petenti, more regum, uti fellam juxta poneret, item poftea cuflo-
diae cauiTa turmam equitum Romanorum, utrumque negaverat :
honorem, quod eorum modo foret, quos populus Romanus re-
ges adpellaviflet : praefidium, quod contumeliofum in eos foret,
fi equites Romani, fatellites Numida; traderentur. Hunc Ma-
rius anxium adgreditur, atque hortatur, ut- contumeliarum in
imperatorem, cum fuo auxilio poenas petat : hominem ob mor-
bos animo parum valido fecunda oratione extollit : illurn regem,
ingentem virum, Mqfmffce nepotem ejfe: f i Jugurtha captus, aut occifus
foret, imperium Numiduzfme mora habiturum: id adeo mature pojfe evenire,
f ipfe Conjul ad id bellum miffus foret. Itaque et illum, et equites
Romanos, milites, et negotiatores, alios ipfe, plerofque fpes
pacis inpellit, uti Romam ad fuos neceifarios afpere in Metellum
de bello fcribant, Marium imperatorem pofeant. Sic illi a mul-
tis mortalibus honeililTuma fuffragatione Confulatus petebatur.
Simul ea tempeflate plebes nobilitate fufa per legem Mamiliam,
novos extollebat. Ita Mario cunéta procedere.
LXX . Interim Jugurtha, poftquam, omilfa deditione, bellum
incipit, ehm magna cura parare omnia, feitinare, cogere exerci-
tum : civitates, qua; ab fe defecerant formidine, aut oftentando
praemia adfeélare: communire fuos locos: arma, tela, aliaque,
qua; fpe pacis amiferat, refìcere, aut commercari: fervida Romanorum
adlicere, et eos ipfos, qui in praelldiis erant, pecunia tentare
: prorfus nihil intaélum, neque quietum pati : cuntìa agitare.
Igitur Vaccenfes, quo Metellus initio, Jugurtha pacificante,
praefidium inpofuerat, fatigad regis fuppliciis, neque antea
voluntate alienati, principes civitatis inter fe conjurant: nam
vulgus, uti plerumque folet, et maxume Numidarum, ingenio
mobili, feditiofum, atque difeordiofum erat, cupidum novarum
rerum, quieti et otio advorfum: dein, compofitis inter fe rebus,
in diem tertium conlìituunt, quod is fellus celebratufque per
omnem
omnem Africam, ludum, et lafciviam magis, quam foimidinem,
oftentabat. Sed, ubi tempus fuit, centuriones, tribunofque mili-
taris, et ipfum praefeéVum oppidi T . Turpilium Silanum, alius
alium domos fuas invitant: eos omnis, praeter Turpilium, inter
epulas obtruncant: poftea milites palantis, inermis, quippe in
tali die, ac fine imperio adgrediuntur. Idem plebes facit, pars
edoéìi ab nobilitate, alii ftudio talium rerum incitati, quis aéla,
confiliumque ignorantibus tumultus ipfe, et res novae fatis pla-
cebant.
LX X I. Romani milites, inprovifo metu, incerti ignarique,
quid potiffumum facerent, trepidare ad arcem oppidi, ubi figna,
et feuta erant : praefidium hoftium, portae ante claufae fugam pro-
hibebant : ad hoc mulieres puerique prò teflis aedificiorum faxa,
et alia, qua; locus praebebat, certatim mittere. Ita neque cave-
ri anceps malum, neque a fortiflumis infirmiflumo generi refifti
pofle : juxta boni, malique, ftrenui, et imbelles inulti obtruncati.
In ea tanta afperitate, fasviflumis Numidis, et oppido undique
claùfo, Turpilius praefeilus unus ex omnibus Italicis profugit
intaélus: id mifericordia ne hofpitis, anpaétione, an cafu ita eve-
nerit, parum comperimus : nifi quia illi in tanto malo, turpis vita
integra fama potior fuit, inprobus inteftabilifque videtur.
Metellus, poftquam de rebus Vacca: atìis comperit, paullifper
mceftus e confpetìu abiit : deindè, ubi ira, et aegritudo permifta
funt, cum maxuma cura ultumire injurias feftinat. Legionem,
cum qua hiemabat, et quam plurimos poteft Numidas equites
pariter cum occafu folis expeditos educit : et pollerà die circiter
horam tertiam pervenit in quandam planitiem, locis paullo fu-
perioribus circumventam. Ibi milites felfos itineris magnitudine,
et jam abnuentis omnia, docet oppidum Vaccam non am-
plius mille paffuum abefle : decere illos reliquum laborem aequo
animo pati, dumpro civibus fuis, viris fortiifumis, atque miferrumis,