evaderei, feque palam profeffo incendiumJuum rejlindurum ruina
minaretur. Et ille quidem ad preparatimi a Manlio in Etruria
exercitum proficifcitur, Tigna illaturus Urbi. Lentulus de-
ftinatum familiae fuse Sibyllinis verfibus regnum fibi vatici-
nans, ad praeftitutum a Catilinadiem urbe tota viros, faces, tela,
difponit. Nec civili confpiratione contentus, legatis Allobro-
gum, qui turn forte aderant, in arma follicitatis, iilTet ultra Al-
pes furor, nifi, altera proditione Vulturcii, Praetoris literae tene-
rentur. Statim Ciceronis imperio injeda eft barbaris manus.
Palam Praetor in fenatu convincitur. De fupplicio agentibus,
Caefar parcendum dignitari, Cato animadvertendum pro fcele-
re cenfebat. Quam fententiam fequutis omnibus, in. carcere
parricida; ftrangulantur. Quamvis parte conjurationis oppref-
fa, tamen ab incepto Catilina non deftitit : féd infeftis ab Etruria
fignis patriam petens, obvio Antonii exercitu opprimitur.
Quam atroeiter dimicatum fit, exitus docuit. Nemo hoftium
bello fuperfuit. Quem quis in pugnando ceperat locum, eum
amiffa anima corpore tegebat. Catilina longe a fuis inter hoftium
cadavera repertus eft ; pulcerrima morte, fi pro patria fic
concidiflet.
C A P . II.
Bellum Cafar is et Pompeii.
JA M, pene toto orbe pacato, majus erat imperium Romanum,
quam ut ullis exterriis viribus opprimi poffet. Itaque in-
videns fortuna principi gentium Populo, ipfum ilium in exiti-
um fuum armavit. Ac Mariana quidem Cinnanaque rabies
intra Urbem proluferat, quafi experiretur. Sullana tempeftas
latius, intra Italiam tamen, detonuerat, Casfaris furor atque
Pompeii Urbem, Italiana, gentes, nationes, totum denique, qua
patebat, imperium, quodam quafi diluvio et inflammatione
corripuit ;
corripuit ; adeo ut non reife tantum civile dicatur, ac ne. faciale.
quidem, fed nec externum : fed potius commune quoddam ex omnibus,
et plus quam belhm. Quippe fi duces ejus infpicias,,totus fenatus
inpartibus. Si exercitus, hinc undecim legiones, inde decem
et oélo, flos omnis et robur Italici fanguinis.. Si auxilia foci-
orum, hinc Gallici Germanique delectus : inde Deiotarus, Ario-
barzanes, Tarchondimotus, Cotys, omne Thraciae, Cappado-
ciaeque, Cilicia;, Macedoniae, Grascia;, ALtolis, totiufque robur
Orientis. Si moram belli, quatuor anni, et pro clade rerum
breve tempus. Si locum et fpatium ubi commiffum eft, intra
Italiana; inde fe in Galliam Hifpaniamque deflexit, reverfum-
que ab Occafu, totis viribus in Epiro Theftaliaque confedit ;
hinein aEgyptum fubito tranfiliit: inde refpexit Afiam; inde
Africae incubuit : poliremo in Hifpaniam regyravit, et ibi ali-
quando defecit. Sed non et odia partium finita cum bello.
Non enim prius quievere, quam in Urbe ipfa, medio fenatu,
eorum, qui v id i erant, odia vicìons fefe caede fatiarent. Caufa
tantte calamitatis eadem, quas omnium: nimia felicitas. Siqui-
dem Quinéto Metello, Lucio Afranio confulibus, quum Romana
majeftas toto orbe polieret, recentefque victorias, Ponticos et
Armenios triumphos in Pompeianis theatris Roma cantaret ;
nimia Pompeii potentia apud otiofos, ut folet, cives movit invidiam.
Metellus ob imminutum Cretae triumphum Cato adver-
fus potentes femper obliquus, detredare Pompeium, adifque
ejus obftrepere. Hic dolor tranfverfum egit: et ad prasfidia
dignitati paranda impulit. Forte tune Craflus genere, divitiis,
dignitate florebat: vellet tamen audiores opes. Cams Caefar
eloquentia, et fpiritu, ecce jam et cönfulatu allevabatur. Pom-
peius tamen fuper utrumque eminebat. Sic igitur Caefare dignitatem
comparare, Craffo augere, Pompeio retinere cupientibus,
omnibufquepariterpotentiaecupidis, de invadenda República
facile convenit. Ergo quum mutuis viribus in fuum qutfque
decui