ibi refiftere, ac própulfare : arma, tela equi, viri ; holles, cives
permifti, nihil confilio, neque imperio agi : fors omnia regere.
Itaque multum diei procefferat, cum etiam tum eventus in in-'
certo erat. Denique, omnibus, labore, et asftu, languidis, Me-
tellus, ubi videt Numidas-minus inftare, paullatim milites in
unum conducit : ordines rellituit, et cohortes legionarias qua-
tuor advorfum pedites holtium conlocat. Eorum magna pars
fuperioribus locis fella confederai. Simul orare, hortari milites,
ne deßcerent, neu paterentur hoftes jugientis' vincete : neque illis eaftra
effe, neque munimentum ullum, quo cedentes tenderent : in àrmis omnia
ftta. Sed nec Jugurtha quidem interea quietus erat; circuire,
hortari, renovare prcelium, et ipfe cum deleriis tentare omnia :
fubvenire fuis, hollibus dubiis inftare, quos firmos cognoverat,
eminus. pugnando retinere.
1 LVI. Eo modo inter fe duo imperatores, fummi viri, certa-
bant: ipli pares, ceterum opibus difparibus. Nana Metello vir-
tus militum erat, locus advorfus: Jugurthas alia omnia, praeter
milites, opportuna. Denique Romani, ubi inteliegunt, neque
libi perfugium effe, neque ab holte copiam pugnandi fieri ; et
jam die vefper erat; advorfo colle, ficuti praeceptum fuerat, eva-
dunt. Amiffo loco Numidae fufi, fugatique, pauci interfere:
plerofque velocitai, et regio hollibus ignara, tutàta funt. Interea
Bomilcar, quem elephantis, et parti copiarum pedeftriuirt
prafferium ab Jugurtha fupra diximus, ubi eum Rutilius praeter-
greffus eft, paullatim fuos in aequum locum deducit: acVrdum
Lsgatus ad flumen, quo preemiffus erat, fellinans pergit", quietus,
uti res poftulabat, aciem exornat : neque remittit, quid ubique
hoftis ageret, explorare. Poftquam Rutilium confediffe jam, èt
animo vacuum accepit, fimulque ex; Jugurthae proelio clamorem
augeri ; veritus, ne legatus, cognita.re, laborantibus fuis aux-
ilio foret, aciem, quam diffidèns virtuti militum arte ftatuerat,
quo
quo hoftium itineri officeret, latius porrigit ; eoque modo ad
Rutilii callra procedit.
LVII. Romani, ex inprovifo, pulveris vim magnam animad-
vertunt; nam profpeétum ager arbuftis confitus prohibebat. Et
primo rati humum aridam vento agitati : poli, ubi asquabilem
manere, et, ficuti acies movebatur, magis magifque adpropin-
quare vident ; cognita re properantes arma capiunt, ac prò caf-
tris, ficuti imperabatur, confiftunt. Deinde, ubi propius ven-
tum eft, utrimque magno clamore concurritur. Numidas tan-
tummodo remorati, dum in elephantis auxilium putant, poftquam
eos impeditos ramis arborum, atque ita disjeétos circum-
veniri vident, fugam faciunt : ac plerique, abjecìis armis, collis,
aut nodlis, quae jam aderat, auxilio integri abeunt. Elephanti
quatuor capti, reliqui omnes numero quadraginta interferii. At
Romani quamquam itinere, atque opere caftrorum, et proelio
felli, laetique erant ; tamen, quod Metellus amplius opinione mo-
rabatur, inftruéti, intentique obviam procedunt : Nam dolus
Numidarum nihil languidi, neque remilfi patiebatur. • Ac primo
obfcura norie, poftquam haud procul inter fe erant, ftrepitu,
velut hoftes adventare, alteri apud alteros formidinem fimul, et
tumultum facere : et pasne inprudentia admiffum facinus mife-
rabile, ni utrimque prasmiffi equites rem exploraviffent. Igitur
prò metu repente gaudium exortum, milites alius alium laeti ad-
pellant, aria edocent, atque audiunt: fua quifque fortia faria
ad ccelum fert. Qpippe res humanas ita fefe habent: in virio-
ria vel.ignavis gloriari licet: advorfae res etiam bonos detrec-
tant.
LVI.II. Metellus in iifdem caftris quatriduo moratus, faucios
cum cura reficit ; meritos in prceliis more militiae donat, uni-
verfos inconcionelaudai, atque agit gratias: hortatur, ad cet'era,
L ì " .quce