triumpharent, calumnia paucorum ; quibus omnia honefla, atque
inhoneila vendere mos erat. Sed Praetores Q,. Pompejus Rufus
Capuam, Q, Metellus Celer in agrum Picenum ; hifque per-
miffum, uti pro tempore, atque periculoexercitum compararent: ad hoc,
f i quis indicaviffet de conjuratione, qua contra Rempublkam faSla
eratpramium, fervo libertatem et fifiertia centum : libero impunitatem ejus
rei, et fejlertia ducenta. Itemque decrevere, uti gladiatoria familia
Capuam, et in cetera municipio diftribuerentur pro cujufque opibus : Roma
per totam urbem vigilia haberentur, eifque minores magifiratuspraejfent.
X XX II. Quibus rebus permota civitas, a'tque inmutata facies
Urbis erat : ex fumma laetitia, atque lafcivia, quae diuturna
quies pepererat, repente omnis triftitia invafit : feftinare, trepidare;
neque loco, neque homini cuiquam fatis credere; neque
bellum gerere, neque pacem habere: fuoquifque metu pericula
metiri. Ad hoc, mulieres, quibus Reipublicae magnitudine belli
timor infolitus inceiferat, adflieìare fefe ; manus fupplices ad
ccelum tendere ; miferari parvos liberos; rogitare; omnia pavere
; fuperbia, atque deliciis omiffis, fibi patriaeque diffidere.
A t Catilinae crudelis animus eadem ilia movebat : tametfi prae-
fidia parabantur; et ipfe legePlautia interrogatus erat ab L. Paullo.
Poliremo, diffimulandi cauffà, et ut fui expurgandi, ficuti jur-
gio laceffitus foret, in Senatum venit. Turn M. Tullius Conful,
five praefentiam ejus timens, five ira commotus, orationem habuit
luculentam, atque utilem Reipublicae, quam poftea fcriptam edi-
dit. Sed ubi ille adfedit, Catilina, ut erat paratus ad diffimu-
landa omnia, demilTo vultu, voce fupplici, pofiulare a Patnbws
confiriptis, ne quid de f i temere creder ent: ea familia ortum, ita ab
adoiefientia vitarn inftituiffe, ut omnia bona in fpe haberet: ne exifiu-.
mar entfibi, patricio homini, cujus ipfius, atque majorum plurima beneficia
in plebem Romanam ejfint, perdita Republica opus effe; cum eam
fiervaret M.- Tidlius, inquilinus civis urbis Roma. Ad haec maledica
alia
alia cum adderet, obflrepere omnes, hoflem atque parricidam vacare.
Tum ille furibundus : Quoniam quidem circumventus, inquit,
ab inimicispraceps agor, incendium meum ruina refiinguam.
X X X II I. Dein fe ex curia domum proripuit ; ibi multa ipfe
fecum volvens, quod neque infidiæ Confuli procedebant, et ab
incendio intellegebat Urbem vigiliis munitam, optumum factum
credens exercitum augere, ac prius, quam legiones fcriberentur,
multo antecapere, ea quae bello ufui forent, noéìe intempefia
cum paucis in Manliana cafira profectus efl. Sed Cethego, atque
Lentulo, ceterifque, quorum cognoverat promtam auda-
eiam, mandat, quibus rebus pojfient, opes faSlionis confirment, infidias
Confuli maturent; cadem, incendia, aliaque bellifàcinora parent: fefe
propédiem cum magno exercitu ad Urbem adcefjurum.
X X X IV . Dum hæc Romæ geruntur, C. Manlius ex fuo numero
legatos ad Q,. Marcium Regem mittit, cum mandatis hu-
jufcemodi : Deos, hominefque tefiamur, Imperator, nos arma neque
contra patriam cepiffe, neque quo periçulum aliis facer emus, fed uti corpora
nofira ab injuria tuta forent; qui miferi, egentes, violèntia atque
crudelitate foeneratorum, plerique patria, fed omnes fama, atque
fiortunis expertes fumus: neque cuiquam nofirum liçuit, more majorum,
lege uti; neque, amffo patrimonio, liberum corpus habere; tanta favitia
faneratorum atque Pratoris fuit. .Sape majores nofiri, miferiti plebis
Romana, decretis fuis inopia-ejus opilulati funt: ac ñoviffiime memoria
nofira, propter magnitudinem aris alieni, volentibus omnibus bonis, argentum
are folutum efi. Sape ipfa jtlebes, aut dominandi fiudio permota,
aut fuperbia magiftratuum armata, a Patribus ficeffU. At nos non
imperium, neque divitias petimus; quarum rerum cauffa, bella, atque
certamina omnia inter mortalis funt; fed libertatem, quam nemo bonus,
nifi cum anima fimul, amittit. Le, atque Senatum obtefiamur, conjula-
tis mifiris civibus: legis prafidium, quod iniquitas Pratoris eripuit, refii-
C 2 tuatis;