex qua ad Jugurtham fcelerum inpunitas,
ad paucos potentis niaxumce divida, in Rempublicam damna, atque dedecora
pervenerint. Nifi forte nondum etiam vos dominationis eorum fa-
tietas tenet: et illa, quam hac tempora, magis placent, cum regna, provincia,
leges, fura, judicia, bella, atque paces; po/iremo divina, et Rumarla
omnia penes paucos erant: vos autem, hoc eft, Populus Ro-
manus invitili ab hoftibus, imperatores omnium gentium, fatis habebatis
animam retinere. Nam fervitutem quidem quis veflrum recufare aude-
bal? Atque ego tamelfi viro flagitiofi/fumum exifiumo inpune injuriam
accepiffe; tamen, vos hominibus fceleratiffumis ignofcere, quoniam cives
funt, cequo animo paterer, nifi mifericordia in perniciem cafura effel.
X XX V I. Jsam et illis, quantum inportunitatis habent, parum ejl
inpune male feciffe, nfi deinde faciundì licentia eripitur: et vóbis aterna
folicitudo remànebit, cum intellegetis aut ferviendum effe, aut per
manus liberlatem retinendam. Nam fidei quidem, aut concordia qua fpes
ef ? Dominaci illiyolunt, vos liberi effe: facere illi injurias, vos prohi-
bere : pofremo fociis ve/iris ^veluti hoftibus, hofiibus prò fociis utuntur.
Potefne in tam divorfis méntibus pax, aut amicitia effe ? Quare moneo,
horlorque vosi ne tantum fcelu,s inpunitum dimiltatis. Non peculatus
ararii
ararii fadus ef; neque per vim fociis erepta pecunia, qua quamquam
gravia funt, tamen confuetudine jam pro nihilo habentur. Hofi acer-
rumofrodila Senati audoritas, proditum Imperium veftrum: domi, mi-
litiaque Refpublica venalis fuit. Qua nife quafita. erunt, nifiyindica-
tum in noxios, quid erit reliquum, nifi ut illis, qui eafecère, obedientes
Vivamusl Nam inpune qualibetfacere, id ef, Regem effe. Neque
ego vos, Quirites, hortor, ut malitis civis vefirosperperam, quam rede,
feciffe ; fedne; ignofeendo malis, bonos, perditum eatis. Ad hoc, in República
multo praflat, beneficii, quam maleficii, inmemorem e ß . Bonus
tantummodo fegniorfit, ubi neglegas: at malus inprobiar. Ad hoc, f i
injuria non fini, haud jape auxilii egeas.
X X X V II. Haec, atque alia hujufcemodi faepe indicendo, Mem-
mius populo Romano perfuadet, uti L. Caffius, qui tum Praetor
erat, ad Jugurtham mitteretur: eumque, interpofita fide publica,
Romam ducèret, quo facilius indicio regis, Scauri, et reli-
quorum, quos pecunias captas arceffebant, deliéìa patefierent.
Dum htec Romte geruntur, qui in Numidia relifli aBeftiaexer-
citui prteerant, fecuti morem imperatoris fui, plurima, et flagi-
tiofìffuma facinora fecere. Fuere, qui auro corrupti, elephantos
Jugurthas traderent; alii perfugas venderent, pars ex pacatis
prtedas agebant. Tanta vis avariti* in ánimos eorum, veluti
tabes, invàferat. A t Caffius Prastor, periata rogatione a C. Mem-
mio, ac perculfa omni nobilitate, ad Jugurtham proficifeitur :
eique timido, et ex confcientia diffidenti rebus fuis', perfuadet ;
quoniam Je populo Romano dedidiffet, ne vim, quam mifericordiam .ejus,
experiri malti. Privatim prasterea fidem fuam interponit, quam
ille non minoris, quam publicam ducebat. Talis ea tempeftate
fama de Caffio erat.
X X X V III . Igitur Jugurtha, contra decus regium, cultu quam
maxume miferabili, cum Caffio Romam venit. Ac tametiì in
ipfo