deferta, penuria aquae, pneter flumini propinqua loca: ea con-
fita arbuftis, pecore atque cultoribus frequentabantur.
M I I. Igitur in eo colle, quem tranfvorfo itinere porreélum
docuimus, Jugurtha extenuata fuorum acie confedit : elephan-
■tis, et parti copiarum pedeftrium Bomilcarem praefecit; eumque
edocet, quae ageret: ipfe propior montem cum omni equitatu,
et peditibus deleöis fuos conlocat: dein fAguläs turmas, et ma-
nipulos circumiens monet, atque obteftatur, uti memores prifiina
virtutis, et vittoria, fife regnumque fuurn ab Romanorum avaritia .de-
fendant: cum iis certamenfore, quos antea vittos fub jugum mifirint:
ducem illis, non animum, mutatum: qua ab imperatore decuerint, omnia
fuis provifa; locum fuperiorem, uti prudentes cum inperitis, ne pau-
ciores cum pluribus, aut rüdes cum bello melioribus manurn confererent :
proinde parati, intentique eJfent,ßgno dato, Romanos invadere: illum
diem aut omnis labores, et vittoriqs conßrmaturum, aut maxumarum
arumnarum initium fore. Ad hoc viritim, uti quemque ob militare
facinus pecunia, aut honore extulerat, commonefacere
beneficii fui, et eum ipfum aliis oftentare : poliremo, pro cu-
jufque ingenio pollicendo, minitando, obteftando, alium alio
modo excitare : cum interim Metellus, ignarus hoilium, monte
degrediens cum exercitu confpicatur. Primo dubius, quidnam
infolita facies ollenderet, (nam inter virgulta equi, Numidaeque
confederant, neque plane occultati humilitate arborum, et tarnen,
quidnam effet, incerti-, cum natura loci, tum dolo ipii, atque
figna militaria, obfcurati,) dein, brevi cognitis infidiis, paul-
lifper agmen conilituit. Ibi conmutatis ordinibus, in dextro
latere, -quod proxumum holles erat, triplicibus fubfidiis aciem
inllruxit : inter manipulos funditores, et fagittarios difpertit :
equitatum omnem in cornibus locat: ac pauca pro tempore mi-
lites cohortatus, aciem, ficuti inltruxerat, tranfvorfis principiis
in planum deducit.
LIV. Sed
L IV. Sed, ubi Numidasquietos, nequc colle degredi animad-
vertit, veritus ex anni tempore, et inopia aquae, ne iiti confice-
retur exercitus, Rutilium legatum cum expeditis cohortibus, et
parte equitum praemilit ad flumen, uti locum calìris ante caperei,
exillumans hoftes crebro inpetu, et tranfvorfis praeliis iter
fuum remoraturos, et quoniam armis diffiderent, laffitudinem
et fitim militum tentaturos. Deinde ipfe prò re, atque loco,
ficuti monte defcenderat, paullatim procedere : Marium poli
principia habere: ipfe cum finillrae alae equitibus elle, qui in
agmine principes facili erant. At Jugurtha, ubi extremum agmen
Metelli primos fuos prastergrelfum videt, p'faefidio quali
duum millium peditum montem occupat, qua Metellus defcenderat
: ne forte, cedentibus adverfariis, receptui, ac poli, muni-
mento foret: dein, repente figno dato, holtes invadit. Numidae
alii polfremos caedere: pars a finiltra, ac dextra tentare: infenfi
adelfe, atque inftare; omnibus locis Romanorum ordines conturbare;
quorum etiam qui firmioribus animis obvii hollibus
fuerant, ludificati incerto preelio, ipfi modo eminus fauciaban-
tur, neque contra feriendi aut conferendi manum copia erat.
Ante jam docili ab Jugurtha equites, ubicumque Romanorum tur-
ma infequi ccepérat, non confertim, neque in unum fefe recipi-
ebant, fed alius alio quam maxume divorfi. Ita numero prio-
re.s, fi a perfequendo hoftes deterrere nequiverant, disjeciìos ab
tergo, aut- lateribus circumveniebant : fin opportunior fugas
collis, quam campi fuerant; ea vero confueti Numidarum equi
facile inter virgulta evadere ; noftros afperitas, et infolentia loci
retinebat.
LV. Ceterum facies totius negotii varia, incerta, foeda, atque
miferabilis, difperfi a fuis, pars cedere, alii infequi: neque figna,
neque ordines obfervare: ubi quemque periculum ceperat,
L ibi