ideo minus focii promifla Drufi a Populo Romano repofcere
armis deiierunt.
C A P. X V I I I .
Bellum Sociale.
SO C I A L E bellum vocetur licet; ut extenuemus invidiam:
fi verum tarnen volumus, illud civile bellum fuit. Quippe
quum Populus Romanus Etrufcos, Latinos, Sabinofque mifcu-
erit, et unum ex omnibus fanguinem ducat, corpus fecit ex
membris, et ex omnibus unus eil. Nec minore flagitio focii
intra Italiam, quam intra urbem cives, rebellabant. Itaque,
quum jus civitatis, quam viribus auxerant, focii juftiffime poftu-
larent, ad quam fpem eos cupidine dominationis Drufus erexe-
rat, poflquam ille domeftico fcelere oppreflus eil, eadem fax,
quae illum cremavit, focios in arma et oppugnationem Urbis
accendit. Quid hac clade triilius? quid calamitofius? quum
omne Latium, atque Picenum, Etruria omnis, atque Campania,
poftremo Italia, contra matrem ac parentem fuam Urbem con-
furgerent. Quum omne robur fortiiGmorum fideliffimorumque'
fociorum fub fuis quifque lignis haberent municipalia illa pro-
d ig ia : Popedius Marfos; et Latinos Afranius; Umbros totus
fenatus, et confules: Samnium Lucaniamque Telefmus: ut
quum regum et gentium arbiter Populus ipfum fe regere non
polfet, v iilr ix Alias Europaeque a Corfinio Roma peteretur.
Primum fuit belli in Albano monte conGlium, ut fello die La-
tinarum, Julius Caefar et Martius Philippus confules, inter facra
et aras immolarentur. Poflquam id nefas proditione difculTum
eil, Afculo furor omnis erupit, in ipfa quidem ludorum frequen-
tia trucidatis, qui tum aderant ab Urbei legatis. Hoc fuit impii
belli facramentum. Inde jam paffim ab omni parte Italias,
duce et auöore belli difcurfante Popedio, diverfa per populos
et
et urbes figna cecinere. Nec Annibalis, nec Pyrrhi, fuit tanta
vaitatio. Ecce Ocriculum, ecce Grumentum, ecce Fefulae, ecce
Carfeoli, Reate, Nuceria, et Picentia casdibus, ferro, et igne
vaftantur. Fufae Rutilii copiae, fufae Caepionis. Nam ipfe Julius
Caefar exercitu amiffo, quum in Urbem cruentus referretur,
miferabili funere mediam etiam Urbem perviam fecit. Sed
magna Populi Romani fortuna, et femper in malis major, totis
denuo viribus infurrexit : aggreflique finguli pupulos; Cato
difcutit Etrufcos ; Gabinius Marfos; Carbo Lucanos; SyllaSam-
nites. Strabo vero Pompeius, omnia flammis ferroque popu-
latus, non prius- finem caedium fecit, quam Afculi everfione,
Manibus tot exercituum, confulum direptarumque urbium diis
litaretur.
C A P . XIX.
Bellum fervile.
UT cunque, etfi cum fociis (nefas) cum liberis tarnen et in-
genuis dimicatum eil. Quis aequo animo ferat in principe
gentium Populo bella fervorum ? Primum fervile bellum inter
initia Urbis, Herdonio Sabino duce, in ipfa Urbe tentatum eil:
quum, occupata Tribuniciis feditionibus civitate, Capitolium
obfeflum eil, et a Confule captum: fed hic tumultus magis fuit,
quam bellum. Mox, imperio per diverfa terrarum occupato,
quis crederei Siciliam multo cruentius fervili, quam Punico bello
effe vailatam? Terra frugum ferax, et quodammodo fuburbana
provincia, latifuridiis civium Romanorum tenebatur. Hic ad
cultum agri frequentia ergailula, catenatique cultores, materiam
bello prasbuere. Syrus quidam nomine Eusus (magnitudo
cladium facit, ut meminerimus) fanatico furore Gnaulato, dum
Syriae deae comas jaélat, ad libertatem et arma fervos, quaG nu-
minum imperio, concitavit; idque ut divinitus Geri probaret,
N n in