penli, neque moderati habere. Operas pretium eil cum domos
atque villas cognoveris in urbium modum exaedificatäs, vifere
templa deorum, quae nollri majores, religiofiffumi mortales, fe-
cere. Verum illi delubra deorum pietate, domos fuas gloria
decorabant; neque vidlis quidquam, praeter injuriae licentiam,
eripiebant. A t hi contra, ignaviffumi homines, per fummum
fcelus, omnia ea fociis adimere, quae fortiiTumi viri vidlores hofti-
bus reliquerant: proinde quafi injuriam facere, id demum effet
imperio uti.
XIII. Nam quid ea memorem, quae, nifiiis, qui videre, nemi-
ni credibilia funt; a privatis compluribus fubverfos montes, maria
conftrucla elfe, quibus mihi videqtur ludibrio fuiffe divitiae;
quippe, quas honefte habere licebat, abuti per turpitudinem
properabant. Sed libido iiupri, ganeae, caeterique cultus non
minor; incefferat viros pati muliebria; mulieres pudicitiam in
propatulo habere; vefcendicauffa, terra marique omnia exquirere;
dorfnire prius, quam fomni cupido effet; non famem, aut litim,
neque frigus, neque laffitudinem opperiri, fed ea omnia luxu
antecapere: haec juventutem, ubi familiäres opes defecerant,
ad facinora incendebant. Animus imbutus malis artibus, haud
facile lubidinibus carebat: eo profulius omnibus modis quaeilui,
atque fumtui deditus erat.
X IV . In tanta tamque eorrupta civitate, Catilina id quod
fa&u facillimum erat, omnium flagitiorum atque facinorum cir-
cutn fe, tamquam ftipatorum catervas habebat. Nam, quicum-
que inpudicus, adulter, ganeo; manu, ventre, pene, bona pa-
tria laceraverat; quique alienum aes grande conflaverat, quo
flagitium, aut facinus redimeret; praeterea, omnes undique par-
ricidae, facrilegi, convicli judiciis, aut pro faclis judicium timen-
tes; ad hoc, quos manus atque lingua perjurio, aut civili fanguine
guine alebat; poliremo, omnes quos flagitium, egeilas, confcius
animus exagitabat, ii Catilinae proxumi, familiärefque erant.
Quod fi quis etiam a culpa vacuus in amicitiam ejus inciderat;
quotidiano ufu, atqué illecebris, facile par, fimilifque casteris
efficiebatur. . Sed maxume adolefcentium familiaritates adpe-
tebat; eorum animi molles, et aetate fluxi, dolis haud difikulter
capiebantur: nam uti cujufque iludium ex aetate flagrabat, aliis
fcorta praebere aliis canes atque equos mercari : poliremo neque
fumtui, neque modeftiae fuae parcere, dum illos obnoxios,
fidofque faceret. Scio fuiffe nonnullos, qui ita exiflumarent ; ju ventutem,
quae domum Catilinae frequentabat, parum honefte
pudicitiam habuiffe; fed ex aliis rebus magis, quam quod cui-
quam id compertum foret, haec fama valebat.
X V . Jamprimum adolefcens Catilina multa nefanda ftupra fe-
cerat, cum virgine nobili, cum facerdote Veftae, alia hujufmodi
contra jus, fafque. Poliremo, captus amore Aureliae Orellillae,
cujus, praeter formam nihil umquam bonus laudavit ; quod ea
nubere illi dubitabat, timens privignum adultum aetate ; pro
certo creditur, necato filio, vacuam domum fceleftis nuptiis fe-
ciffe. Quae quidem res mihi in primis, videtur cauffa fuiffe fa-
cinoris maturandi. Namque animus impurus, Diis, hominibufq
u e in fe f tu s , n e q u e v i g i l i i s , n e q u e q u ie t ib u s fe d a r i p o t e r a i : i t a
confcientia mentem excitam vexabat. Igitur colos ejus exfan-
guis, fcedi oculi : citus modo, tardus inceffus : prorfus in facie,
vultuque vecordia inerat.
XVI. Sed juventutem, quam, ut fupra diximus, inlexerat,
multis modis mala facinora edocebat ; ex illis teftes fignatoref-
que falfos commodare ; fidem, fortunas, pericula vilia habere.
Poll, ubi eorum famam, atque pudorem adtriverat, majora alia
imperabat ; fl cauffa peccandi in prasfens minus fubpetebat ; nifi
hilominus