refiftere quiviffent, ni pedites cum equitibus permifti magnam
cladem in congreffu facerent: quibus illi freti, non uti. equeflri
preelio folet, fequi, dein cedere, fed advoriis equis concurrere,
inplicare, ac perturbare aciem : ita, expeditis peditibus fuis, hof-
tis poene viètos dare.
L X 1V. Eodem tempore apud Zamam magna vi certabatur.
Ubi quifque legatus, aut tribunus curabat, eo acerrume niti,
neque alius in alio magis, quam in fefe, fpem habere : pariter-
que oppidani agere, obpugnare, aut parare omnibus locis : avi-
dius alteri alteros fauciare, quäm fernèt tegere. Clamor per-
miftus, hortatione, laetitia, gemitu: item llrepitus armorum ad
ccelum ferri : tela utrimque volare. Sed illi, qui moenia defen-
fabant, ubi holies paullulum modo'pugnam remiferant, intenti
proelium equeftre profpeèlabant. Eos, uti quaeque Jugurthae res
erant, lxtos, modo, modo pavidos animadverteres: ac, licuti
audiri a fuis, autcerni polfent, monere alii, alii hortari, aut manu
lignificare, aut niti corporibus.; hue et illuc, quafi vitabun-
di, aut jacientes tela, agitare. Quod ubi Mario cognitum eft,
nam is in ea parte curabat, confulto lenius agere, ac diffidentiam
rei fimulare: pati Numidas fine tumultu regis proelium vifere.
Ita, illis ftudio fuorum adftriilis, repente magna vi murum ad-
greditur: et jam fcalis adgrelfi milites prope fumma ceperant,
cum oppidani concurrunt, lapides, ignem, alia praeterea tela,
ingerunt. Noftri primo refiftere.: deinde, ubi unae atque alterae
fcalae comminuta:, qui fuperfteterant adfli&i funt; ceteri, quo
quifque modo potuere, pauci integri, magna pars conferii vul-
neribus, abeunt. Deinde utrimque proelium nox diremit.
LX V . Metellus poftquam videt fruftra inceptum, neque oppidum
capi, neque Jugurtham, nifi ex infidiis, aut fuo loco pugnam
facere ; et jam aeftatem exaélam effe ; ab Zama difcedit : et
in
in iis urbibus,quas ab fe defecerant, fatifque munitae loco, aut
moenibus erant, prasfidia inponit. Ceterum exercitum in pro-
vinciam, qua: proxuma Numidia:, hiemandi gratia conlocat.
Neque id tempus ex aliorum more quieti, aut luxuria: concedit,
fed, quoniam armis bellum parum procedebat, infidias regi per
amicos tendere, et eorum perfidia pro armis uti parat. Igitur
Bomilcarem, qui Roma: cum Jugurtha fuerat, et inde, vadibus
datis clam Maffivse de nece, judicium fugerat, quod ei per max-
umam amicitiam maxuma copia fallendi erat, multis pollicita-
tionibus adgreditur: ac primo efficit, uti ad fe conloquendi gratia
occultus veniat : dein, fide data,ß Jugurtham vivum, aut neca-
tum fibi tradidijfet, fore, ut illi Senatus inpunitatem, et fua omnia concederei;
facile Numida: perfuadet, cum ingenio infido, tum me-
tuenti ne, fi pax cum Romanis fieret, ipfe per conditiones ad
fupplicium traderetur.
LX V I. Is, ubi primum obportunum fuit, Jugurtham anxium,
ac miferantem fortunas fuas accedit : monet, atque lacrumaná
obteftatur, uti aliquando fibi liberifque, et genti Numidarum optume
merenti, provident: omnibuspraliisfefe vittos, agrum vaftatum, multos
mortalis captos, occifos; regni opes comminutas effe; fatis fcepe jam et
virtutem militum, et fortunam tentatam : caveat, ne ilio cúndante, Numida
fibi confidant. His, atque talibus aliis ad deditionem regis
animum inpellit. Mittuntur ad imperatorem legati, qui Jugurtham
imperata fáílurum dicerent, ac fine ulla paèlione fefe, reg-
numque fuum in illius fidem tradere. Metellus propere cune-
tos Senatorii ordinis ex hibernis accerfiri jubet; eorum, atque
aliorum, quos idoneos ducebat, confilium habet. Ita more ma-
jorum ex confilii decreto, per legatos Jugurtha imperai, argenti
pondo ducenta millia, elephantos omnis, equorum, et armorum aliquan-
tum. Qua: poftquam fine mora faèla funt, jubet omnis perfugas
vintìos adduci. Eorum magna pars, uti juffum erat, addudi:
M pauci,