verat; Mafinifla, rex Numidarum, in amicitiam receptus a
P. Scipione, cui poftea Africano cognomen ex virtutefuit, multa
et prasclara rei militaris facinora fecerat : ob quae, viflis Cartha-
ginienfibus, et capto Syphace, cujus in Africa magnum, atque
late imperium valuit, populus Romanus quafcumque urbis, et
agros manu ceperat, regi dono dedit. Igitur amicitia Mafi-
niffae bona atque honefta nobis permanfit : fed imperii, vitaeque
ejus, finis idem fuit. Deinde Micipfa filius regnum folus obti-
nuit, Maflanabale, et Guluffa fratribus morbo abfumtis. Is Ad-
herbalem, et Hiempfalem ex fefe genuit; Jugurthamque, Mafta-
nabalis fratris filium, quem Mafinilfa, quod ortus ex concubina
erat, privatum reliquerat, eodem cultu, quo liberos fuos, domi
habuit.
V I . Qui, ubi primum adolevit, pollens viribus, decora facie,
fed multo maxume ingenio validus, non fe luxu, neque inertias
corrumpendum dedit ; fed, uti mos gentìs illius eft, equitare,
jaculari, curfu cum aequalibus certare: et, cum omnis gloria
anteiret, omnibus tamen carusefle: ad hoc, pleraque tempora in
venando agere: leonem atque alias feras primus, aut in primis
ferire: plurimum facere, et minimum ipfe de fe loqui. Quibus
rebus Micipfa, tametfi initio lastus fuerat, exifìumans Jugurthae
virtutem regno fuo glorias fore : tamen poftquam hominem adu-
lefcentem, exacla fua astate, et parvis liberis, magis magifque
crefcere intellegit, vehementer eo negotio permotus, multa cum
animo fuo volvebat. Terrebat eum natura mortalium, avida
imperii, et prasceps ad explendam animi cupidinem: praeterea,
opportunitas fuaeque et liberorum aetads, quas etiam mediocres
viros fpe prasdas tranfvorfos agit : ad hoc, ftudia Numidarum in
Jugurtham accenfa : ex quibus, fi talem virum dolis interfeciflet,
ne qua feditio, aut bellum oriretur, anxius erat.
VII. His
VII. His difficultatibus circumventus, ubi videt, neque per
vim, neque infidiis obprimi polle hominem tarn acceptum po-
pularibus; quod erat Jugurtha manu promtus, et adpetens glo-
tias militaris, fìatuit eum objeclare periculis; et eo modo fortu-
nam tentare. Igitur bello Numantino Micipfa, cum populo
Romano equitum, atquè peditum auxilia mitteret ; fperans vel
oftentando virtutem, vel hoftiüm faevitia facile eum occafurum,
prasfecit Numidis, quos in Hifpaniam mittebat. Sed ea res longe
aliter, ac ratus erat, evenit. Nam Jugurtha, ut erat inpigro,
atque acri ingenio, ubi naturam P. Scipionis, qui tum Romanis
imperator erat, et morem hoftium cognovit; multo labore, mul-
taque cura, praetereamodeftiffume parendo, et faepe obviameun-
do periculis, in tantam claritudinem brevi pervenerat, ut noftris
vehementer carus, Numantinis maxumo terrori eilet. Ac fane,
quod diificillumum in primis eft, et preelio ftrenuus erat, et bonus
confilio : quorum alterum ex providentia timorem, alterum
ex audacia temeritatem adferre plerumque folet. Igitur imperator
omnis fere res afperas per Jugurtham agere, in amicis habere,
magis magifque eum indies ampleéìi; quippe cujus neque
confilium, neque inceptum ullum fruftra erat. Hue adeedebat
munificentia animi, et ingenii follertia, quibus rebus libi mul-
tos ex Romanis familiari amicitia conjunxerat.
V i l i . Ea tempeftate in exercitu noftro fuere complures, novi,
atque nobiles quibus divida: bono honeftoqiue potiores erant,
faéliofi, domi potentes, apud focios clari magis, quam honefti;
qui Jugurthae non mediocrem animum pollicitando accende-
bant, Si Micipfa rex occidiffet, fore, uti folus imperio Numidice potire-
tur: in ipfo maxumam virtutem ; Roma omnia venalia effe.
G Sed